جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«معرفة المعاد»، یکی از آثار ارزشمند علامه طهرانی بشمار می‌ رود. معاد یکی از اصول عقاید پنج گانه شیعه است و در این زمینه سخنان زیادی گفته شده و کتب فراوانی نگارش یافته است. ایشان با استفاده از آیات قرآنی و اخبار معصومین علیه‌ السّلام و ادله عقلی و مطالب ذوقی کیفیت سیر و حرکت انسان در دنیا و نحوه تبدل و نشأت غرور به عالم حقائق و ارتحال او به سوی خدا را به نحو وافی وافر مطرح کرده‌ اند. مولف همچنین درباره عالم برزخ، نحوه خلقت فرشتگان، نفخ صور، حشر و نشر مردم در صحرای قیامت، حساب و کتاب، میزان، صراط، شفاعت، بهشت و دوزخ بحث مستوفایی به عمل و در خلال مباحث به داستان‌ های جذاب و شیرینی اشاره می‌ کند. این مباحث در حدود ده مجلد خواهد شد که قسمت معاد شناسی از دوره علوم و معارف اسلام را تشکیل می دهد. اهم عناوين و مباحث جلد اول عبارتند از: المجلس‌ الاوّل‌: في‌ الحقائق‌ و الاعتباريّات، المجلس‌ الثاني‌: في‌ الحياة‌ المؤقّتة‌ و الحياة‌ الدائمة‌، المجلس‌ الثالث‌: في‌ علّة‌ الخوف‌ من‌ الموت، المجلس‌ الرابع‌: في‌ انّ العمر هو الرأس مال‌ الافضل‌ لتكامل‌ الإنسان، المجلس‌ الخامس‌: في‌ تجانس‌ النوم‌ و الموت‌، المجلس‌ السادس‌: فعل‌ ملائكة‌ قبض‌ الارواح‌ و ملك‌ الموت‌ عين‌ فعل‌ الله‌ سبحانه‌، المجلس‌ السابع‌: في‌ انّ قبض‌ الروح‌ و مشاهدات‌ حال‌ النزع‌ تحدث‌ بالباطن‌ و تساميه‌‌‌

سرچشمه و منشأ قداست، ذات اقدس الهی است و تنها قدوس مطلق اوست، و تقدیس، خاص و شایسته اوست. صفت قدوس جلوه های گوناگونی در مخلوقات الهی دارد، انسان با جنبه و زمینه قدسی آفریده می شود و با تقرب به قدوس مطلق، قداست یافته، مقدس می شود. ملائک نیز مقدس آفریده شده و تجلی دیگری از قدوسیت خداوند می باشند. همچنین بعضی از اعمال، زمان ها، مکان ها و اشیاء در ارتباط با خدا قداست یافته اند. در نهایت مقدسات زمینه ساز تربیت قدسی انسان هستند. و انسان در تعامل با مقدسات با این نگاه به رشد و تعالی می رسد که آنها را در ارتباط با خدا و زمینه ساز تربیت الهی و ربوبی خود بدانند. نگاه استقلالی زمینه ساز انحرافات بسیاری است که انسان را به شرک نیز می رساند. میزان قداست هر چیزی متکی به نوع و شدت ارتباطش با خدا است. بنابراین مقدسات در هر مرتبه ای که باشند جلوه هایی از قدوسیت ذات اقدس الهی اند که انسان را در تربیت قدسی یاری می نماید.

چکیده انسان شناسی موضوع بسیار مهمی برای دین اسلام و فلسفه مشاء است.و در این مورد، شباهت ها و تفاوت های متفاوتی وجود دارد. هر دو در مورد نکات زیر موافقت کردند. (۱). انسان نوعی است که در آن بعد مادی و تجردوجود دارد. (۲). روححقیقت ذات انسان است. (۳). روح انسان نقش مهمی به عنوان مدبر در بدن دارد. (۴). انسان موجود شریف و ارزشمند در جهان است. (۵).رستاخیز نظریه ی درست وتناسخ نظره نادرست است. (۶). انسان پس از گذر از مراحل مختلف، کمال خود را دریافت خواهد کرد. (۷). انسان یک موجود اجتماعی و این بعد به شدت بر حقیقت شادی خود تاثیر می گذارد.و هر دو در این موارد زیر متفاوت هستند: (۱). روح انسانی در توضیح متن دینی، یک شکل است که قبل از خلق بدن ایجاد شده است، و سپس زمانی که او به قلمرو فیزیکی منتهی شد، سپس شکل او به دنبال ماهیت مواد، به طوری که آن فرم با بدن ترکیب شده و پس از آنبه عنوان یک شکل غیر مادی جدا شده است. اما فلسفه مشاء ىر این نگاه است که روح انسانیبا بدن ساخته شده است، (۲). معاد جسمانی با توجه به نظریه متون دینی واضح و صحیح استامافلسفهمشاء معتقد است که رستاخیز فیزیکی، نظریه ای است که منطق را رد می کند. (۳). با توجه بهنصهای دینی، کمال انسان منحصر در ایمان و عبادت خالصانه به خدا است و احسان به بندگانش است . اما فلسفهمشاء در رابطه با کمال انسان، تاکید بیشتری بر عقلانیت انسان دارد که به دو بخش تقسیم می شود: نظری و عملی. (۴). انسان کامل بر اساس متن دینیبهترین موجودات است. اما در دیدگاه فلسفه مشاء، انسان کامل از وجود غیر مادی به نام "عقل" بهتر نیست. (۵). جامعه ایده آل در دیدگاه متن دینی، جامعه ای است که مردم را به خدا نزدیک تر می کند. در حالی که یک جامعه ایده ال بر اساس فلسفهمشاء، یک وضعیت اجتماعی است که مردم را به وجود غیر مادی به نام «عقل فعال» که از آن همه بشریت می تواند دوباره کمال عقلانیت را به ارمغان بیاورد، نزدیکتر می کند.

جایگاه انسان در نظام آفرینش از موضوعات مهم انسان شناسی است که پاسخ به آن می تواند روشنگر بسیاری از مسائل دیگر در این حوزه باشد.این تحقیق شامل پنج فصل می باشد .در فصل اول به کلیات وبررسی مفاهیم مورد بحث در عنوان پایان نامه پرداخته شده و درفصل دوم تبیین مبانی فلسفی جایگاه انسان در نظام هستی از دیدگاه حکمت متعالیه مورد بررسی قرار داده شده است و در فصل سوم به جایگاه اولیه و تکوینی انسان و در فصل چهارم به بررسی جایگاه ارادی و اختیاری انسان اختصاص داده شده و همچنین در فصل پنجم به بررسی جایگاهی که انسان کامل می تواند در نظام هستی داشته باشد پر داخته شده است و در پایان نتیجه گیری و جمع بندی آمده است.

این تحقیق تحت عنوان « حقیقت انسان در قرآن» می باشد که در سه بخش گردآوری شده است. بخش اول باعنوان « آفرینش انسان» است که متشکل از دو فصل می باشد ، در فصل اول آن به مراحل خلقت انسان اشاره شده که اولین انسان از خاک وگل وزمین ، سپس نسل او از نطفه و علقه وپس از آن از مضغه، عظام و لحم آفریده شده است. در فصل دوم، ساحت روحانی انسان با دلایل عقلی و نقلی مورد بررسی قرارگرفته و از جمله مهمترین دلایل نقلی ذکر شده در این زمینه ، آیه ایی می باشد که در آن از روح تعبیر به خلق دیگر می کند، و همچنین از جمله مهمترین دلایل عقلی ذکر شده بر اثبات روح : آن می باشد که انسان حقیقتی دارد و از آن به کلمه « من» در تمام عمر نام می برد. بخش دوم ، با عنوان« جایگاه و منزلت انسان از منظر قرآن» می باشدکه در دو فصل گردآوری شده ، در فصل اول آن به اثبات خلاف? الهی انسان از دیدگاه آیات و روایات پرداخته شده و اینکه خلافت منحصر به شخص حقیقی حضرت آدم? نیست و شامل همه نوع انسان می گردد. با این توضیح که : قرآن کریم ، رمز خلافت آدم?را تحمل و آگاهی او به چیزی می داند که فرشتگان توان تحمل و استعداد درک آن را ندارند و آن اسمائی است که غیب آسمان ها و زمین به حساب می آید. در فصل دوم آن به کرامت انسان در قرآن اشاره شده و کرامت را به معنای سخاوت ، شرافت ، و عزت می داند چرا که کرم اسم عامی است که ،اگر وصف خدا واقع شود ، مراد از آن احسان و نعمت آشکار خداست و اگر وصف انسان باشد ، نام اخلاق و افعال پسندیده اوست که از وی ظاهر می شود و نحو? وجود و هستی خاصی است که کامل ترین مصداق آن برای خدای سبحان ثابت است. بدین منظور در توصیف شخصیت و کرامت انسان از دو جهت سخن به میان آمده : یکی در باره داشته ها و ظرفیت های وجودی که از آن به کرامت ذاتی تعبیر می شود و دیگری از یابد ها و نباید هایی که آن داشته ها را تقویت می کند و از آن به کرامت اکتسابی تعبیر می شود، و در همین راستا هریک از آنها با توجه به آیات کریمه قرآن و روایات ائمه معصومین ( علیهم السلام) مورد بررسی قرارگرفته است. بخش سوم با عنوان « انسان و اختیار» می باشدکه در دو فصل گردآوری شده ، در فصل اول به بیان حقیقت اختیار و اینکه خداوند انسان را موجودی مختار آفریده و همچنین اثبات اختیار از دو راه علم حضوری و علم حصولی پرداخته شده است ،در فصل دوم آن ، آراء متکلمان در تفسیر اختیار با توجه به قواعد و اصول کلامی مورد بررسی قرار گرفته ودر همین راستا به بیان سه دیدگاه ( تفویض ، کسب ، و امر بین الامرین) پرداخته شده است. چراکه مفوضه بر این عقیده اند که : خداوند انجام کارها را به انسان واگذار کرده و خود را از این قدرت کنار کشیده است. به این معنا که : فعل اختیاری انسان فقط توسط او پدید می آید و مخلوق خداوند نیست. از طرفی معتقدان نظریه کسب نیز بر این عقیده اند که : افعال انسان فقط به قدرت خداوند تحقق می یابد و قدرت و اختیار انسان در تحقق افعال او هیچ تأثیری ندارد. بلکه تنها با وقوع فعل تقارن دارد ، بدون اینکه قدرت او در وجود فعل تأثیری داشته باشد ، جز اینکه انسان محل وقوع فعل است. بنابراین آنچه در این میان صحیح به نظر می رسد نظریه امر بین الامرین است. که در آن دو مطلب اساسی بیان شده است: 1.نهی گناهکار. 2.بازنداشتن جبری او از گناه. چراکه مطلب نخست بیانگر این است که انسان به کلی به خودش واگذار نشده است و در نتیجه : اندیشه تفویض باطل است چنانکه مطلب دوم بیانگر مجبور نبودن او در مورد گناهی است که انجام می دهد.