جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در جلسة قبل، نخستين نشانه‌هاي شيعيان واقعي را بررسي كرديم، که عبارت‌اند از: توانمندي و نيرومندي در دين، و دورانديشي و نرم‌خويي در روابط با مردم. اکنون نشانه‌اي ديگر را بررسي مي‌كنيم. به فرمودة اميرمؤمنان علي عليه السلام، نشانة ديگر شيعيان «إيَماناً فِي يَقِينٍ»؛ «ايمان و اعتقادشان در مرحلة يقين و منزه از شک و ترديد است» مي‌باشد. ايمان، درجاتي دارد كه نخستين درجة آن، در همة شيعيان و پيروان اهل‌بيت عليهم السلام وجود دارد؛ اما هرچه درجات ايمان بالا مي‌رود، شمار شيعياني که در آن درجات قرار دارند، كاهش مي‌يابد. يکي از درجات عالي ايمان، يقين است که به مؤمنان ممتاز و شيعيان واقعي اختصاص دارد. آنچه در پي مي‌آيد بحث پيرامون حقيقت ايمان، حقيقت يقين، نشانه‌هاي يقين، عوامل پيدايش يقين، عوامل کاهندة يقين و ارتباط ايمان با يقين مي‌باشد كه به‌اجمال مطالبي در اين عرصه بيان شده است.

کاتوليک و شيعه، هر دو خواهان منزه بودن حاکم ديني از خطا بوده و مسيرهايي را براي اين امر، ترسيم کرده‌اند. کاتوليک بر اساس مصوبة شوراي واتيکان اول، تصميم بر خطاناپذيري پاپ گرفته و در نتيجه، قائل به عصمت آن شده است. از سوي ديگر، در انديشة شيعه، حاکم ديني داراي صفت «عصمت يا خطاناپذيري» نيست، بلکه با برشماري شرايطي دقيق و نظارتي عميق، امکان رخ دادن خطا در وي وجود ندارد. هدف اين پژوهش، مقايسة دو مسير منتخب از سوي کاتوليک و شيعه براي عملکرد بدون خطا در حاکم ديني است. بنابراين، ابتدا مسير کاتوليک و شيعه بررسي و سپس تحليلي بر اين مسيرها ارائه مي‌گردد. مهم‌ترين يافتة اين پژوهش جايگاه حاکم ديني در انديشة شيعه و کاتوليک است. ويژگي‌هاي حاکم ديني در شيعه، منهاي عصمت، به گونه‌اي ترسيم شده است كه امکان خطا در آن وجود ندارد، و حال آنکه در کاتوليک، با تصويب خطاناپذيري براي پاپ، امکان خطا در او وجود دارد.

«جهاني‌شدن» پديده‌اي انكارناپذير در عالم امروز است و با پيشرفت‌هاي روزافزون بشري، به‌ويژه در عرصه‌هاي علوم، فناوري ارتباطات و اطلاعات، حمل و نقل و مانند آن در ارتباط است. «جهاني‌سازي» به عنوان طرحي كه در بطن فرايند جهاني‌شدن و با هدف جهت‌دهي به اين جريان پايدار طراحي گرديده، صرف‌نظر از تأثيرگذاري غيرقابل انکار در همة ابعاد زندگي بشر، با چالش‌هاي قابل‌توجهي در دهه‌هاي اخير روبه‌رو بوده است. در ميان چالش‌هاي پيش‌روي جهاني‌سازي ـ که خود شامل چالش‌هاي دروني و بيروني مي‌شود ـ پديدة «بيداري اسلامي» از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. اين پژوهش در نظر دارد با روش توصيفي ـ تحليلي، ابتدا جهاني‌سازي را بررسي كند و با تجزيه آن به عوامل، محتوا، اهداف، روش‌ها و ابزارهاي جهاني‌سازي، پاسخي به اين سؤال اساسي بدهد كه پديدة «بيداري اسلامي» چه چالش‌هايي را بر سر راه جهاني‌سازي ايجاد مي‌كند؟

انقلاب اسلامي ايران، که مهم‌ترين جنبش اسلامي معاصر و مظهر اسلام‌گرايي در عصر حاضر به‌شمار مي‌آيد، در کمتر از سه‌ دهه پس از پيروزي، از جنبه‌هاي گوناگون و به وسيلة جريان‌ها و افراد گوناگون ارزيابي شده و موضوع تحقيق قرار گرفته است. از مهم‌ترين و گسترده‌ترين مباحث در اين حوزه، تحقيقات شرق‌شناسان و نويسندگان غربي است كه به‌ويژه در سال‌هاي اخير، به شکل نامحسوس و ظريفي به نقش علما و روحانيت در شکل‌دهي انقلاب پرداخته‌اند. اين تحقيق درصدد تبيين و بررسي ديدگاه مستشرقان در زمينة جريان‌شناسي روحانيت و نقش آنان در پيروزي انقلاب اسلامي است. اين پژوهش، که به صورت توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته، بر آن است تا نشان دهد که عمده تحليل‌هاي مستشرقان متأثر از مقايسه با ارباب کليسا، اولاً مبتني بر پيش‌فرض‌هاي شرق‌شناسانه و نگاه سکولار است. ازاين‌رو، ديدگاه يادشده با مباني اسلامي سازگاري ندارد. ثانياً، مستندات تاريخي نشان مي‌دهد كه اقدامات و موضع‌گيري‌هاي علما و مراجع در قبال حکومت پهلوي، برخلاف ديدگاه مستشرقان است.

«ولايت امر» به عنوان يکي از واژگان مهم و پرکاربرد در فقه و منابع آن، داراي کاربردهاي گوناگوني است. در عصر غيبت، مصداق ولي امر فقيه عادل است. اين مقاله با رويکرد و روش توصـيفي، همبستگي، و علّـي به جمع‌آوري اطلاعات از طريق استنادي، به بررسي استعمال اين واژه در سراسر فقه پرداخته و مي‌توان کاربردهاي آن را به دو گروه تقسيم كرد: اول. کاربست‏هاي ولايت امر در فقه غيرسياسي که در ذيل آن مي‌توان نكاتي از قبيل ولايت امر ميت، ولايت امر زوج، ولايت امر پدر و جد بر طفل، و ولايت امر وصايت را قرار داد. دوم. کاربست‏هاي ولايت امر در فقه سياسي است که در زيرمجموعة آن مي‌توان به اموري اشاره کرد؛ همچون اموري که تنها، وظيفة ولايت امر‏ است؛ اموري که بخشي از آن وظيفة ولايت امر ‏است؛ اموري که نيازمند حمايت و پشتيباني ولايت امر‏ است؛ و اموري که متولي خاصي ندارند و طبعاً از باب حسبه بر عهده ولايت امر‏ نهاده شده است. بنابراين، مي‌توان گفت: تمام ابواب، مسائل و احکام فقه موجود داراي ارتباطي وثيق با ولايت امر هستند که در صورت فقدان آن، به مرحله ظهور نمي‏رسند و بر فرض تحقق، به اهداف مطلوب خود نايل نمي‏گردند.

فرهنگ جهادي يک فرهنگ پيشرو و غيرايستا در جامعة اسلامي است و در صورت تحقق، مي‎تواند موانع مقابل انقلاب، نظام و جامعة اسلامي را از ميان بردارد. براي تحقق اين مهم، بايد شاخص‎‎هاي مطلوب آن را ارزيابي كرد و بعد از شناسايي، به عرصة اجرا درآورد. از مهم‌ترين شاخص‎‎هاي فرهنگ جهادي، مي‎توان به بصيرت، عمل بهنگام، اخلاص، استقامت، تکليف‌مداري و اطاعت از رهبري اشاره كرد. اين نوشتار كوشيده است تا با تأکيد بر فرمايش‎هاي مقام معظم رهبري و با روش «توصيفي ـ تحليلي»، اين شاخص‌ها را بررسي كند. هدف اين پژوهش استخراج شاخص‌هاي «فرهنگ جهادي» از فرمايش‎هاي رهبر انقلاب است تا الگويي براي رفتارهاي اجتماعي در نظام اسلامي، به‌ويژه در بخش سياسي، قرار گيرد. براي نمونه، اگر الگوي فرهنگ جهادي وارد حوزة فرهنگ سياسي ما شود شاخص‌هاي فرهنگ سياسي و مشارکت عمومي به گونه‌اي چشمگير رشد خواهد داشت. نتيجه اينکه شاخص‌هاي گفته ‌شده، که از مهم‌ترين شاخص‌هاي فرهنگ جهادي در نگاه مقام معظم رهبري است مي‌تواند نظام و جامعة اسلامي را براي رسيدن به سطح مطلوب ياري رساند.

حرکت تاريخي امام خميني ره تحول شگرف و عميقي در دنياي کنوني به وجود آورد و توانست توجه بسياري انسان‌ها را به خود معطوف نمايد. براي درک عميق اين رويداد تاريخي، لازم است تا فلسفة موجود در وراي اين حرکت تاريخي واكاوي شود، و براي اينکه بتوان در عصر کنوني از آن بهره برد، لازم است به ظرفيت‌هاي آن توجه شود. مسئلة اصلي اين مقاله آن است که چه ظرفيت‌هايي در اين فلسفه نهفته است؟ هدف اين است که با روش استنادي و تبييني، ظرفيت‌هاي اين فلسفه سياسي را بيان نماييم. گرچه در خصوص انديشة سياسي امام خميني ره کتاب‌ها و مقالات زيادي نگارش يافته، اما به فلسفة سياسي ايشان کمتر توجه شده و به‌ويژه دربارة ظرفيت آن هيچ مقاله يا کتابي تاکنون نگاشته نشده است. اين مقاله نشان داده که اين فلسفه سياسي از چه ظرفيت‌هايي در ابعاد نظري و عملي برخوردار است.