جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دلیل اهمیت تحقیق در تاریخ اسلام, براى پژوهشگران غربى, نیازى به ارائه مدرک و استدلال فراوان ندارد. امروزه روابط میان دو فرهنگ اسلام و غرب, آنقدر اهمیت پیدا کرده که در بسیارى از دانشگاه هاى امریکا و اروپا, محققین فراوانى به امر پژوهش در تاریخ اسلام مى پردازند. قرن بیست و یکم, عصر پشت سر نهادن انفجار اطلاعات است. بر اساس این تئورى, از این پس داشتن اطلاعات وسیع, مزیتى را دربر نخواهد داشت, زیرا ظهور فنآورى سریع ارتباطات (از جمله اینترنت) موانع اصلى براى کسب اطلاعات را از بین برده است. قرن بیست و یکم, عصر استفاده بهینه از اطلاعات موجود است و نه کسب آن. در حالى که بسیارى از دانشگاه ها و مراکز مطالعاتى غرب, هزینه هاى هنگفتى را براى بخش تحقیق در تاریخ اسلام اختصاص داده اند, این سوال که در مراکز علمى جهان اسلام, چه مراکزى متولى شناخت ماهیت تاریخ و فرهنگ غرب است؟, فرا روى ما جلوه مى کند. این نوشتار با معرفى بعضى از مراکز مطالعاتى دانشگاهى در غرب که به نوعى در امر تاریخ اسلام فعال هستند, و آشنایى با آدرس هاى اینترنتى آنها, محققین و پژوهشگران کشورمان را با این برنامه ها, آشنا مى سازد.

این مقاله بر این فرضیه نهاده شده که قرمطیان براى پیشبرد اهداف و نیات شان در ایران در سده چهارم هجرى, تلاش مى کردند به صاحبان قدرت و هیإت هاى حاکمه نزدیک شوند و آن ها را به آیین اسماعیلى وارد کنند و از این طریق به رواج عقاید و اندیشه هاى مذهبى خود بین مردم بپردازند. آن ها به اصل ((الناس على دین ملوکهم)) کاملا آگاه بودند و آن را بهترین وسیله اشاعه و ترویج عقاید مذهبى شان بین مردم مى دانستند. در این مقاله میزان موفقیت آن ها در نیل به این هدف, بحث و بررسى شده است

شناخت چگونگى بنیان شهر کوفه و روند تحول ساختار جمعیتى آن, از تإسیس در سال هفده هجرى قمرى تا ایام حکومت امام على(ع), نقش بنیادى در تبیین و معرفى جناح هاى سیاسى در نیمه سده هفتم میلادى/قرن اول هجرى دارد. این جناح ها در حوادث منجر به قتل خلیفه سوم, و موضع گیرىهاى ایام حکومت امام على(ع) نقش اساسى ایفا کردند. به گمان نویسنده, خاستگاه اجتماعى ـ اعتقادى هسته مرکزى نیروهایى که قیام سال 35 هجرى را رهبرى کردند و سپس در طول حکومت امام على(ع) در موضوع حکمیت و انشعاب نهروان از مواضع متفاوت رویاروى شدند, در روند مطالعه جامعه کوفه به دست مىآید. بازشناسى اوضاع برآمدن و شکل گیرى این جناح ها و تبیین موضع گیرىهاى آن ها موضوع این مقاله است

مسلمانان در طى هشت قرن حضورشان در اندلس میراث علمى بسیار گران سنگى را از خود بجاى گذاشتند. یکى از مهم ترین موضوعاتى که مورد توجه ویژه آنان قرار گرفت, جغرافیا بود. در این مقاله جغرافى دانان اندلس و تإلیفات آن ها مورد بررسى قرار گرفته است. این آثار جغرافیایى را مى توان به شیوه هاى مختلفى تقسیم بندى کرد. تعدادى از آن ها به شکل مسالک و ممالک تإلیف شده اند مهم ترین اثر در این زمینه کتاب المسالک و الممالک بکرى است که فقط بخش هایى از آن باقى مانده است. همچنین در اندلس به سفرنامه نویسى و تهیه نقشه هاى جغرافیایى نیز اهمیت ویژه اى مبذول شده است. در این مقاله سعى شده تا آثار جغرافیایى که در هر یک از زمینه هاى فوق تإلیف شده به اختصار مورد بررسى قرار گیرد

خزران, قومى ترک نژاد و ترک زبان بودند که در سده هاى هفتم تا دهم میلادى / اول تا چهارم هجرى در شمال شرقى دریاى سیاه و شمال غربى دریاى مازندران حکومتى مستقل و مقتدر داشته اند. در منابع کهن اسلامى از شهرهاى اتل, بلنجر و سمندر به عنوان تختگاه خزران یاد شده است. طبقه حاکم خزران در نیمه دوم قرن هشتم میلادى با انگیزه هاى سیاسى به آیین یهود گرویدند. در سده اول هجرى تاریخ روابط خزران و مسلمانان در دو سوى شمال و جنوب کوه هاى قفقاز, شامل جنگ هاى مکرر و بى سرانجامى است که در سده دوم پس از تغییر کیش سران خزر و برقرارى برخى روابط دوستانه با خلفاى عباسى, از شدت درگیرىها کاسته شد اما همچنان تا فروپاشى دولت خزران به دست روس ها در قرن چهارم ادامه داشت. سیاحان و جغرافى نویسان مسلمان از جمعیت پرشمار مسلمانان در کشور خزران خبر داده اند. کوشش این نوشتار, به دست دادن تصویرى روشن از تاریخ خزران با تإکید بر روابط ایشان با مسلمانان, بر اساس منابع کهن اسلامى و بازسازى اطلاعات پراکنده منابع درباره فرجام خزران است.

در این مقاله, هدف نه نگارش ((تاریخ موحدون)), بلکه توضیح فرایند ظهور یک رهبر دینى مورد نظر است که ابتدا با اندیشه اسلامى و بعد گرایش به مهدىگرى, در برابر یک امپراتورى قرار گرفت و سرانجام نظریه اش تا بجایى گسترش یافت و پذیرفته شد که تشکیلاتى را که بنیاد نهاد به شکل یک امپراتورى نمود یافت. ابن تومرت خواه در آفریقاى شمالى و خواه در تاریخ اسلام به عنوان شخصیتى انقلابى در جریان حوادث زمان قرار گرفت اما نه به گونه یک انسان استثنایى, بلکه با استفاده از شرایط زمان و نیز بحران اندیشه هاى اعتقادى, فعالیت خود را براى تبیین مرام و شعار خود ـ که در رإس آن بیشتر مسائل اخلاقى قرار داشت ـ آغاز کرد و به انجام رساند. نهضت وى که براى ایجاد یک جامعه همسان و هماهنگ آغاز شده بود, بر اثر شرایط زمان, ماهیتى سیاسى به خود گرفت