جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

يهتم الكتاب بالتعريف بأهم مصطلحات علم السياسة، ويقدم في الباب الأول مدخلا لدراسة الفكر السياسي في فصلين: يتناول الأول منهما تعريف الدولة وأركانها، ويختص الفصل الثاني بأهم النظريات التي تفسر نشأة الدولة، مع الكشف عن جوانب النقص والاكتمال في كل واحدة منها. أما الباب الثاني فينقسم إلى سبعة فصول يرصد فيها الكاتب تاريخ الفكر السياسي في العصرين القديم والوسيط، في الفكر الشرقي القديم المصري والصيني والهندي، ولدى قدماء الإغريق، وفلاسفة اليونان، ولدى الرومان، ثم في الفكر المسيحي في العصر الوسيط.

لقد نشات الفلسفة السياسية ودونت لأول مرة من خلال الحياة السياسية التى وجدت عند اليونان ذلك أنه لم توجد نظريات سياسية فى الإمبراطوريات الشرقية القديمة، إذ لم يكن من المألوف أن يتحدث المفكرون عن غير النظام القائم فعلاً، الذى كان يتولى السلطة المطلقة لحاكم يستمد سلطانه من الآلهة. فإذا كنا بصدد البحث فى أصول نشأة هذه الفلسفة فإنما ينبغى لنا أن نرجع إلى عصر سقراط والسوفسطائيين أولئك لاذين قدموا بذور الفلسفة الكلاسيكية. التى أخذ بها من بعدهم أفلاطون وأرسطو والرواقيون والعصور الوسطى حتى القرن السابع عشر. أما فلسفة السياسة الحديثة فقد نشأت من نقد المبادئ التى وضعها قدماء اليونان وأصبحت نواة الفلسفة السياسية الكلاسيكية.

مقاله حاضر با هدف تمرکز بر دیدگاه صدرالمتألهین شیرازی، بر آن است تا چارچوبی از مسئله صلح را در فلسفه سیاسی صدرالمتألهین مورد بررسی قرار دهد. پرسش اصلی بحث آن است که: با توجه به آثار و از منظر صدرالمتألهین، چه تصویری از صلح ترسیم می­شود و صلح چه جایگاهی در فلسفه ایشان دارد؟ در پاسخ به پرسش یادشده، این مدعا مورد توجه قرار گرفته که به نظر، در فلسفه سیاسی ملاصدرا تمامی عرصه­های فردی و اجتماعی زندگی انسان درگیر مسئله صلح می­شود و باید برای همه ارکان سه‏گانه زندگی، یعنی فرهنگ، سیاست و اقتصاد، صلح تدارک شود؛ در غیر این صورت نمی­توان از صلح سخن گفت. در واقع چالش در هر کدام از سه بخش مورد اشاره می­تواند به برقراری و تحقق صلح خلل وارد سازد. از نظر فلسفه سیاسی متعالی، هر چیزی که معرفت، امنیت و معیشت و به عبارتی، عدالت جامعه را مختل سازد، از صلح دور شده است. از این منظر می­توان گفت جنگ و صلح هر دو بر جامعه عارض می­شود. اگر عدالت باشد، صلح برقرار است و معرفت، امنیت و معیشت در جامعه به‏سامان است و اگر عدالت نباشد، جنگ و ستیز اتفاق می­افتد. ازاین‌روست که در فلسفه اسلامی بر عدالت به عنوان رکن هستی تأکید بسیاری شده است و در کنار علم و معرفت، از مهم­ترین ویژگی­های یک حاکم مسلمان و حکومت اسلامی به ‌شمار می­رود. جهاد نیز از این منظر برای مقابله با سدکنندگان راه معرفت خدا و سدکنندگان راه معیشت و حیات مردم وضع شده است و کارکردی صلح‏طلبانه دارد.

در این مقاله تلاش شده است دیدگاهها و تلقی ها درباره حکمت سیاسی متعالیه بررسی و بازخوانی شود. در این زمینه دو تلقی از یکدیگر بازشناخته شده است: امتناع حکمت سیاسی متعالیه و امکان حکمت سیاسی متعالیه. این هر دو نظر، بیش از آنکه مستند به آثار صدرالدین شیرازی باشند، در ادعاهایی اند که صاحبان آنها باید برای اثبات آنها مستنداتی را از فلسفه صدرایی و حکمت متعالیه ارائه کنند. شاید بهترین روش، رجوع مبسوط به آثار مکتوب صدرالمتالهین و شارحان و پیروان این فلسفه و کشف الزامات و اقتضائات منظومه فکری صدرالدین شیرازی و حکمت متعالیه باشد. مقاله با بسط دیدگاههای مذکور و ارائه پیشنهادهایی ادامه یافته است.

جزء من المقال: إن الصورة النمودجية عن الديمقراطية التي تقفز إلى أذهاننا جميعا هي صورة الديمقراطية الغربية المعاصرة، لأن في المجتمعات الغربية يستطيع المرء أن يقول ما يشاء، والتي يمكن أن يحكم فيها رئيس الدولة، أو أن يرغم على الاستقالة، والتي يمكن أن تتغيّر فيها الحكومات بالاقتراع الشعبي، وهنا نتساءل: لقد توفرت للغرب مقومات جعلت هذه الديمقراطية ممكنة ومستقرة رغم ما تعرضت له من نكسات عارضة كالفاشية و النازية...

چکیده: جهان اسلام در برهههای مختلف از جمله دوران معاصر تنها درگیر جدال و معارضه بین عقلانیت و عقلگرایی با گرایشات ضد عقلی نبوده است. برعکس، جهان اسلام در عرصه تفکر و اندیشهورزی از جمله در حوزه فلسفه سیاسی شاهد نزاع بنیادینی بین طرفداران نحلههای مختلف عقلگرایی نیز بوده است. در دوران جدید یکی از جریانات پرنفوذ در جریان اسلام به ویژه کشورهای عربی زبان گرایش نو اعتزالی بوده است که با خوانش جدیدی به تأمل در میراث فکری و معنوی جوامع اسلامی پرداخته است. این جریان بهرغم دستاوردهای عقلانی قابل توجهی که در بازخوانی اندیشههای سنتی جهان اسلام داشته است، به دلایلی همچون اتکا به عقل خودبنیاد و نیز استفاده از روششناسی و معرفتشناسی مدرن، برای حوزه متعارف مطالعات و اندیشهورزی اسلامی چالشزا و مشکلآفرین بوده و واکنشهایی را نیز به دنبال داشته است. نوع نقد و شیوه مواجهه این جریان با عقلانیت معمول در جهان اسلام نه فقط از حیث برخی مبادی و اصول فکری متفاوت است، بلکه علاوه بر آن از برخی پیشزمینههای معرفتی مغایر با اندیشه های سنتی اسلامی برخوردار است و همین گاهی همسخنی این گرایش فکری با حوزههای اندیشه حتی عقلانی در جهان اسلام را دشوار میسازد. یکی از این زمینههای مورد اختلاف و نزاع بین طرفین در نسبت بین دین و عقل است که به نوبه خود بر حوزهی سیاسی و تأمل درباره آن نیز تأثیر میگذارد. در این میان به ویژه خوانش محمدعابد الجابری و دلالتهای سیاسی برداشتها و تفسیر وی از روند جریان فکری جهان اسلام حائز اهمیت زیادی است. این جریان بینش خوبی درباره روند جریانات فکری جهان اسلام به دست میدهد ولی آنچه در این نوشتار بر آن تأکید میشود، ارائه تصویری از چالش و تعارضی است که بر اثر خوانش این جریان نه فقط با ضد عقلگرایان بلکه حتی بین عقلگرایان ایجاد شده است. خوانش و قرائتی که لزوماً نباید قضاوی ارزشی درباره آن داشته و به یکباره آن را مثبت و یا منفی قلمداد نمود. با وجود قوام یافتن نسبی ادبیات این گروه از نواندیشان و روشنفکران اسلامی، به نظر می رسد هنوز برای کاربردی و عملیاتی نمودن این مباحث و التزام به نتایج پژوهش های ایشان، راه درازی در پیش است.

حرکت تاريخي امام خميني ره تحول شگرف و عميقي در دنياي کنوني به وجود آورد و توانست توجه بسياري انسان‌ها را به خود معطوف نمايد. براي درک عميق اين رويداد تاريخي، لازم است تا فلسفة موجود در وراي اين حرکت تاريخي واكاوي شود، و براي اينکه بتوان در عصر کنوني از آن بهره برد، لازم است به ظرفيت‌هاي آن توجه شود. مسئلة اصلي اين مقاله آن است که چه ظرفيت‌هايي در اين فلسفه نهفته است؟ هدف اين است که با روش استنادي و تبييني، ظرفيت‌هاي اين فلسفه سياسي را بيان نماييم. گرچه در خصوص انديشة سياسي امام خميني ره کتاب‌ها و مقالات زيادي نگارش يافته، اما به فلسفة سياسي ايشان کمتر توجه شده و به‌ويژه دربارة ظرفيت آن هيچ مقاله يا کتابي تاکنون نگاشته نشده است. اين مقاله نشان داده که اين فلسفه سياسي از چه ظرفيت‌هايي در ابعاد نظري و عملي برخوردار است.

بر خلاف آنچه مشهور است، افلاطـون و نیـز ملاصـدرا ـ دو فیلسـوف بـزرگ در عرصـۀ فلسفۀ یونان باستان و اسلامی ـ در باب مدینۀ فاضله و ویژگی های رئیس این مدینـه یـک نظریه ندارنـد بلکـه ایـن دو فیلسـوف، واجـد دو نظریـه، یکـی آرمـان گرایانـه و دیگـری واقع گرایانه هستند که عاملی تأثیرگذار در چگونگی ارتباط سیاسـت و شـریعت در نظـام فلسفی آن دو است. از سوی دیگر به رغم تفاوت های موجود در مبـانی فلسـفی و برخـی آراء، افلاطون و ملاصدرا در هر دو دیدگاه قرابت های جدی با یکدیگر دارند. در این پژوهش سعی بر آن است تا با بررسی دو نظریـۀ آرمـان گرایانـه و واقـع گرایانـه و چگونگی تأثیرگذاری آن بر کیفیت رابطۀ سیاست و شریعت تشابهات و افتراقات آراء آن دو اندیشمند، آشکار و واکاوی شود.