جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پادشاهان مختلف ایران پس از اسلام، با توجه به ارادت و علاقه‏ى شدید مردم ایران به امامان شیعه و حرم‏هاى شریف ایشان در عتبات عالیات و بنا به برخى اعتقادات و ملاحظات عقیدتى و سیاسى، توجه ویژه‏اى به آبادى، توسعه و تکریم این اماکن و شهرهاى مقدس مبذول داشتند، از جمله اقدامات آن‏ها اهداى چهل‏چراغ‏ها، قندیل‏ها و شمعدان‏هاى گرانبها بود. براى روشن نگاه‏داشتن و حفاظت یک یا چند چهل‏چراغ و شمعدان، یک متولى از طرف دولت ایران تعیین مى‏شد که به وى چراغچى مى‏گفتند. در این مقاله پس از مقدمه‏اى کوتاه، با استفاده از کتاب‏هاى مربوط و اسناد وزارت خارجه، اقدامات پادشاهان ایران نسبت به عتبات عالیات، منصب چراغچى‏باشى و وظایف و مسائل مرتبط بدان مورد بررسى قرار مى‏گیرد.

ابن عساکر (د. 571 ق) دانشمند نامدار مسلمان، همانند دیگر دانشمندان مسلمان، براى یافتن علم و گردآوردى مواد مورد نیاز پژوهش‏هاى خویش، بیش‏تر سرزمین‏هاى پهناور اسلامى را درنوردید. بهره‏گیرى از مکاتب مختلف علمى و حوزه‏هاى گوناگون در سرزمین‏هاى متفاوت اسلامى، نه فقط مدیون نبود مرزهاى امروزین، بلکه مدیون همت دانشمندانى بود که کسب علم را در چین، و صید دانش را حتى در دل منافق و دشمن، از واجبات دینى خود مى‏شمردند. ابن عساکر نیز، مانند دیگر همکاران خود، منابع دریافت علم خود را معرفى مى‏کرد؛ و چه موهبتى براى ما ارزشمندتر از این‏که از استادان ایرانى و ایرانى تبار فراوانى بهره برده است.

مقاله حاضر، مقدمه ‏ى فرانتس روزنتال خاورشناس بزرگ آلمانى، بر کتابى است که وى در آن، تلاش نموده با جمع آورى قسمت‏هایى از آثار کلاسیک اسلامى، که در واقع ترجمه یا اخذ و اقتباسى از آثار متقدّم یونانى بودند، تأثیرات تمدن یونانى را بر فرهنگ اسلامى نشان دهد. هدف اصلى این اثر، توضیح کمیّت و کیفیت آشنایى مسلمانان با میراث کلاسیک یونان و مجراهاى متنوعى است که از طریق آنها این میراث بر تفکر غنى اسلامى در اعصار بعد مؤثر واقع شد. روزنتال در مقدمه‏اى تحلیلى - ترجمه حاضر - به بحث درباره‏ى اهمیت کلى مواجهه‏ى اسلام با میراث کلاسیک یونان مى‏پردازد و اصرار دارد که این مواجهه را باید آغاز تحولّى شگرف و ثمربخش در تاریخ تمدن بشر دانست. او از این رهگذر، بخش غربى عربستانِ مرکزى را پاره‏اى - هر چند بسیار دور افتاده - از جهان هلنیستى باستان تلقى مى‏کند و با عطف توجه به تحول فرهنگى شبه جزیره پس از ظهور اسلام و مرورى بر نهضت ترجمه در قرون اولیه‏ى اسلامى، بر اهمیت تاریخى اقتباس مسلمانان از میراث کلاسیک یونان تأکید مى‏کند.

بررسى جایگاه مسلمین در تاریخ علوم و توانمندى‏ها و نوآورى‏هاى آنان در این عرصه، از مباحث ضرورى و مهمى است که اهتمام بدان موجب تعدیل اندیشه‏ى رایج افراطى در زمینه‏ى تاریخ علم مى‏گردد. این مقاله برآن است که تاریخچه‏اى مختصر از پزشکى اندلس در عصر اسلامى و نوآورى‏هاى پزشکان مسلمان در این زمینه را به نحوى اجمالى بازگو نماید و سهم اندلس را در پیشبرد علم طب و داروسازى و نیز انتقال آن به اروپا را ارزیابى کند.