جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین چهره‌ها و جنبه‌های علمی امام معصوم (علیه‌السلام) همانا نگرش عقلی و فلسفی به پدیده‌هاست. امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام)، در مدت کوتاه زمانی، به اندازهٴ تمام تاریخ فضا را روشن کرده، هم جهالت گذشتگان را برملا نمود و هم ضلالت آیندگان را نمودار ساخت. اکنون فرمایشات آن حضرت سند زندهٴ علوم مختلف از جمله فلسفه و کلام است. اثر گرانمایهٴ «فلسفهٴ الهی از منظر امام رضا (علیه‌السلام)» که از زبان عربی به فارسی ترجمه شده, در یک مقدمه و چهار بوستان، عهده‌دار مباحثی چون سخنان امام رضا (علیه‌السلام) در فضیلت عقل و تشویق مردم به تعقل، استدلال به مبادی عقلی در کلام آن حضرت، توحید از منظر امام رضا (علیه‌السلام)، قضا و قدر، جبر و تفویض، ضرورت نبوت، ماهیت معجزه و ... می‌باشد.

این کتاب تکمیل شده و تفصیل یافته به جلسه سخنرانی است که در ماه محرم و صفر سال ۱۳۸۸ قمری ( ۱۳۴۶ شمسی ) توسط استاد شهید مرتضی مطهری ایراد شده است . مطالب بحث شده در این سخنرانی ها مجموعا در سه بخش داسلام از نظر ملیت ایران » ، « خدمات اسلام به ایران » ، و « خدمات ایران به اسلام ، تدوین یافته است . در بخش اول به این پرسش پاسخ داده شده است که آیا هیچ گونه تضاد و تناقضی میان احساسات مذهبی و احساسات ملی ما ایرانیان وجود ندارد یا اینکه اساسا دارای دو نوع احساس متضاد ( مذهبی و ملی ) می باشیم ؟ برای پاسخ به این پرسش ، موضوعاتی چون ناسیونالیسم ، مقیاس ملیت ، داعیه ی جهانی اسلام ، مذهب تشیع ، و مطالبی از این دست مورد بحث و بررسی واقع شده است . بخش دوم متکفل پاسخ به پرسش دیگری است و آن اینکه دین اسلام آنگاه که در چهارده قرن پیش به ایران وارد شد ، چه تحولات و دگرگونی هایی در میهن ما به وجود آورد و آیا اصولا ورود اسلام به ایران برای این کشور موهبت بود یا فاجعه ؟ جهت پاسخ به این پرسش ، ابتدا افکار و عقاید مذهبی عامه مردم ایران در زمان ظهور اسلام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و از جمله به آیین های زردشتی ، مسیحی ،مانوی ، مزدکی ، بودایی و عقاید آریایی پرداخته شده است . همچنین نظام اجتماعی ، خانوادگی و اخلاقی ایران قبل از اسلام ، تحت بررسی قرار گرفته و تأثیر اسلام بر آنها مورد ارزیابی واقع شده است . در بخش سوم ، به پرسش دیگری پاسخ داده شده و آن اینکه ایرانیان چه نقشی در نشرو بسط تعاليم دين اسلام داشته اند و انگیزه ایرانی دراین خدمات چه بوده است ؟ برای پاسخ به این پرسش ، خدمات گسترده ی ایرانیان مسلمانان در هند ، کشمیر ، چین ، مغرب و شمال آفریقا مورد بررسی قرار گرفته است . همچنین از عالمان علوم اسلامی همچون علم قرائت ، علم تفسیر ، حدیث و روایت ، فقه و فقاهت ، فلسفه و حکمت ، عرفان و تصوف که اصلا ایرانی بوده اند نام برده شده و خدمات علمی ایشان در طی قرون متمادی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است . چاپ پنجاه و دوم این کتاب توسط انتشارات صدرا در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است . کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» تالیف مرتضی مطهری، دارای سه بخش می باشد. در بخش اول به این پرسش پاسخ داده شده است که ایا هیچ گونه تضاد و تناقضی میان احساسات مذهبی و احساسات ملی ما ایرانیان وجود ندارد یا اینکه اساسا دارای دو نوع احساس متضاد (مذهبی و ملی) می باشیم؟ بخش دوم متکفل پاسخ به پرسش دیگری است و آن اینکه دین اسلام آنگاه که در 14 قرن پیش به ایران وارد شد، چه تحولات و دگرگونی هایی در میهن ما به وجود آورد و آیا اصولا ورود اسلام به ایران برای این کشور موهبت بود یا فاجعه؟ در بخش سوم به پرسش دیگری پاسخ داده شده است و آن اینکه ایرانیان چه نقشی در راه نشر و بسط تعالیم دین اسلام داشته اند و انگیزه ایرانی در این خدمات چه بوده است؟ با مطالعه کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران، خواننده به این نتیجه روشن دست خواهد یافت که «مسائل مشترک اسلام و ایران هم برای اسلام افتخار آمیز است هم برای ایران». فهرست مختصری از مطالب کتاب: - اسلام از نظر ملیت ایرانی، ملت پرستی در عصر حاضر. - تعصبات ملی، خدمات ایرانیان به اسلام. - غلبه اسلام بر تعصبات، خدمات اسلام به ایرانیان. - اظهار نظرها، آیین زردشتی دین رسمی کشور. - ثنویت زردشتی، نظام اجتماعی خانوادگی، اخلاق زردشتی. - تعلیم و تعلم زنان، کتابسوزی ایران و مصر. - کارنامه ی اسلام در ایران. ذوق و صنعت. - تمدن اسلام. صمیمیت و اخلاص. - اسلام در کشمیر و چین و... نخستین حوزه ی علمیه. - آغاز تدوین و تألیف عرفان و تصوف تا طبقه نهم. - فقه و فقاهت، ادبیات، کلام، فلسفه و حکمت. - طبقات مختلف دانشمندان تا طبقه سی و سوم. - دو قرن سکوت!

این کتاب، در حقیقت یک دوره حکمت عملی و نظری است دانشنامه گونه ای است که «قطب الدین» آن را برای «دباج بن فیلشاه بن رستم بن دباج»، از پادشاهان مازندران نوشته است.این کتاب ارزشمند یکی از قدیمی ترین دائره المعارف فارسی در ایران بوده و مشتمل بر منطق، فلسفه، ریاضی، حکمت عملی، و … است. مولف نخست در فضیلت دانش و دانش آموزی سخن گفته، سپس دوازده رشته ی علمی را نیز درآن گردآورده است. این اثر در واقع یک دوره حکمت عملی است که اهم علوم آن زمان از قبیل: کلام فقه و سیر و سلوک در آن تشریح شده اند. کتاب مذبور که یکی از مهمترین آثار قطب الدین بوده، مهمترین کتاب جامعی است که در فلسفه تالیف شده وپس از کتاب شفای ابن سینا ، مهمترین کتاب جامعی است که در فلسفه به نگارش درآمده است قطب‌الدین محمود بن مسعود مصلح کازرونی یکی از علمای ایرانی قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است که نقش مهمی در گسترش حکمت و فلسفه، علوم طبیعی، پزشکی و هنر خود داشته است.

دوره ای مناسب و چکیده و روان ، برای آموزش حکمت و فلسفه اسلام و ایران، به قلم یکی از دانشمندان و حکیمان برجسته ی معاصر ، مهدی الهی قمشه ای. به ضمیمه شرح فصوص حکیم فارابی و قسمت روانشناسی و منطق این کتاب تقسیم می شود به چهار تعلیم و یک خاتمه. تعلیم اول در فلسفه اعلی که الهی اعم و علم کلی و امور عامه معروف استو این تعلیم، مشتمل بر یک مقدمه و هفت فصل و دو تذکره است. تعلیم ثانی در جواهر و اعراض و این تعلیم مشتمل بر چهار فصل و یک تبصره است. تعلیم سوم در الهیات خاص و در آن چهار فصل و یک خاتمه است. تعلیم چهارم همراه با شرح فصوص الحکم فارابی و شرح بعضی جملات توحیدی امیر المومنین. این کتابی است در حکمت الهی ، فقه اکبر ، وکلام و فلسفه اسلامی ، از قرون اول حکمت تا عصر حاضر ، حاوی اقوال بزرگان و حکما و خردمندان الهی عالم . مطالب همه با ادله عقلی منطقی و قرآنی مبرهن گردیده ، یا به وجدان و ذوق اهل معرفت و کمال مستند است .

کتاب خدا محوری تالیف دکتر قاسم کاکایی، در چهار بخش عمده رابطه خدا با جهان آفرینش و تاثیر قدرت خداوند در موجودات و افعال انسان را بحث و بررسی می کند . مولف این اثر را به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد خود در رشته الهیات مرکز تربیت مدرس قم ارائه داده است . خدا محوری یا اکازیونالیزم تحقیق و بررسی نظریه کسب می باشد که همان رابطه اختیار انسان و صفت فاعلی باری تعالی را بررسی می نماید نویسنده با تلاش قابل تقدیری توانسته است در بیشتر موضوعات کلامی مورد بحث فلسفه و کلام مقایسه ای را بین متفکران اسلام و مسیحی مطرح و نتیجه گیری نماید . ((مالبرانش فیلسوف فرانسوی )) نظریه کسب یا رابطه خدا و انسان را تحت عنوان اکزیونالیزم مطرح کرد به عقیده مولف مشرب فلسفی او با مشرف فلسفی متکلمان مسلمان اشعری چندان تفاوتی ندارد . مطالب و عناوین مورد بحث در کتاب به شرح ذیل است: بخش اول : مالبرانش و فلسفه خدا محوری او ص ۷۵ ـ ۳۱ بخش دوم : اکازیونالیزم یا خدا محوری در تفکر اسلامی ص ۱۰۳ ـ ۷۹ بخش سوم : اکازیونالیزم اشاعره و مالبرانش و مقایسه این دو مشرب با کلام اسلامی و عرفان ناب که عمده مباحث کتاب می باشد ص ۳۴۸ ـ ۱۰۵ بخش چهارم : اکازیونالیزم ، از اشعریت خام تا عرفان ناب در این بخش با مقایسه مکتب کلامی ابوالحسن اشعری با مکتب محیی الدین عربی پیرامون رابطه انسان با فعل خداوند ، مطالب کتاب پایان می پذیرد .دکتر حداد عادل در مقدمه کتاب می نویسد: “مؤلف در کل قلمرو وسیع تفکر اسلامی به تحقیق و گشتزنی پرداخته و با صرف وقت و حوصله و دقت، اثری سودمند در زمینه فلسفه و کلام مقایسه‌ای از خود به جای نهاده است. مؤلف ارجمند مستقیماً به منابع اصیل دست اول مراجعه کرده است. افزون بر آنچه گفته شد، نظم عالمانه و نثر روشن و روان کتاب به این تحقیق ارزشی مضاعف داده است. اینجانب می‌توانم بگویم تا آنجا که من اطلاع دارم، این کتاب بهترین اثری است که تا کنون در حوزه های علمیه امروز ما در فلسفه و کلام مقایسه‌ای به رشته تحریر درآمده است”.

نماز بزرگ‌ترین عبادت برای خدا، و مهم‌ترین سفارش انبیای الهی است، که نقش موثری در ساختار شخصیتی انسان‌ها دارد. در دوران نوجوانی و جوانی که مهم‌ترین دوره شکل‌گیری شخصیت انسان به‌شمار می‌رود، علاوه بر این‌که دوره بلوغ و تغییرات جسمی و روحی بوده، و همچنین مرحله انتقال از دوران کودکی است، دوره شخصیت‌طلبی، اثرپذیری، علاقه‌مندی به مذهب و بهترین دوره تربیت و هدایت نیز محسوب می‌شود. در این مرحله، عواملی از قبیل خانواده، مربیان، دوستان، محیط زندگی و برنامه‌های تربیتی در شکل‌گیری شخصیت بسیار اثرگذار هستند. در این راستا، نماز به‌عنوان یک برنامه تربیتی مهم می‌تواند آرامش روانی، تنفر از بدی‌ها و رهایی از دام و کید شیطان را به‌همراه داشته باشد. حتی مقدمات نماز مانند وضو نیز اثرات ارزشمندی مانند طهارت روحی و جسمی را در پی دارد. نقش نماز در کیفیت‌بخشی به سایر اعمال، ریزش گناهان، سعادت‌مندی، و صبر و استقامت، از اهمیت بالای آن حکایت می‌کند. برای گرایش جوانان به نماز، عوامل متعددی ذکر شده است؛ خانواده با داشتن مسئولیت آموزش نماز به فرزندان، و واداشتن آنان به اقامه نماز همراه با ایجاد احساسی خوشایند در آنان، زمینه‌سازی برای تربیت دینی و آشنایی فرزندان با شرایط و عوامل موثر در تربیت، الگوسازی برای فرزندان، آموزش و نظارت در معاشرت‌ها و تکالیف دینی، و همچنین آسان‌گیری در عبادت، نقش عمده‌ای در این زمینه دارد. جامعه نیز با وظیفه راهنمایی، زمینه‌سازی تعلیمات مذهبی، و مدارا و برادری، در این زمینه نقش‌آفرینی می‌کند. دوستانی که خود گرایش به عبادت داشته باشند؛ حاکمان با ایجاد محیط سالم و داشتن سیره خوب؛ علما با تبلیغ دین حق؛ مدارس با برگزاری نماز جماعت و آموزش مسایل دینی؛ رسانه‌ها با ارایه مفاهیم دینی در قالب فیلم؛ امام جماعت با ارشاد و راهنمایی، عدم ممانعت از ورود کودکان به مسجد و ایجاد جذابیت در فضای مسجد؛ همگی در گرایش جوانان به نماز موثر می‌باشند.