جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اين متن شرحي است بر وصاياي امام محمدباقر علیه السلام به جابر در باب اوصاف شيعيان واقعي. حضرت مي‌فرمايند: «وَاسْتَجْلِبْ نُورَ الْقَلْبِ بِدَوَامِ الْحُزْنِ»؛ و با اندوه پيوسته، نور دل را كسب كن. امام باقر علیه السلام در این عبارت به جابر می‌فرمایند: اگر مي‌خواهي قلبت نوراني شود، بر حزن مداومت کن. دربارة اين جمله مي‌توان پرسيد که قلب چیست؟ نور قلب به چه معناست؟ منظور از اينكه انسان باید هميشه حزن داشته باشد، چیست؟ از چه چیزی باید محزون بود؟ آیا هر حزن و ناراحتي‌اي مطلوب است؟ آیا اسلام حزن را می‌پسندد و می‌خواهد مردم هميشه غمگين و افسرده باشند يا مي‌خواهد مردم شاد و بانشاط باشند؟ و سرانجام رابطة بين حزن و نور قلب چيست؟ اين نوشتار درصدد پاسخ‌گويي به اين سؤالات مي‌باشد.

از نظر مقام معظم رهبری، تمدن اسلامى چشم‌انداز مشترك امت اسلامى در سطح كلان و الگوی زندگى در جوامع اسلامى در سطح خرد است. از نظر ايشان،‌ براي دستيابى به تمدن اسلامی، فرايندی قابل شناسايى است كه در آن تشكيل نظام اسلامى، دولت اسلامى و جامعه اسلامى مقدمۀ دستيابى به تمدن نوين اسلامى است. براساس نظريه تمدنى آيت‌الله خامنه‌ای، حركت تكاملى جمهوری اسلامى ايران در گرو «رویکرد تمدنی» و محقق ساختن الزامات مهم و راهبردی است، كه شايسته است نحبگان علمي و فكری به تبيين اين انديشه علمي پرداخته، درباره چگونگى كاربست آن، به پژوهش‌های كاربردی مبادرت ورزند. این مقاله، با رويكرد تحليلي و بررسي اسنادي، به واكاوي ابعاد چهارگانه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پیشرفت در تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی، از منظر مقام معظم رهبری مي‌پردازد. ذيل هر بعد، شاخص‌هايي مطرح شده است. از حيث روش‌شناسانه، شكل‌گيری انديشه تمدنى رهبري، دارای ويژگی‌های اختصاصى است که عبارتند از: الف. اين انديشه تمدنى، بر بستر تحليل تاريخىِ تجربة تمدنى صدر اسلام و تطور حضور تشيع در عرصه حكومت در سده‌های اخير نمايان گشته است. ب. انديشه ايشان، بر توانمندی‌های فقهى و فلسفى و منصب‌های حكومتى ايشان مبتني است. ج. اين انديشه تمدنى، در درون تجربه انقلاب و جمهوری اسلامى ايران در عصر حاضر تكوين می‌يابد.

چیستی و ماهیت مفاهیم عقل و عاطفه و مهم‌تر از آن جایگاه آنها در دین و دینداری همواره مورد توجه متفکران دین و معرفت‌شناسی دین بوده است. به‌طوری‌که برخی بر نقش عاطفه تأکید کرده و برخی بر نقش عقل. لذا هدف پژوهش حاضر شناخت جایگاه عقل و عاطفه در دین اسلام است. براین‌اساس برای گردآوری داده‌ها از روش تحلیل محتوای کیفی و مطالعۀ کتابخانه‌ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که یکجانبه‌نگری در این‌باره در دین اسلام وجود ندارد و محتوای متون دینی اسلام بخصوص قرآن، هر دو عقل و عاطفه در میدان دین‌ورزی حضور دارند. عقل‌گرایی بیشتر با ارائۀ یک بینش هستی‌شناختی در حوزه نظم حاکم بر جهان، عاقبت‌اندیشی، اثبات وجود خدا، روابط اجتماعی، قانون‌گذاری و اصولاً سطح کلان امر دینداری بر آن تأکید شده است. عاطفه‌گرایی نیز برانگیزاننده حالت ذهنی محبت و عشق به خالق هستی و همنوعان است و بیشتر در حوزه فردی و روابط شخصی انسان با خالق هستی مطرح است.

پوشش و حجاب دارای ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و نیز دارای مؤلفه‌های مذهبی، معنوی، منزلتی، شخصیتی و رفتاری است که می‌توان از زوایای مختلفی بدان نگریست؛ لکن با توجه به تأثیرات و تعاملات متقابل میان روح و عمل، این مسائل اصلی مطرح است که اساساً چه نوع رابطه‌ای بین روح و پوشش انسان از دیدگاه قرآن وجود دارد؟ و نحوۀ شکل‌گیری و تکامل روح و عمل در فلسفۀ اسلامی و در رابطۀ با حجاب چگونه است؟ این مقاله بر آن است تا با رویکردی توصیفي ـ تحلیلی و با تتبع در منابع تفسیری، فلسفی، روایی و برخی گزاره‌های جامعه‌شناختی و روان‌شناختی، به روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا، و با بررسی موضوعاتی نظیر وجود نفس (روح) و نیز تعامل دوجانبۀ روح با عمل و بالعکس و تجسم اعمال، اثبات کند که اساساً رابطۀ حجاب با جایگاه و قداست زنان مسلمان و با ایمان، رابطه‌ای عینی و حقیقی است.

هدف اين پژوهش بررسی رابطه سواد اطلاعاتی با کارآفرینی دانشجویان تحصیلات تکمیلی است. روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ شیوه‌گردآوری داده‌ها، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه ‌آماری، تعداد 1271دانشـجوی تحصیلات تکمیلی دانشـگاه آزاد اسـلامی واحـد قم در نیم‌سال دوم 96ـ97 بودند. نمونه ‌آماری 295 نفر که به شیوه تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از دو پرسش‌نامه استاندارد سواد اطلاعاتی، یزدانی (1391) و کارآفرینی، مارگریت هیل (1984) به ترتیب با پایایی معادل80/0 و 85/0 مطابق آلفای کرانباخ استفاده شد. تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها، براساس روش‌های توصیفی و استنباطی در حد آزمون‌هایt برای مقایسه میانگین دو گروه مستقل، آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیری در قالب نرم‌افزار تحلیل آماری SPSS نشان داد: بین کارآفرینی و سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بین مؤلفه‌های سواد اطلاعاتی (مکان‌یابی اطلاعات، ارزیابی اطلاعات، نیاز اطلاعاتی، سازمان‌دهی اطلاعات و تبادل اطلاعات) و کارآفرینی دانشجویان رابطه وجود دارد که قدرت تبین‌کنندگی سازمان‌دهی اطلاعات از همه مؤلفه‌ها بیشتر است. علی‌رغم بهتر بودن وضعیت نسبی کارآفرینی و سواد اطلاعاتی در دانشجویان پسر، تفاوت معناداری با دانشجویان دختر مشاهده نشد.

ریشه‌اي‌ترين فعالیت جریان نفاق در جامعه اسلامی، تلاش برای گفتمان‌سازی از اندیشه‌های التقاطی خود برای تغییر محاسبات فکری مردم جامعه و همسوسازی آن با اندیشه‌های ضدانقلابی جریان نفاق است؛ چراکه از این راه، مردم در «عمل» نیز با جریان نفاق همسو شده و کار «براندازی نظام اسلامی» که هدف نهایی جریان نفاق است، به سهولت انجام می‌پذیرد. جریان نفاق برای گفتمان‌سازی اندیشه‌های خود در جامعه و تأثیرگذاری بر ادراک مردم، از انواع روش‌های «کلامی» و «رسانه‌ای» بهره می‌برد. هدف پژوهش حاضر این است که ضمن تحلیل آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت، روش‌های متعدد کلامی و رسانه‌ای جریان نفاق برای تغییر محاسبات ذهنی و فکری مردم جامعه احصاء شده و مورد بررسی قرار گیرند. برای این منظور، روش‌های فوق به دو دستۀ «تأثیرات مستقیم بر ادراک مردم جامعه» و «تأثیرات غیرمستقیم بر ادراک مردم جامعه» تقسیم شده و مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.

ازجمله مسائل اجتماعی‌ حوزه زنان و خانواده در جامعه امروز ایران، روند رو به تزاید «تجرد زنان و دختران» است. تجرد، اعم از تجرد ابتدایی و تجرد ثانوی و متأخر، از علل و عوامل شخصی و ساختاری متعددی ناشی شده و آثار و نتایج زیانباری در سطوح فردی و اجتماعی به همراه دارد. نظربه جایگاه قدسی ازدواج و تشکیل خانواده در متون دینی و گفتمان مذهبی غالب جامعه ایران، تأخیر در ازدواج، به‌ویژه تأخیر طولانی‌مدت یا محرومیت قطعی از آنچه از ناحیه مرد و يا زن و تجردگزینی، با فلسفه وجودی خانواده در نظام ارزشی اسلام تعارض‌ دارد.‌ پذیرش‌ این ‌وضعیت از ناحیه‌ مردان، ‌غالباً اختیاری ‌و از ناحیه زنان، غالباً غیراختیاری ‌است. جمعیت‌شناسان با استناد به دلایل مختلف، تجرد زنان در مقیاس وسیع را امری آسیبی ‌تلقی کرده و سیاستگذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی براي کاهش و تعدیل آن را اجتناب‌‌ناپذیر می‌دانند. این ‌نوشتار درصدد است‌ تا با ارجاع ‌به‌ آمارها و مطالعات‌ و پژوهش‌های ‌انجام‌شده، این ‌موضوع ‌را ‌از ‌منظر تئوریک، ‌و با محوریت‌ جامعه ‎ایران ‌بعد از انقلاب؛ توصیف، تفسیر و تبیین ‌کند. روش ‌این ‌مطالعه، در مقام ‌گردآوری اطلاعات، اسنادی و در مقام تفسیر و تبیین، تحلیلی و استنتاجی است. در بخش پایانی، به راه‌کارهای مواجه با این موضوع اشاره شده است.

نتیجة مطالعات و تحقیقات دربارة بی‌میلی خانواده‌های ایرانی به فرزندآوری، نشان می‌دهد که نوعی تغییر در نگرش‌ها، تمایلات و ایستارهای خانواده‌های ایرانی معاصر نسبت به کُنش فرزندآوری صورت گرفته است. آنان دغدغه‌ها و نگرانی‌های مهمی دارند که در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی ـ اجتماعی و زیستی قابل مطالعه و ارزیابی است. در این میان، «خودحمایتی / خودحفاظتی»، مهم‌ترین دغدغه در استدلال برای کم‌فرزندآوری از سوی همسران اعلام شده است. مقالة حاضر می‌کوشد با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی نشان دهد که خودحمایتی همسران، ازجمله متغیرهای تأثیرگذار در بی‌میلی خانواده‌ها به فرزندآوری است. ولی در بررسی دقیق‌تر با رویکرد اسلامی، دلیل خودحمایتی با اشکالات و پیامدهایی همراه است که اعتبار و وجاهت آن را نزد مدعیان و حامیان آن، زیرسؤال مي‌برد. ازاین‌رو، شایسته است در تمسک به خودحمایتی در توجیه عدم تمایل به فرزندآوری از سوی زنان و مردان جامعة معاصر، تجدیدنظر صورت پذیرد، تا زمینه برای فرزندآوری و افزایش جمعیت جوان و کارآمد ایران اسلامی در سطح وسیع‌تری فراهم گردد.

خانوداه به‌عنوان عنصر سازندة جامعة انسانی، همواره مورد توجه دین مبین اسلام بوده است. خانواده به این دلیل که کارکردها و نقش‌های متفاوتی بر عهده دارد، نقش مهمی در رشد و تعالی جامعه ایفا می‌کند. خانواده زمانی می‌تواند این کارکردها و نقش‌ها را به خوبی انجام دهد که میان زوجین روابطی صحیح حاکم بوده و از تحکیم برخوردار باشد. این مقاله درصدد پاسخ‌گویی به این سؤال است که از دیدگاه متون روایی همسان‌همسری چه نقشی در تحکیم خانواده دارد؟ روش تحقیق در مقام گردآوری اطلاعات اسنادی و در مقام تجزیه و تحلیل، توصیفی ـ تحلیلی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد از دیدگاه متون روایی اولاً، انسان‌ها تمایل دارند با افراد شبیه و هم‌سنخ خود ارتباط و تعامل برقرار کنند. ثانیاً، همسان‌همسری از آن جهت که باعث می‌شود بین زوجین توافق و الفت ایجاد گردد، منجر به تحکیم خانواده می‌شود. ثالثاً، از میان جنبه‌های مختلف همسان‌همسری، کفویت و همسانی در باورها و ارزش‌ها، نقش برجسته‌تری در تحکیم خانواده دارد.