جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با رسمیت یافتن مذهب شیعه در دوره‏ى صفوى (907 - 1135 ق) توجه و اهتمام شاهان صفوى به زیارت مقابر و ائمه(ع)، امام‏زادگان، و برخى از بزرگان تصوف (هم چون: شیخ صفى، شیخ زاهد و شیخ شهاب‏الدین اهرى) افزایش یافت. در این نوشتار، بر اساس آگاهى‏هاى موجود، به سفرهاى زیارتى در طول دوره‏ى صفوى، چگونگى انجام سفر و اعمالى که به جا مى‏آوردند و اهداف سیاسى و اقتصادى احتمالى که در نظر داشتند اشاره شده است. نکته‏ى دیگرى که در این نوشتار مورد بررسى، قرار گرفته است روند انجام سفرهاى زیارتى است که از آغاز حکومت صفوى تا دوره‏ى عباس اول، روز به روز، افزایش و پس از آن کاهش یافت.

اوضاع و احوال ایران در قرون نخستین هجرى متأثر از ورود اعراب مسلمان به ایران و حاصل مواجهه دو نظام اجتماعى و دو فرهنگ و آیین متفاوت بود. فرهنگ و تمدن ایرانى - اسلامى که محققان ظهور و پیدایش آن را از آغاز قرن سوم هجرى به بعد در نظر مى‏گیرند، برآیند حداقل دو قرن مواجهه و ارزیابى دو نظام فرهنگى ایرانى و اسلامى با یکدیگر است که سرانجام به وحدت و همسازى آن دو در نظامى جدید منتج شد. هر چند اصول اساسى این تمدن جدید از اسلام نشأت مى‏گرفت، اما به واسطه دیدگاه جهان‏شمول اسلام، عناصر و اجزاءِ سازنده آن اغلب خاستگاهى ایرانى داشتند که از سوى دیانت جدید تأیید شده بود. مهم‏ترین مسأله این دو قرن - که از آن به دوره انتقال (گذر) یاد مى‏شود - فرایند تغییر کیش هر یک از طبقات اجتماعى است. از این‏رو مقاله‏ى حاضر به منظور دستیابى به شناختى بهتر و فراگیر از چگونگى پیدایش و نشو و نماى فرهنگ و تمدن اسلامى در ایران به بررسى اولین واکنش‏هاى جامعه ایرانى در مواجهه با اسلام و اعراب مى‏پردازد

جنگ صلیبى هشتم (9 - 668 ق) با هدف سرنگونى دولت حفصى در تونس روى داد. این جنگ بزرگ‏ترین و آخرین جنگ از مجموعه جنگ‏هاى کلاسیک صلیبى بود که هم‏زمان با حمله‏ى مغول به شرق روى داد. برخى از نویسندگان غربى آن را بیهوده‏ترین جنگ صلیبى دانسته‏اند. مقاومت مردم و علماى افریقیه و سرانجام شکست صلیبى‏ها، از مهم‏ترین حوادث تاریخى دولت حفصى است که نقش اساسى در عرصه‏ى روابط بین الملل داشت.

در طول قریب 30 سال، بعد از وفات رسول‏اللَّه‏صلى الله علیه وآله، تا پایان حکومت على‏علیه السلام، غنایم نقدى و غیر نقدى فراوانى از راه فتوحات نصیب مسلمانان شد. افزایش حجم نقدینگى در مدینه ممکن بود در کوتاه‏مدت سطح عمومى قیمت‏ها را تحت تأثیر جدى قرار دهد، اما به علت رواج داد و ستدها به نحو کالا به کالا، جریان آزاد تجارى بین عربستان و سایر مناطق، ذوب درهم و دینار و تبدیل آنها به شمش و وسایل زینتى و مصرف بخشى از آنها براى جنگ در خارج از مدینه، بعید به نظر مى‏رسد که در بلندمدت در افزایش سطح عمومى قیمت‏ها به طور قابل ملاحظه‏اى مؤثر بوده باشد. افزایش تولید و درآمد و عمران و آبادانى مدینه و اطراف آن از دیگر پیامدهاى اقتصادى غنایم بود. این نوشتار در صدد برآورد کمى غنایم جنگى عصر خلفاى راشدین است و در پایان اشاره‏اى مختصر به برخى پیامدهاى آن خواهد داشت.

محمد بن حنفیة معروف به ابن حنفیه، فرزند امام على‏ علیه السلام و مادرش زنى به نام خوله ‏ى حنفیه بود. پس از شهادت امام حسین ‏علیه السلام جماعتى که عمدتاً جریان سیاسى رادیکال وغالى شیعه بودند، با مرگ یزید و در جنبش مختار، امامت او را در عراق ترویج کردند. جماعتى معروف به کیسانیه مولود این نظریه بود. این مسأله سبب دشمنى سرسختان ه‏ى مدعى زبیرى خلافت، یعنى عبداللَّه بن زبیر با ابن حنفیه شد؛ چرا که با ظهور مختار او ابن حنفیه را رقیب خود به شمار آورد. در مقاله‏ ى حاضر نحوه و زمینه‏ هاى شکل‏ گیرى دشمنى عبداللَّه بن زبیر با ابن حنفیه، روابط و مواضع سیاسى ابن حنفیه و ظهور جماعت خشبیه در حمایت از ابن حنفیه مورد بررسى قرار مى‏ گیرد.