جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عظمت حادثه کربلا و تإثیرات عمیق و گسترده سیاسى و اجتماعى آن در تاریخ اسلام و بویژه تاریخ تشیع, هر ذهن کنجکاو و علاقه مند به درک و فهم حقایق تاریخى را به شناخت منابع گزارش هاى این رویداد سوق مى دهد; خاصه آن که از دیر باز ادعاى نامکتوب ماندن گزارش هاى تاریخى در اسلام تا نیمه سده دوم هجرى, از سوى خاورشناسان مطرح و شایع گشته است. در این مقاله با معرفى اجمالى کتاب مقتل الحسین(ع) ابومخنف نشان داده ایم که بسیارى از راویان اصلى واقعه عاشورا شاهدان عینى و حاضر در میدان کربلا بوده اند و آن چه در منابع مختلف در این باره به دست ما رسیده از ارزش تاریخى بسیار برخوردار است.

شریح بن حارث کندى - مشهور به شریح قاضى - از چهره هاى اجتماعى ـ قضایى و تا حدى سیاسى صدر اسلام مى باشد. بنا به نوشته مورخان و نسب شناسان, سراسر تاریخ زندگانى این شخص پر از ابهام و تناقض بوده و همین عامل سبب گشته تا برخى از محققان وى را شخصیتى افسانه اى بپندارند. در این مقاله ضمن رد این پندار و اثبات واقعى بودن این شخصیت, کوشش مى گردد تا زوایاى دیگرى از زندگى او همچون: ایرانى بودن, صحابى یا تابعى بودن وى, دلایل تداوم منصب قضاى او, بررسى اتهام مداخله در امضاى استشهاد نامه علیه حجربن عدى و از همه مهم تر, بررسى درستى یا نادرستى صدور فتوا از جانب او علیه امام حسین(ع) روشن گردد.

تاریخ تشیع در اینترنت: در شماره قبل این فصل نامه, مطلبى با عنوان ((پژوهش ها و منابع مطالعاتى تاریخ اسلام در اینترنت)) ارایه گردید. اینک با انگیزه استمرار جستجو در اینترنت به دنبال یافتن مباحثى در زمینه تاریخ اسلام, مطالبى ارایه مى شود. نگارنده امید دارد که خوانندگان با ارسال دیدگاه و نظرات خود به آدرس پست الکترونیکىac.ir . hoseini@saba.tmu, موجبات تقویت و تکمیل این نوشتار را فراهم آورند. دراین شماره بر آنیم که به آن دسته از پایگاه هاى اینترنتى که به نحوى در ارتباط با تاریخ تشیع مى باشد, بپردازیم. اما ابتدا لازم است موقعیت خود را در شبکه جهانى اینترنت, مورد بازنگرى قرار دهیم. متإسفانه هنوز جایگاه شایسته اى براى ارایه تحقیقات پژوهشگران شیعى در زمینه تاریخ اسلام و تشیع در اینترنت وجود ندارد. در حالى که محققین اهل سنت, خیزبلندى را براى معرفى تاریخ اسلام به ویژه تاریخ اوایل عهد اسلام در اینترنت آغاز کرده اند, پژوهشگران شیعى, این کار را با حوصله و کندى پیش مى برند. البته این نکته را هم بایستى مد نظر داشت که جهان اهل سنت, به دلیل گستردگى حوزه جغرافیایى خود, توان بیشترى را براى راه اندازى پایگاه هاى مربوط به تاریخ اسلام, دارا مى باشد. در این نوشتار, ابتدا با بررسى پایگاه هاى شیعه اسماعیلى, به سایت هاى شیعه امامیه خواهیم پرداخت.

آن چه در این نوشتار مورد بررسى قرار خواهد گرفت, آمار تلفات جنگ هاى جمل, صفین و نهروان است که در منابع قدیم و جدید با رقم هاى بسیار بالایى گزارش شده و تاکنون تحقیقى درباره آن انجام نگرفته است. با آن که در میان آمار فراوان و متضاد این سه نبرد, دست یابى به رقم واقعى تقریبا غیر ممکن است, اما در این نوشتار تلاش شده است با توجه به مجموع گزارش ها و قراین, بخش نادرست و مبالغهآمیز این آمار مشخص شود و تا آن جا که ممکن است رقم نزدیک به واقع ارایه گردد. در عین حال, نگارنده بر این باور است که آمار واقعى از آن چه در این جا هم گفته مى شود کم تر است, ولى اثبات این نظریه با استدلال به متون تاریخى موجود امکان پذیر نیست.

اسلام دینى فراگیر و جهان شمول است و از همان آغاز ظهور, خود را در حصارهاى تنگ نژادى و قبیله اى محدود نساخت از همین روى پیامبر اسلام(ص) در سال ششم هجرى در راستاى رسالت جهانى خویش, با ارسال نامه هایى به سران ممالک هم جوار حجاز, ایشان را به اسلام فراخواند. طبرى مورخ معروف در کتاب خود متن سه نامه از نامه هاى پیامبر(ص) به نجاشى ـ حاکم حبشه ـ, خسرو پرویز ـ شاهنشاه ایران ـ و هرقل ـ امپراتور روم شرقى ـ را ضبط کرده است. مقاله حاضر به بحث و بررسى پیرامون این سه نامه اختصاص دارد.

رویداد قادسیه, سرنوشت مسلمانان و ایرانیان را تغییر داد. مسلمین با فتح ایران ساسانى در پایان بخشیدن به دوران شاهنشاهى کهنسال ساسانى, وارث تمدن و فرهنگى غنى و بى سابقه گردیدند, قادسیه در عین حال نقطه بر خورد فرهنگ اسلامى با تمدن ایرانى بود. اما این رخداد با وجود تإثیر غیرقابل تردیدش دچار هیجان هاى تاریخى است که در مورد آن دو دلیل را مى توان ارائه داد: 1 ـ روایات تاریخى از مکاتب متفاوت به گوش مى رسد که علاقمند است واقعیات را بزرگتر جلوه داده و یا جهات خاصى به آن بخشد. 2 ـ فاصله مورخان با اصل رویداد قادسیه است که با وجود تعدد منابع شفاهى مورخ را در گزینش دچار تردید نموده و حاصل آن تنوعى است که در نگاه به حادثه وجود دارد. مقاله حاضر سعى دارد بررسى تازه ترى را نشان دهد.

نهاد حسبه در تاریخ حکومت مسلمانان از نهادهاى وابسته به تشکیلات قضایى و وظیفه آن نظارت بر امور شهرى و رفتار شهروندان بوده است. آغاز شکل گیرى نهاد حسبه در تاریخ اسلام مورد اختلاف صاحب نظران و مورخان است; برخى تاریخ تشکیل این نهاد را به زمان پیامبر اکرم (ص) و جانشینان وى باز مى گردانند و عده اى دیگر به دوره اموى و عباسى. در این مقاله نگارنده ضمن بیان آراى گوناگون و نقد آن ها., شکل گیرى سازمان حسبه در آغاز خلافت عباسى را به صواب نزدیکتر مى داند.