جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الخِصال کتابی عربی نوشته محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ هجری) از فقها و محدثان شیعه در قرن چهارم هجری است. شیخ صدوق در این کتاب، روایاتی درباره مسائل اخلاقی و اعتقادی جمع‌آوری کرده و روایات را، به تناسب اعدادی که در آن احادیث به کار رفته، دسته‌بندی نموده است. الخصال اولین کتابی بوده که به این سبک نگاشته شده است. شیخ صدوق با تحقیق در تألیفات مشایخ و علمای بزرگ گذشته، دریافته که آنان در بخش‌های مختلف علوم، کتاب‌هایی نگاشته‌اند؛ اما درباره رابطه میان اعداد و صفات پسندیده و ناپسند چیزی نگاشته نشده است. او با توجه به فایده فراوان این موضوع برای جوینده علم، بر آن شد تا برای تقرب به درگاه الهی دست به نگارش چنین کتابی بزند تا به پاداش الهی و خوشبختی و رحمت خداوند متعال نایل گردد. کتاب خصال با وجود حجم کم، دائرةالمعارف بزرگی از معارف اسلامی و احکام حلال و حرام است و به مباحث تاریخی، تفسیر قرآن، نکات فلسفی و مسائل سیاسی نیز اشاره دارد. روایات این کتاب از نظر موضوع بسیار گسترده است و درباره هر یک از موضوعات اخلاقی و عقیدتی روایاتی نقل شده که به شکلی با اعداد در ارتباط‌اند. کتاب حاضر شامل ۱۲۵۵ حدیث است و در ۲۶ باب مجزا تنظیم گردیده. عنوان بندی باب‌ها بر اساس ارقام است بدین شکل که روایات شامل یک خصلت در یک باب آمده و شامل دو خصلت در بابی و شامل سه خصلت در بابی دیگر و... روایات این کتاب از نظر موضوع بسیار گسترده است و درباره هر یک از موضوعات اخلاقی و عقیدتی روایاتی نقل شده که به شکلی با اعداد در ارتباطند، مانند: - یک صفت از دوستی دنیا، یک صفت در برابر پنج خصلت - دو صفت شیعه - تا سه خصلت در کسی نباشد مؤمن نیست - چهار چیز در چهار مورد پذیرفته نیست - نشانه‌های ایمان پنج چیز است - هر کس شش عمل را انجام دهد به بهشت می‌رود - رسول خدا هفت چیز را منع فرمودند - نماز هشت گروه پذیرفته نمی‌شود - حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهم نزد خداوند نه نام دارد - امام ده خصلت دارد - اهل بهشت یکصد و بیست گروه هستند و...

کتاب «فرهنگ جامع سخنان امام حسن مجتبی(ع)» با ترجمه حجت‌الاسلام علی مؤیدی از سوی گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم منتشر شده است. با توجه به نبود کتابی که در بردارنده تمام سخنان امام حسن مجتبی(ع) و منابع آنها باشد، پژوهشکده باقرالعلوم بر آن شد تا سخنان دومین امام معصوم (ع) را گردآوری کند. این کتاب دارای دو بخش است؛ سخنان امام حسن (ع)، به ترتیب تاریخی، که در سه فصل تنظیم شده است. سخنان امام حسن در زمان پیامبر اکرم (ص)، سخنان امام حسن در زمان امیرالمؤمنین (ع) و سخنان امام حسن در زمان امامت. سخنان امام به ترتیب موضوعی نیز در چهار فصل قرار گرفته است؛ عقاید، احکام، اخلاق و ادعیه. این مجموعه به دو زبان عربی و فارسی منتشر شده است. به این صورت که متن عربی احادیث در سمت راست و ترجمه فارسی آن در صفحه مقابل قرار گرفته است. کتاب "فرهنگ جامع سخنان امام حسن (ع)" از سوی گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم تدوین و با ترجمه حجت الاسلام علی مؤیدی با شمارگان 3000 نسخه در 623 صفحه منتشر شده است.

چکیدهبدون شک مدینه به عنوان اولین حوزه حدیثی است که آبشخوار دیگر مکاتب و حوزه های حدیثی فریقین می باشد. از این رو بازشناخت راویان پر کاری که در این حوزه فعالیت های حدیثی داشته اند ضروری می نماید. در این حوزه، همانگونه که بخاطر حضور پیامبر اکرم(ص) و حضور حداکثری صحابی آن بزرگوار، فعالیت های حدیثی اهل سنت از رونق قابل توجهی برخوردار بوده، بدلیل حضور حداکثری اهل بیت گرامی آن حضرت در مدینه، مدرسه حدیثی امامیه نیز قوّت زیادی داشته بطوری که می بینیم بسیاری از راویان امامیه از دیگر شهرها رنج سفر بجان می خریدند و با تمامی محدودیت هایی که حضور در مدینه برای ایشان بهمراه داشت بر خود لازم می دانستند در این پایگاه بزرگ علمی حضور یابند و گاه چندین سال در این شهر توطّن نموده به کسب معارف اهل بیت(ع) همت گمارند. برگذاری جلسات متعدد علمی توسط خاندان رسول اکرم(ص) بهمراه تلاش فراوان راویان امامیه در فراگیری دانش آن بزرگواران، موجب گردید دانشوران فراوانی در حوزه تربیت یابند و با سفر به شهرهای خود چون کوفه، بغداد، قم و ری ... موجبات نشر و گسترش دانش اهل بیت را در غالب احادیث مرویه از ایشان فراهم آورند. در این پایان نامه بر آنیم که فعالیت های حدیثی راویان امامیه در این حوزه که اولین حوزه حدیثی امامیه نیز محسوب می شود را به تصویر بکشیم و شرح حال برخی از این راویان پرکار را نمایان گردانیم. این نوشتار در پنج فصل تدوین گردیده که فصل اول، خود در دو بخش به تبیین کلیات و مفاهیم اختصاص یافته، فصل دوم با عنوان درآمدی بر حوزه حدیثی مدینه، شرحی مختصر از معرفی شهر مدینه و تاسیس و تداوم این حوزه توسط رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) او را در بر دارد، سومین و چهارمین فصل نیز به شرح حال محدثان امامیه اعم از قاریان، مفسران، فقیهان و متکلمان در این حوزه پرداخته و پنجمین فصل مبین میراث حدیثی منقول و مکتوب امامیه در این حوزه می باشد. باشد که انشاء الله این نوشتار فتح البابی برای تحقیقی جامع در حوزه حدیثی امامیه در مدینه گردد.واژگان کلیدی: حوزه حدیثی،‌ حوزه مدینه، راویان امامیه، راویان مدنی، محدثان مدینه، مکتوبات امامیه

بعد از اختراع صنعت چاپ، شبهقاره- بهخصوص هند- يكي از كانونهای مهم نشر آثار مكتوب در آسيا بوده كه منشورات آن، نواحي همجوار، به ويژه ايران را تحت تأثير قرار ميداد. بخش مهمي از اين كتابها، آثار شيعة اماميه است كه در ميان آنها آثار مربوط به حديث و علوم حديث شيعه، جايگاه ويژهای دارد. جايگاه اين آثار و كميت و كيفيت آنها، آنچنانكه بايد، تا كنون مورد ارزيابي و مداقه قرار نگرفته است. در اين نوشتار، هفده اثر از منشورات حديثي شيعه در شبهقاره، به صورت اجمالي طرح و مشخصات آنها ذكر ميگردد. نگارنده به تك تك اين كتابها مراجعه نموده و نسخهها را بررسي و اطالعات را از آنها يادداشت كرده است. مالحظة عنوان اين آثار و تاريخ چاپ آنها، مشخص ميسازد كه شبهقاره چه نقشي در گسترش فرهنگ و علوم شيعه داشته است. و نياز دارد كه منشورات ديگر شيعي در اين منطقه، بررسي و كاوش شود.

رسالة حول حديث نحن معاشر الأنبياء لا نورّث تألیف شيخ مفيد، ابوعبدالله، محمد بن محمد بن نعمان ابن معلم عكبرى بغدادى (336 - 413 هجرى). نقد و بررسى روايتى كه ابوبكر از پيامبر نقل كرده كه: «ما پيامبران چيزى براى فرزندان خود به ارث نمى‌گذاريم و هرچه باقى بگذاريم حكم صدقه بر آن جارى است و به فرزندانمان نمى‌رسد». اين كتاب، كتابى كوچك، در 6 صفحه است و در پايان آن نيز سخنان برخى ديگر از علما مانند قرطبى، فخر رازى، علامه حلى، علامه امينى، ابن ابى‌الحديد و سيد شرف‌الدين درباره فدك آمده است. شيخ مفيد در اين كتاب بحث از سند روايت نمى‌كند و فرض را بر صحت آن مى‌گذارد و اشكالات دلالى آن را مطرح مى‌كند. وى در دلالت اين روايت احتمالات گوناگونى را مطرح مى‌كند كه برخى از آنها موافق با قرآن است ولى مقصود مخالفان اهل بيت عليهم‌السلام را نمى‌رساند.برخى ديگر هم كه مقصود آنان را مى‌رساند مخالف قرآن است. شيوۀ شيخ مفيد در اين كتاب مانند ديگر كتاب‌هاى كلامى ايشان است.وى با استدلال‌هاى عقلى و استناد به آيات قرآن ديدگاههاى خود را به اثبات مى‌رساند.

کتاب التفسیر و المفسرون، نوشته دکتر محمدحسین ذهبی، یکی از کتابهای مشهور درباره تاریخ تفسیر و بررسی مفسران است. این کتاب در مصر مکرر چاپ شده و از جمله منابعی است که در ایران هم بسیار به آن استناد می‌شود.1 این کتاب که منبع درسی در دانشگاه مدینه است، در محرّم سال 1396هجری، مطابق با 1976 میلادی، چاپ شده است. این کتاب که با دید بسیار منفی به شیعه نگاشته شده دو هدف موازی دارد: نخست بررسی تاریخ تفسیر و کتب تفسیری؛ دوم نفی و نقد متعصبانه عقاید و کتب تفسیری غیر اهل سنت. مباحث کتاب چنان سامان داده شده است که جبریه(اهل حدیث و اشعری مسلکها) را متن اسلام و دیگر فرقه‌های اسلامی(شیعه، خوارج و معتزله) را«اهل الاهوا والبدع» معرفی می‌کند. ذهبی در معرفی عقاید شیعه به کتاب الوشیعه فی نقد عقاید الشیعه وتأویل مختلف الحدیثابن‌قتیبه استناد می‌کند که حداقل نتیجه آن ایجاد ذهنیت منفی درباره عقاید شیعه است.

شناخت و تحلیل مکاتب حدیثی به منظور آشنایی با خط مشی فکری حاکم بر قلمرو اندیشه های حدیثی، از مباحثی است که در عرص? مطالعات حدیث شناختی به تازگـی مورد توجهحدیث پژوهان قرار گرفته است. در این میان مکتب حدیثی جبل عامل،از مهمترین مکاتب حدیثی شیعه به شمار می‌رود که در میان? قرنهای هشتم تا نیم? قرن یازدهم هجری شکوفا بوده است؛ اگرچه این دوران مقارن با حکومتهای ممالیک، جنگهای صلیبی و دولت متعصب و سنی مذهب عثمانی بوده و این همه، فشارهای زیادی را بر شیعه موجب می‌شده که نمون? بارز آن، شهادت محمد بن مکی مشهور به شهید اول و زین الدین بن علی مشهور به شهید ثانی است. در این پژوهش که از روش مطالع? کتابخانه ای استفاده شده، مواد تحقیق از کتب دانشمـندان مکتــب جبل عامل و نیز آثار تاریخی، حدیثی، رجالی، فقهی، اصولی، کلامی و غیره فراهم آمده است. نگارنده در این رساله کـوشـیده است تا پس از مروری اجمالی بر تاریخ شیعیان جبل عامل، به بررسی تحلیلی دانشهای حدیثی در آن مکتب بپردازد و آراء اساطین آن را به دست دهد. در پرتو این پژوهش می‌توان گفت مکتب حدیثی جبل عامل که در قالب سه جریان عمد? مکتب شهید اول، مکتب شهید ثانی و مکتب شیخ بهایی به فعّالیّت پرداخته، علوم حدیث، به ویژه علم درایه الحدیث را پایه گذاری نموده است. بارزترین ویژگیهای این مکتب که سبب تمایز آن با دیگر مکاتب حدیثی گشته اسـت عبـارتند از: اعتبار بخشی ویژه به سند حدیث در مقابل متن، تبویب علم مصطلح الحدیث، عدم اعتبار حدیث موثق، طرح مجدد مباحث رجالی و تبیین مبانی جرح و تعدیل راویان.

کتاب «معجم الاحادیث المعتبره» برگزیده کتاب سال حوزه و جمهوری اسلامی ایران شد. این کتاب که نوشتۀ آیت‌الله آصف محسنی است در هشت جلد به همت دانشگاه ادیان و مذاهب منتشر شده است. آنچه می‌خوانید گفتگویی است با استاد مهدوی راد دربارۀ این مجموعۀ حدیثی.

نوادر راوندى، ترجمه كتاب النوادر للراوندى، اثر سيد‌‎فضل‌الله راوندى 570ه.ق است كه توسط آقاى صادقى اردستانى، از عربى به فارسی ترجمه گشته است. مؤلف در اين كتاب 56 صفحه‌اى مجموعه روايات اخلاقى و مواعظ را كه شامل موضوعات گوناگونى؛ مانند صدقه، حسن خلق، جهاد، صفات حسنه، امر به معروف و نهى از منكر و بسيارى از مستحبات شرعى روايت شده توسط ائمه(ع)، از حضرت پيامبر اكرم(ص) را آورده است. راوندى در آغاز اين كتاب، سند خود را به روايات كتاب كه يك سند بيشتر نيست، مى‌آورد، سپس با اشاره به آن سند متن روايات را نقل مى‌كند. ايشان بدين ترتيب خواننده را از خواندن اسناد طولانى تكرارى آسوده ساخته، بدون آنكه از اعتبار و استناد آن روايات چيزى كاسته و يا آنها را به روايات مرسله مبدل سازد. نوادر تقريبا به عنوان گلچين اشعثيات است، با نظر بر اين كه كتاب اشعثيات از كتاب‌هاى قديمى و معتبر شناخته شده شيعه است و اصحاب و علماى شيعه نيز بسيار بر روايات آن استناد و اعتماد كرده‌اند و با توجه بر اين كه، كتاب اشعثيات از اصول اولیه شيعه به شمار مى‌آيد و علماى بزرگ شيعه در طول تاريخ در اجازات روايى روايت آن را نيز به يكديگر اجازه داده‌اند، ارزش و اعتبار نوادر نيز روشن مى‌گردد، زيرا هم چنانكه يادآور گشتيم، النوادر تقريبا به عنوان گلچين اشعثيات مى‌باشد. بر اين اساس است كه اين كتاب در طول هزار سال پيوسته مورد توجه علما و بزرگان شيعه و سنى قرار گرفته و ترجمه گشته و از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار بوده است. ترجمه حاضر روان و سليس و بدون اغلاق و پيچيده گويى است.