جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله اخبار غیبى روایت شده از پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله و معجزات آن حضرت، پیش‏گویى ظهور گروهى به نام مارقین‏2 بود. ایشان در این پیش‏گویى به فردى اشاره مى‏فرمایند که منابع تاریخى و روایى از او به نام ذوالخویصرة3 یاد کرده‏اند. پیامبرصلى الله علیه وآله ضمن این‏که او را اصل و ریشه‏ى مارقین (خوارج) معرّفى فرمودند علامتى نیز براى یکى از یاران او به این شرح ذکر کردند: شخصى سیه چُرده در میان آنان است که زایده گوشتى بر بازوى او است (ذوالثَّدَیَّه).4 بسیارى از منابع تاریخى، روایى و تفسیرى، ذوالخویصره را حُرْقُوص بن زُهَیْر سعدى تمیمى دانسته‏اند که در جنگ نهروان کشته شد. عده‏اى نیز ذوالثُّدَیَّه را همان حرقوص بن زهیر دانسته‏اند. در این پژوهش خواهد آمد که حُرْقُوص بن زُهَیر و ذوالخُویصره یک تن بودند، ولى انطباق او بر ذوالثَّدَیَّه جاى تأمل و تردید است.

المنصور محمد بن ابى عامر، حاجب قدرتمند هشام(المؤید) خلیفه‏ى اموى اندلس (خلافت 366 - 399ق) بود. دوران او مقارن است با آغاز ضعف نظامى و آشفتگى و هرج و مرج حکومت مسلمانان در اندلس. از این رو مسیحیان جرأت یافتند که به سر حداّت و مرزهاى اندلس تجاوز کرده و به غارت و کشتار بپردازند. المنصور از شخصیت‏هاى بزرگى است که در این اوضاع پریشان و آشفته، به فکر دفاع از قلمرو مسلمانان افتاد و ضربه‏هاى متعدد و هولناکى بر پیکره‏ى دولت‏هاى مسیحى شمال اسپانیا وارد ساخت. این مقاله، به بررسى سلسله نبردهایى که میان المنصور و اسپانیاىِ مسیحى رخ داده است مى‏پردازد.

مستنصر (خلافت 427 - 487ق) یکى از معروف‏ترین خلفاى فاطمى مصر است که مدت زیادى بر مسند قدرت بود. دوران او با این‏که فراز و نشیب‏هاى زیادى داشت؛ اما یکى از مهم‏ترین و حساس‏ترین دوره‏هاى تاریخ دولت اسماعیلى مذهبِ مصر به شمار مى‏رود. هنگامى که حکومت اسماعیلى مصر، در سراشیب سقوط قرار گرفت و خطرات داخلى و خارجى آن را تهدید مى‏کرد، وزارت به شخصى به نام بدر الجمالى (وزارت 466 - 487ق) سپرده شد و او توانست مشکلات را یکى پس از دیگرى پشت سر بگذارد. در این پژوهش، اقدامات سیاسى، اجتماعى و عمرانى بدر و اوضاع بحران زده‏ى مصر، همزمان با به قدرت رسیدن او، مورد بررسى قرار خواهد گرفت.

عُمیر بن عُوَیمَر بن عمران بن الجُلَیس مشهور به بسر بن ابى ارطاه (متولد سال نهم هجرى) یکى از فرماندهان خون‏آشام و بى‏رحم معاویه و از سرسپردگان امویان به شمار مى‏رود که فعالیت‏هاى سیاسى قابل توجهى داشته است. وى نقشى چشم‏گیر در عرصه‏ى سیاسى دوران خلافت معاویه ایفا کرد. در این مقاله با ارائه‏ى تصویرى کلى از جوانب مختلف زندگى بسر بن ابى ارطاه در عرصه‏ى منازعات سیاسى میان معاویه و امام على‏علیه السلام از جمله نقش وى در غارات و تحکیم پایه‏هاى قدرت امویان، به بیان فعالیت‏هاى سیاسى بسر در دوران خلافت معاویه مى‏پردازیم.

«خلافت اموى» عنوان کتابى است از عبدالامیر عبددیکسون که با ترجمه گیتى شگرى در سال 1381 توسط انتشارات طهورى روانه‏ى بازار کتاب گردیده است. این اثر، تحقیقى ژرف در زمینه‏ى تاریخ اسلام و یکى از پر آشوب‏ترین دوران آن؛ یعنى دوران حکومت عبدالملک مروان (خلافت 65 - 86ق) است و در مقایسه با بعضى آثارى که در زمینه‏ى تاریخ اسلام منتشر مى‏شود، بسیار دقیق و عالمانه نگارش یافته است مقاله حاضر به معرفى و نقد کتاب فوق اختصاص دارد.

نوشتار حاضر، به بررسى مبحث مکان و اسامى جغرافیایى در متن قرآن کریم مى‏پردازد. مؤلف در ابتدا مدخلى بر آراى جغرافى‏دانان و نظریه‏ها و مکاتب آنها، در ارتباط با اماکن قرآنى مى‏گشاید. سپس میزان توجه و رویکرد منابع مختلف به این مبحث را مورد بررسى قرار مى‏دهد. تفصیل مناطق مختلف جغرافیایى که قصص قرآنى در محدوده‏ى آنها قرار گرفته، بر پایه‏ى تقسیم‏بندى پیشنهادى آنها، به مرکزى، میانى، جنوبى، شمالى و...، توسط مؤلف صورت پذیرفته است. در پایان به داستان‏هایى اشاره شده که خداوند در قرآن از اماکن آنها یاد نکرده و در آنها به عبرت‏گیرى از نحوه‏ى بیان قصص قرآنى اشاره شده است.

در این نوشتار ابتدا به بحث مختصرى پیرامون نوع و رنگ پوشش نیروهاى نظامى در عصر پیامبرصلى الله علیه وآله و خلفاى پس از او تا عصر عباسیان پرداخته مى‏شود، آنگاه تلاش‏هاى آنان براى یک‏سان سازى نوع پوشش نیروهاى رزمى جهت هماهنگى و تشخیص نیروهاى خودى از دشمن، تشریح مى‏شود. سپس از دو نوع نشان با عنوان لوا و رایت، در سپاه رزم آن روزگار، سخن به میان آورده و تفاوت‏ها، کارکردها و جایگاه آنها در لشکر اسلام بر مى‏شماریم و سیر تحول آن را از عصر پیامبرصلى الله علیه وآله تا عصر عباسیان دنبال مى‏کنیم.

فتح مصر در سال 358 قمرى به رهبرى المعزلدین اللَّه چهارمین امام خلیفه فاطمى و با همت و تلاش جوهر صقلى سردار وفادار وى به بار نشست. به دنبال انتقال مرکز خلافت فاطمیان از مغرب به مصر و تأسیس نهادهاى علمى و مذهبى جهت ترویج کیش اسماعیلیه این مذهب در مصر رسمیت یافت و مدت 209 سال سایه‏هاى اقتدار سیاسى و مذهبى خلافت فاطمیان بر مصر و مناطق تحت سلطه گسترانیده شد. دیرپایى و استمرار خلافت فاطمیان و تثبیت ارکان قدرت سیاسى و نظامى ایشان که ارتباط تنگاتنگى با رسمیت یافتن مذهب اسماعیلیه داشته است، این سوال اساسى را پیش مى‏آورد که رسمیت یافتن کیش اسماعیلیه چه تأثیرى بر ساختار قدرت خلافت فاطمیان داشته است؟ در این مقاله تلاش شده است که در دو حوزه نظر و عمل ضمن پرداختن به تأثیرات سیاسى و اجتماعى و فرهنگى مذهب اسماعیلیه، نتایج و پیامدهاى رسمى شدن این کیش در مصر بررسى گردد.