جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

يناقش هذا الكتاب معظم قضايا الثقافة العربية المعاصرة بدءا من قضية المفهوم ( التعريف القاموسي - التعريف الاصطلاحي - التعريف الإجرائي ) والمحتوى ( الدين - العلم - اللغة - العادات والتقاليد ) وقضية التطرو ( مقومات التقدم وأسابا التخلف ) وانتهاء بإشكالية تحديد الثوابت والمتغيرات الثقافية ( العقيدة - الهوية - اللغة) وذلك كله من خلال أكبر مناظرة فكرية تناولت موضوع الثقافة في النصف الأول من القرن العشرين تلك التي دارت بين : فبيكس فارس المسيحي الماروني الذي دافع عن القرآن ونبى الاسلام ودعا الى التسامح بين الأديان والوحدة العربية وانتصر للغة العربية وآدابها وفنونها، وبين المصري إسماعيل أدهم، الشخصية الغامضة التي دافعت عن الإلحاد وتأثرت بخليط من الأفكار الماسونية والطورانية والصيونية ومن الاستشراق الديني الأماني والروسي والتركي، والذي انتهى منتحرا وهو دون الثلاثين.

في ظل أصول الإسلام، مجموعه مباحثى است كه توسط آیت‌الله جعفر سبحانى، از عالمان شيعى معاصر، مقيم قم در نقد ديدگاه وهابيان در خصوص موضوعات توحيد، شرك و بدعت با هدف زدودن اتهام شرك و بدعت از شیعیان مطرح شده است. مؤلف به بررسى اين موضوعات در پرتو اصول مستفاد از كتاب و سنت پرداخته است. كتاب داراى دوازده فصل و يك خاتمه است. * ساده و بسيط بودن انديشه اسلامى و آسانى تكاليف در اين دين. در اين فصل مؤلف اين اصل را يكى از علل و اسباب انتشار سريع و گسترده دين اسلام در ميان اقوام مختلف معرفى مى‌كند. همچنين به آيات و رواياتى كه روح اسلام در آنها متجلى است، استناد مى‌نمايد. سپس اركان اسلام را كه عبارت است از ايمان به خدا، اظهار شهادتين، به پاداشتن نماز و پرداخت زكات يادآور شده و به استناد برخى از روايات، تكفير مسلمان را ناروا مى‌شمارد. تاكيد اسلام بر وحدت امت اسلامى و بيان موضع عالمان مسلمان درباره ناروا بودن تكفير مسلمان و... از ديگر مباحث اين فصل است. * اصاله الاباحه نه اصاله الحرمه. در اين فصل مؤلف با استناد به اين كه در اديان گذشته نيز اصل اولى در امور روايى و اباحه بوده، جز در مواردى كه انبياء از چيزى منع نمايند، به ديدگاه قرآن كريم در تاييد اين اصل اشاره مى‌كند و معتقد است وظيفه پيامبران بيان محرمات است نه محللات. البته در خصوص اين اصل اين نكته را هم يادآور مى‌شود كه اين اصل فقط در مورد امور عادى زندگى صادق است، نه در مورد امورد عبادى كه نيازمند قصد قربت است. پس از آن نتايجى را بر اين اصل بار مى‌كند. * بدعت؛ تعريف و اقسام آن. در اين فصل به تعريف لغوى و اصطلاحى بدعت پرداخته شده و حكم بدعت از ديدگاه قرآن كريم و سنت شريف نبوى بيان مى‌گردد. چنانچه چيزى كه جزء دين نيست، جزء آن به شمار آيد، در دين بدعت ايجاد شده است. در ادامه، موارد و مصاديق بدعت يادآورى مى‌شود. مؤلف معتقد است، تشخيص مصاديق بدعت نيازمند تفاوت نهادن ميان آداب و رسوم عرفى و امور تقليدى از اعمال دينى است كه در هر دو نوع بدعت و نوآورى امكان پذير است؛ اما تنها آن نوع بدعت كه در امور دينى صورت مى‌پذيرد، محكوم به حرمت خواهد بود. سپس ملاك و معيار شرعى بودن عمل بدعت آميز نبودن آن را يادآور مى‌شود. در پايان با استفاده از اين اصل، برخى از امورى را كه وهابيان به استناد آنها شیعیان و برخى ديگر از مسلمانان را بدعت‌گذار در دين معرفى مى‌كنند، نقد و بررسى مى‌كند. * دوستى پيامبر و اهل‌بيت(ع) در كتاب و سنت و آثار فردى و اجتماعى آن. در اين فصل لزوم دوستدارى پيامبر(ص) از ديدگاه قرآن يادآورى شده و عوامل فرمان خداوند به محبت ورزيدن نسبت به پيامبر(ص) ذكر مى‌گردد. پس از آن برخى احاديث كه از پيامبر(ص) روايت شده و در آنها به دوستى حضرت و اهل‌بيت وى و نيز اصحاب ايشان ترغيب و سفارش شده، نقل مى‌گردد. همچنين به آثار و فوائدى كه دوستى با ايشان در بردارد، اشاره مى‌شود. با توجه به اين اصل، مؤلف بر اين باور است كه اين محبت و دوستى بايد به صورتى شايسته در حيات فردى و اجتماعى مسلمانان بروز و ظهور يابد، كما اين كه اين گونه بوده است. بر همين اساس مؤلف حفظ و نگهدارى آثار ارزشمند اسلامى، همچون مشاهد و بناهايى كه بر قبور انبياء و اولياء بنا نهاده شده، را لازم و ضرورى دانسته و ديدگاه وهابيان را درباره لزوم تخريب اين آثار، به جهت شرك آميز بودن آنها، با استناد به قرآن كريم و سنت نبوى، نقد مى‌كند. * توحيد و شرك در عبادت. در اين فصل مراحل هشتگانه توحيد(توحيد در ذات، صفات، خالقيت، عبادت و...) ذكر گرديده و حقيقت عبادت بيان مى‌شود. سپس ديدگاه رايج بين وهابيان در تقسيم توحيد به دو قسم: توحيد در ربوبيت؛ يعنى اعتقاد به يك خالق براى جهان و توحيد در الوهيت؛ يعنى توحيد در عبادت يادآورى شده و ديدگاه ايشان در مورد توحيد در عبادت كه بر اساس آن بوسيدن ضريح انبياء و اولياء، اقامه نماز در كنار مشاهد مشرفه، توسل و...شرك تلقى مى‌شود، به نقد كشيده مى‌شود. * اعتبار به نيات نه به ظواهر. در اين فصل تفاوت اسلام از ساير روش‌هاى بشرى درباره عمل و كردار يادآورى مى‌شود. اسلام، بر خلاف روش‌هاى بشرى، براى عمل تنها از آن جهت كه نيك است، ارزشى قائل نيست؛ بلكه عمل را در صورتى ارزشمند مى‌داند كه برخاسته از نيتى خالص و انگيزه‌اى پاک باشد. بنابراین توسل به انبياء و طلب شفاعت از ايشان، كه وهابيان با استناد بدان‌ها شیعیان را مشرك مى‌خوانند، امرى روا شمرده مى‌شود و شواهد قرآنى و روايى فراوانى دارد. * قدرت غيبى انبياء و اولياء الهى. در اين فصل با استناد به آيات قرآنى و روايات نبوى، برخوردارى انبياء و اولياء الهى از قدرت غيبى كه توسط خداوند به ايشان عنايت شده، به اثبات مى‌رسد. سپس امورى كه بر اين اصل مترتب مى‌شود، بيان مى‌گردد. مثلاًاعتقاد به اين كه خداوند با دعاى پيامبر ضررى را از انسان دفع يا نفعى را عائد وى مى‌سازد، يا درخواست شفاى مريض و يا رد گمشده به دعاى پيامبر و...جائز شمرده مى‌شود. * تبرک جستن به ميراث پيامبر. در اين فصل مؤلف با يادآورى معناى توحيد در خالقيت، اين نكته را متذكر مى‌شود كه اين مرتبه از توحيد منافاتى با اين امر ندارد كه خداوند برخى از افعال خويش را از طريق اسباب، به صورت غير مباشر محقق سازد. بنابراین جريان فيض الهى از راه‌هاى غير عادى امرى پذيرفتنى است. با اين مقدمه مؤلف به موضوع جواز تبرک جستن مسلمانان به آثار نبوى در زمان حيات ايشان و نيز بعد از وفات حضرت مى‌پردازد. * توسل به اسباب و وسائل. مؤلف با اشاره به نظام على و معلولى حاكم بر جهان ماده و اين كه اين نظام در وجود و بقاء و تاثير گذارى و عملكرد خود نيازمند به خداوند جهان آفرين است، تفاوت ديدگاه مادى و الهى را در اعتقاد به استقلال اسباب و علل مادى و عدم استقلال آنها در تاثيرگذارى مى‌داند. به گفته مؤلف توسل به اسباب با التفات به عدم استقلال آنها، شرك محسوب نمى‌شود و برخى مسببات در عالم داراى اسباب ناشناخته فراوانى هستند كه انبياء و اولياء الهى از آنها آگاهند. از اين رو توسل جستن به ايشان براى رسيدن به مطلوب شرك به شمار نمى‌آيد. * حيات انبياء و اولياء بعد از مرگ. مؤلف در اين فصل با اشاره به حقانيت مرگ، به حقيقت آن كه همان منتقل شدن از سرايى به سراى ديگر است، اشاره مى‌كند و ارواح انسان‌ها را در سراى ديگر داراى حيات معرفى كرده، امكان برقرارى ارتباط با ارواح ايشان را با استناد به آيات قرآن و احاديث نبوى اثبات مى‌كند. * بهره بردن مردگان از اعمال زندگان. در اين فصل مؤلف با استناد به آيات قرآنى و احاديث نبوى به اثبات اين مطلب مى‌پردازد كه ميت از عملى كه غير او براى او انجام مى‌دهد، منتفع مى‌گردد. سپس ديدگاه مذاهب اسلامى را در تاييد اين موضوع يادآور شده و شبهات مطرح شده را پاسخ مى‌گويد. * زيارت قبور در سنت نبوى و سفر براى زيارت نبى مكرم اسلام(ص). در اين فصل مؤلف به آثار اخلاقى و تربيتى زيارت قبور انبياء، اولياء و صالحان اشاره كرده و به شبهات ابن تيميه در اين باره پاسخ مى‌گويد. در خاتمه مؤلف به بيان ديدگاه عالمان اهل سنت درباره ابن تيميه پرداخته و شرح حالى از محمد بن عبدالوهاب، مروج عقائد ابن تيميه ارائه مى‌كند.

مَنْ هو الله ؟! هل لله شريك؟ وماذا كان سيحدث لو كان لله - جلَّ وعلا - شريك في المُلك والخَلْق وكُلّ شيء؟! ما هي المراحل التي خلق الله - سبحانه وتعالى- الدنيا، وما فيها؟ وما هي مراحل إنشائها؟ ما هي أصناف الملائكة؟ وما صفاتهم؟ كيف خَلَقَ اللهُ - سبحانه - الملائكةَ؟ ولماذا؟ كيف خلق اللهُ - سبحانه - آدمَ عليه الصلاة والسلام؟ ما صفات المجاهدين المُوحّدين في سبيل الله سبحانه؟ ما هو تعريف الإسلام؟ مَنْ هم أتباع الشيطان، لعنة الله عليه؟ مَنْ أبغض الخلائق إلى الله سبحانه وتعالى؟ كيف ينزل أمر الله - سبحانه - من السماء؟ ما هو مفتاح النصر في أيّ شأن من شؤون الدنيا؟ ما هو الجهاد في سبيل الله سبحانه وتعالى؟ وماذا يحلُّ بمَنْ إذا دُعي إليه لم يُجِب؟ ما هي أسباب وقوع الفِتَن بين الناس؟ لماذا حُرِّمَ علْم التنجيم، وحُرِّم التعامل مع المُنجِّمين؟ وما أهداف المُنجِّمين من علْمهم هذا؟ كيف خَلَقَ اللهُ - سبحانه وتعالى - الإنسانَ؟ وما هي مراحـل خَلْـقه؟ مَنْ هو أحبُّ عباد الله سـبحانه إليه؟ مَنْ هو أبغض خَلْق الله - سبحانه - إليه؟ مَنْ هم الراسخون في العلْم عند الله سبحانه وتعالى؟ ما معنى التجلّي الإلهي؟ وما هو مفهومه؟ وما حقيقة أن اللهَ - سبحانه - تجلّى للعباد في الحياة الدنيا؟ كيف تجلَّى الله - سبحانه وتعالى - لعباده؟ ما هو حال حَمَلَة علْم الكتاب في الدنيا؟ وما أمرهم؟ لماذا تعصَّب إبليس على آدم عليه السلام؟ ولماذا يكون تعصُّب الأغنياء من مترفة الأمم؟ ما هي صفات يوم القيامة؟ ما فائدة الصلاة؟ وما أهمية المحافظة عليها؟ ما هي صفة حَمَلَة علْم الكتاب في الأرض من أولياء الله سبحانه، الذين يكونون مع الأنبياء في زمنهم، ويكونون حججاً لله - تعالى - في الأرض في الأزمنة التي تخلو من الأنبياء؟ ما هي حقوق الرعية على الوالي؟ وما هي حقوق الوالي على الرعية؟ ما هو مفهوم وحقيقة التَّقمُّص؟ ما هو التجييل؟ ما هو التكليف الذي كلَّفه الله - سبحانه وتعالى - للخلق (أيْ العبادة)؟ وماذا اختصَّ في الإنسان تكليفه؟ هل اختصَّ الروح؟ أم الجسد؟ أم النفس؟ أم العقل؟ أم القلب؟ وعلى مَنْ يقع الحساب؟ ما هي حقيقة النبي المفقود عيسى عليه الصلاة والسلام؟ ما هي حقيقة المهدي عليه السلام؟ وما هو ارتباطه بحَمَلَة علْم الكتاب والحكمة؟ ما هي حقيقة الأعور الدَّجَّال؟ وما هو ارتباطه بحَمَلَة علْم الكتاب والسِّححر؟ ما هو الموت ؟ ما هو علْم الغيب؟ هذه الأسئلة وغيرها يزعم مؤلفا الكتاب الإجابة عنها بأجوبة مستنبطة من القرآن الكريم والسنة النبوية وكتاب نهج البلاغة، ومرتبة ومدمنجة بطريقة خاصة مع شروحات وتعليقات. وهي كما يقول أحد المؤلفين نتيجة تجربة شخصية في الانتقال من الإلحاد إلى التوحيد.

مسئلة «وجود خدا و رابطة آن با جهان» همواره يک حوزة زنده و پويا در بحث‌هاي فلسفي بوده است. با مطرح شدن نظرية تکامل داروين در محافل علمي غرب، سؤالات بسيار مهمي در اين مسئله به‌وجود آمد. ريچارد داوکينز يک زيست‌شناس معتقد به نظرية تکامل داروين است که در آثار خود ضمن برشماري انتقادات مطرح‌شده به برخي از براهين اثبات وجود خدا، از جمله برهان وجودي، برهان نظم، برهان عليت و... در آثار خود، استدلال‌هايي براي رد وجود خداوند ارائه کرده است: برهان «نامحتملي وجود خدا»، برهان «باور خدا به‌مثابة ويروس ذهني» و برهان «رقابت تبييني خدا با علم»، از استدلال‌هاي اصلي او براي انکار وجود خداوند است. در اين مقاله دلايلي که داوکينز براي رد وجود خداوند مطرح کرده است، تبيين مي‌گردد و در ادامه بر اساس انديشه‌هاي شهيد مطهري، اليستر مک گراث و ديگر فيلسوفان دين معاصر، به نقد و بررسي آن ادله پرداخته مي‌شود.

با تدقیق در آثار دیوید هیوم، مشخص می‌شود هدف او از تبیین مسئلۀ شر همان هدفی است که در سراسر فلسفۀ دینش دنبال می‌کند، یعنی حمله به الهیات طبیعی و معرفی کردن آن به عنوان امری فاقد وجاهت معرفتی و غیرنظام‌مند. بنابراین، خلاف آنچه در بیشتر تقریرها بیان شده، دایر بر این که هیوم با بیان مسئلۀ شر قصد دارد استدلالی علیه وجود خدا بیاورد، هدف هیوم حمله به این ادعای الهیات طبیعی است که گزاره‌های دینی عقلاً غیرقابل اثبات‌اند، نه آن که این گزاره‌ها کلاً مردود باشند؛ یعنی به لحاظ معرفت‌شناختی آنها را بیرون از محدودۀ شناسایی انسان می‌داند، نه آن ‌که به لحاظ وجودشناختی فاقد هستی باشند. بر همین اساس، در این جستار با پژوهشی کتابخانه‌ای، به دنبال آن هستیم که با نشان دادن دو گونه شاهد، که یکی اذعان صریح به امکان وجود علتی برای نظم موجود در جهان در متن آثار هیوم (پایان هر دو کتاب تاریخ طبیعی و گفتگوها) است، و دیگری راه‌حل‌هایی است که هیوم برای مسئلۀ شر ارائه می‌دهد، مشخص گردد تقریر مشهور از مسئلۀ شر او، که استدلالی علیه وجود خدا قلمداد می‌گردد، با در نظر گرفتن متن آثار وی چندان صحیح نیست. بنابراین لباس الحاد را از تن هیوم درمی‌آوریم و او را به نوع خاصی از ایمان‌گراییِ قریب به رازوارگی ملبس می‌کنیم.

در این رساله عقاید کلامی در آثار ناصرخسرو مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارگرفته است . روش کار به این صورت بوده است که پس از پرداختن به شرح زندگی و احوال و سبک سخن‌سرایی و مذهب حکیم تاریخچه‌ای مختصر در مورد علم کلام و چگونگی پیدایش آن مورد بحث قرار گرفته است تا خواننده آمادگی لازم را برای ورود به بحث پیدا کند، سپس درباره مذهب اسمعیلیه که طریقه و مشرب حکیم بوده، بحث شده است ، پس از آن هر کدام از مباحث کلامی بصورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است و سپس به نظر برخی از فرق اشاره شد و در پایان هر مبحث عقیده حکیم درباره آن مسئله خاص بیان شده است . حسن این روش آن است که خواننده ابتدا با مباحث کلامی و نظر فرق مختلف کلامی و اختلاف اندیشه‌ها آشنا میشود وسپس عقیده و نظر حکیم مورد بحث قرار می‌گیرند تا طرز تفکر وی کاملا معلوم و آشکار شود و فهم مسائل کلامی او در مباحثش سهل و آسان گردد.

کتاب گرانقدر "الصافی فی شرح اصول‌الکافی" نوشته مرحوم ملا خلیل غازی قزوینی - متولد سال 1001 و متوفای سال 1089 هجری - یکی از بهترین شرحهایی است که به زبان فارسی بر اصول کافی نوشته شده است . روش مرحوم قزوینی در شرح به این صورت است که ابتداء متن حدیث را تحت عنوان"اصل" آورده و سپس تجزیه و ترکیب لغات و توضیح بعضی از کلمات روایت را که لازم است به عنوان "شرح" ذکر نموده و بعد از آن با عنوان "یعنی" روایت را به زبان فارسی ترجمه نموده است . این پایان نامه، تصحیح نسخه خطی شرح کتاب ایمان و کفر آنرا از باب 113 تا باب 165 را در بر می‌گیرد. مقدمه این مکتوب ، تحقیقی است پیرامون شرح‌هایی که بر کتاب کافی نوشته شده است همراه با توضیحاتی پیرامون خصوصیات آنها.