جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جلد دو و سوم کتاب امامه الالهیه درباره امامت به طور مفصل و موضوعات پیرامون آن میباشد بحث شرط واقعی ایمان، شرط قبولی اعمال ، حقیقت لیله القدر و پاسخ به شبهات برخی از عناوین این کتاب ارزشمند می باشد.

مصباح الهداية في إثبات الولاية با نام کامل مصباح الهداية في إثبات الولاية، تحقيق علمي دقيق في إثبات الولاية و الإمامة مما تضافرت عليه الآيات و الروايات، نوشته سید علی موسوی بهبهانی، کتابی است به زبان عربی و با موضوع ولایت و امامت که در سال 1364ق نویسنده نگارش آن را به پایان رسانده است این کتاب زیر نظر رضا استادی مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.

«دوازده گفتار درباره دوازدهمین حجت خدا حضرت مهدی عج» اثر فارسی حسین اوسطی، در پی معرفی و اثبات حجت خدا در عصر غیبت، شناخت امام عصر عجل‌ الله‌ فرجه‌ الشریف و رفع شبهات در این مورد می‌ باشد. انگیزه تالیف، در مرتبه اول، شناخت امام عصر عج و در مرتبه بعد، بهره برداری از آثار مثبت اعتقاد به امام زمان عج است. کتاب با یک مقدمه آغاز و مطالب در دوازده گفتار، مرتب شده است. از جمله ویژگی‌ های کتاب این است که خلاصه‌ ای از مطالب ارائه شده در پایان هر گفتار ارائه شده و سؤالات مربوط به هر گفتار، در پایان آن آمده است تا جنبه آموزشی و یادگیری این اثر بیشتر شود. علاوه بر نقل روایات و مستندات، از دلایل عقلی و نیز از حکایات مفید در خلال بحث‌ ها برای تایید و تبیین مطالب استفاده شده است.

«معالم المدرستین» از کتب برجسته علامه عسگری، کتابى است کلامى به زبان عربى که با هدف تقریب و اتحاد بین امت اسلامى نگاشته شده است که در 3 جلد تنظیم شده است و توسط محمدجواد کرمی بنام «بازشناسی دو مکتب» ترجمه شده و دارای چنین مباحثی می باشد: بحث و بررسی پیرامون منابع و مصادر شریعت اسلامی در دو مکتب امامت و خلافت، هم چنین بحث های دو مکتب درباره صحابه و صحابی بودن، سنت پیامبر (ص) و قیام امام حسین (ع) برضد انحراف از سنت پیامبر (ص) که بر اثر جهاد و عمل به رای پدید آمده بود و نیز تمکین و توانایی امامان شیعه (ع) در اعاده و بازگرداندن سنت پیامبر (ص) به جامعه اسلامی پس از قیام امام حسین (ع) از جمله مطالب است که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در بخشی دیگر مصطلحات بحث امامت و خلافت مانند شورا، خلیفه و خلیفه خدا در زمین، امیرالمومنین، امام، امر و اولی الامر، وصی و وصیت توضیح داده شده است. جلد دوم کتاب به بررسی دیدگاه اهل بیت علیهم السلام و دلایل آنها درباره امامت و صحابه می باشد.

کتاب «ضیاء العالمَین فی بیان إمامة الائمة المصطفَیْن» نوشته ابوالحسن بن محمد طاهر شریف عاملی فتونی، از فقیهان و محدّثان بزرگ قرن یازدهم و دوازدهم است که این کتاب را در آخرین سال های عمر خود نگاشت. این کتاب شامل هفت جلد است كه در جلد هفتم به آيات امامت پرداخته شده است. مولف در جلد هفتم به امامت ائمه اطهار (ع) و تفسير آياتي كه دلالت مي كند بر آن مي پردازد.

«الإمامة و أهل البيت النظرية و الإستدلال» اثر سيد محمدباقر حكيم تأليف قرن پانزدهم در موضوع امامت به زبان عربي مى‌ باشد. مؤلف، كتاب را با مقدمه‌ اي آغاز نموده و در آن توضيحاتي عمومي پيرامون نقش امامت و كيفيت شكل گيري و استمرار آن تا زمان غيبت امام زمان (عج) بيان داشته و آنگاه اين سؤال را مطرح نموده است كه آيا اين معنا فقط در تصدي ظاهري و تسلط بر اركان ظاهري جامعه منحصر مي‌ گردد يا از معنايي وسيع‌ و عميق‌ تري برخوردار است كه تصدي بر اركان اجرايي جامعه اسلامي يكي از آنهاست؟ آنگاه، هدف از طرح مباحث بعدي خود را پاسخ به اين سؤال و نقشي كه امامت در جامعه اسلامي و رهبري آن مي‌ تواند ايفا نمايد ذكر كرده است. در ادامه به اصل كتاب پرداخته و مطالب آن را به دو بخش تقسيم نموده است: 1- جايگاه امامت از ديدگاه اهل بيت عليهم السّلام 2- تشخيص اهداف عمومي اهل بيت عليهم السّلام براي تصدي اين جايگاه از ديدگاه آيات و روايات و احاديث. همچنين در كنار اين دو موضوع اساسي بحث سوّمي را نيز لازم به طرح مي‌ داند و آن نقشي است كه هر يك از اهل بيت عليهم السّلام به تنهايي در زمان خويش ايفا نموده است.

«الإمامة و أهل البيت النظرية و الإستدلال» اثر محمد بیومی مهران، در موضوع امامت به زبان عربی مى‌ باشد. مؤلف، كتاب را با مقدمه‌ ای آغاز نموده و در آن توضيحاتی عمومی پيرامون نقش امامت و كيفيت شكل گيری و استمرار آن تا زمان غيبت امام زمان (عج) بيان داشته و آنگاه اين سؤال را مطرح نموده است كه آيا اين معنا فقط در تصدی ظاهری و تسلط بر اركان ظاهری جامعه منحصر می گردد يا از معنايی وسيع‌ و عميق‌ تری برخوردار است كه تصدی بر اركان اجرايی جامعه اسلامی يكي از آنهاست؟ در ادامه به اصل كتاب پرداخته و مطالب آن را به دو بخش تقسيم نموده است: 1- جايگاه امامت از ديدگاه اهل بيت عليهم السّلام در اين بخش به طرح سه سوال و جواب از آن پرداخته است: الف- ضرورت وجود امامت در رسالت خاتم چيست؟ ب- چرا استمرار امامت در رسالت فقط بايد از مجرای اهل بيت عليهم السّلام محقق گردد؟ ت- چرا اين استمرار بايد از طريق دوازده نفر خاص از آنان تحقق گيرد؟ 2- تشخيص اهداف عمومی اهل بيت عليهم السّلام برای تصدی اين جايگاه از ديدگاه آيات و روايات و احاديث. اين بخش را به هفت قسمت ارائه كرده است: الف- حفظ زندگی اجتماعی به علت موجب امنيت تمامی اهالی زمين بودن (امان اهل الارض) و به هم پيچيده شدن و پايان بخشيده شدن حيات انسان ها در صورت نبودن امام بر روی زمين. ب- رهبری عملی حكومت و تصدی ولايت امر در جامعه اسلامی. ت- مرجعيت و محوريت دينی و فكری جامعه اسلامی. ث- پاسداری شريعت اسلام از هرگونه تحريف و تزوير. ج- محافظت از امت اسلامی و ايجاد وحدت و اتحاد آنان. ح- تشكيل گروهی شايسته برای ايفای نقش مناسب و بی نظير در غياب اهل بيت عليهم السّلام خصوصاً در زمان غيبت كبری. خ- ارائه الگو و اسوه‌ ای مناسب در پيشرفت مترقی جامعه اسلامی و تحقق يك نمونه كامل آن در عالم خارج در جهت تكامل انسان‌ ها. همچنين در كنار اين دو موضوع اساسی بحث سوّمی را نيز لازم به طرح می داند و آن نقشی است كه هر يك از اهل بيت عليهم السّلام به تنهايی در زمان خويش ايفا نموده است. تمام تقسيم بندی فوق از سوی نويسنده در مقدمه كتاب بيان گشته و سعی اساسی مؤلف نيز بر اين بوده است كه كتاب خويش را طبق همين دسته بندی ارائه كند.

«امام» در لغت به هر آن چیزی یا کسى گفته مى شود که مقدم (پیشرو) و مقتدا (پیشوا) باشد. بررسی مصادیق و مفهوم واژه امام در قرآن حکایت از این دارد که همین معناى جامع لغوی در جمیع کاربردهای آن در قرآن محفوظ بوده، تفاوت صرفا در نوع و مرتبه مقتدایی است. همچنین، بررسی و نقد دیدگاه های مفسران فریقین این مطلب را به اثبات می رساند که برخلاف دیدگاه فخررازی، آلوسی و کثیری از مفسران اهل سنت که به «رابطه عینیت و این همانی بین اعلاء مرتبه انسانی امامت با نبوت» قائل هستند، «غیریت و فوقیت مقام امامت» نسبت به نبوت و رسالت قطعی بوده، نسبت اعلاء مرتبه انسانی امامت و نبوت نسبت عموم و خصوص من وجه است. و نهایتا با توجه به دلایل و مقدماتی که در مقاله ذکر شده، مراتب امامت در قرآن به ترتیب عبارت است از: 1- لوح محفوظ 2- کتب آسمانی به ویژه قرآن 3- امامت کلیه ای که فوق نبوت و رسالت است. 4- امامت نبوت و رسالت 5- امامت انسان های پیشتاز در تقوا که البته خود مقوله ای ذومراتب است.

حبری از محدثان و مفسران زیدیه (قرن سوم ه.ق) است که با توجه به مبانی کلامی اعتقادی زیدیه، به امامت بلافصل امام علی (ع) پس از پیامبر (ص) به نص جلی معتقد بود. مهم ترین مستند این مفسر، وجود نصوص قرآنی و روایاتی است که در میان امامیه نیز بر آنها اتفاق نظر وجود دارد. وی معتقد بود به حکم روایت «الحسن و الحسین امامان، قاما او قعدا» بر امامت این دو امام نیز تنصیص شده است. وضعیت راویان، بر مبنای آرا رجالیان شیعی و سنی و با تکیه بر منابع اصیل این دانش، بررسی و معلوم شد که در بیشتر سلسله سند راویان افرادی موثق قرار گرفته اند، و البته اندکی از آنان نیز بر طبق گفته های رجالیان موثق نیستند. در بین این روایات، هم روایات مرفوع و هم روایات موقوف و هم احادیث معنعن وجود دارد. افزون بر روایات اندکی که به پیامبر (ص) و دیگر معصومان می رسد، بیشتر روایات از ابن عباس نقل شده است که چون معصوم نیست روایاتش حکم حدیث موقوف را دارد. بررسی محتوایی این تفسیر بیانگر آن است که محور غالب احادیث فضائل و مناقب امام علی (ع) بوده، و برمبنای قاعده موسوم به جری و تطیبق، قابل تبیین است. اندکی از روایات نیز به سبب نزول به معنای متعارف آن راجع می شود. بدین سان کاربرد پربسامد تعبیر «نزلت فی» در این تفسیر بیشتر به مقوله شان نزول و نه سبب نزول معطوف است. از آنجا که طرح و ارائه روایات سبب نزول نیز در راستای تاکید بر همین فضیلت و منقبت های امام علی (ع) تلقی می شود، لذا نمی تواند بر مبنای قواعد فقه الحدیثی متعارف مورد ارزیابی قرار گیرد. به طور کلی محتوای این روایات در چارچوب اعتقادات شیعی و در بعد امامت مورد قبول است. روایات تفسیری حبری عینا یا با اندک تفاوت هایی در سند و یا الفاظ در منابع روایی شیعی امامی و زیدی و یا حتی اهل سنت آمده است که مشخص ترین این آثار را می توان تفسیر «فرات کوفی» و «تفسیر البرهان» و «شواهد التنزیل» حاکم حسکانی دانست.

ولایت تکوینی یکی از شئون مهم امام است و به تفویض محدود و مطلق تقسیم می‌شود. از دیرباز بحث دربارة ولایت تکوینی داشتنِ امام، مطرح بوده و مخالفان این اعتقاد شبهات فراوانی را نسبت به آن مطرح کرده‌اند که نشان می‌دهد هنوز ابعادی از این بحث به خوبی روشن نشده است. بنابراین بحث و تبادل نظر در این‌باره و پرداختن به آن با شیوه‌های جدید، لازم و ضروری است. یکی از این شیوه‌ها، نگاه عقلی به آیات و روایاتی است که دربارة ولایت تکوینی امام می‌باشد. این شیوة بحث، به دلیل عقلی بودن و سبک منطقی آن، کمتر می‌تواند مورد اشکال و شبهه واقع شود. در این نوشتار به این نتیجه رسیدیم که دلایل و برداشت‌های متعدد عقلی از اخباری که دربارة معرفی امام و یا ویژگی‌های امام است؛ تفویض محدودِ ایشان را در عالم تکوین ثابت می‌کند؛ ولی دربارة تفویض مطلق امام، به دلیل کمتر بودنِ آیات و روایات، اثبات آن از طریق برداشت‌های عقلی دشوارتر است؛ اما در عین حال اخباری که دربارة امضاء مقدرات عالم توسط امام در شب قدر است می‌تواند آن را ثابت کند.