جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف ازاین پژوهش، بررسی مساله الهیات بالمعنی الاخص در نهج البلاغه است. رساله حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا انجام یافته و مباحث آن دردوبخش کلی تنظیم شده است. بخش اول، به عنوان مقدمه تحقیق، طی دو فصل به ارائه کلیاتی پیرامون نهج البلاغه می پردازد. درفصل اول، به عنوان مقدمه تحقیق، طی دو فصل به ارائه کلیاتی پیرامون نهج البلاغه می پردازد. در فصل اول مختصری از زندگانی و آثار سید رضی به عنوان گردآورنده نهج البلاغه بیان شده و به دنبال آن خود نهج البلاغه مورد بررسی قرار می گیرد. درفصل دوم از بخش اول، شخصیت امیرالمومنین(ع) از جنبه علم الهی مورد بررسی قرار گرفته وبه آیات نازل در شان آن حضرت، سخنان پیامبر اکرم(ص) در مقام و منزلت حضرت و .... اشاره می شود. دربخش دوم پایان نامه، الهیات بالمعنی الاخص در نهج البلاغه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. الهیات بالمعنی الاخص تماما" به بحث درخصوص خداوند از جنبه های مختلفی چون اثبات خداوند، نحوه شناخت خدا و نفی هرگونه شباهت بین او ومخلوقات، چه در ذات و چه درصفات، توحید خدا و .... اختصاص دارد. تمامی موارد مذکور، به خوبی از عبارات امیرالمومنین(ع) قابل استفاده و فهم است و نکات ارزنده ای را می توان از آن استخراج کرد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که اولاگ در جهان اسلام، حضرت امیرالمومنین(ع) اولین کسی است که به طور مفصل و دقیق پیرامون مباحث الهی به نحو مستدل و همراه با عبارات برهانی بحث نموده اند. هرچند که در زمان خود حضرت، فهم این مباحث برای مردم دشوار و گاهی غیرممکن بوده است. ولی در طی زمان هرچه بر غنای مباحث الهیات و فلسفه افزوده می شد، ارزش و اعتبار سخنان حضرت بیشتر نمایان و آشکار می شد، تاحدی که این عبارات و سخنان، راهگشا و فاتح ابواب فراوانی از علوم، به خصوص فلسفه اسلامی گشوده نشده است. ثانیا" سخنان امیرالمومنین(ع) درباب الهیات و خداشناسی در مرتبه ای است که هیچکس نه قبل و نه بعد ازایشان، به عمق و نکته سنجی آن سخن نگفته است. حتی در برخی از مباحث همچون وحدت خداوند، حضرت فتح باب کرده اند و درپاره ای دیگر گویی که حضرت به وسیله علم الهی خود و ارتباط با منبع وحی، پیش بینی می کرده اند که در آینده، دربین مسلمانان چنین بحثهایی رخ می دهد و برای جلوگیری از انحراف، مباحثی را به طور دقیق و صریح بیان کرده اند. ثالثا" حضرت علی(ع) نخستین کسی بوده اند که مباحث الهی و حکمی را درقالب الفاظ و واژه های عربی ریخته و عرضه نموده اند. پیش از ایشان هیچ کس به چنین کاری دست نزده است. زیرا دایره الفاظ و واژه ها برای دربرگرفتن آن معانی بلند و ارزشمند کوچک بوده است. مگراینکه نوعی تجرید درآنها اعمال شود و این تنها از مقام معصومی چون علی(ع) که با عالم غیب ارتباط داشته اند، ممکن بوده است که درنهایت فصاحت و بلاغت، آن معانی بلند و والارا درقالب آن الفاظ و واژه ها ریخته و به مشتاقان علوم هدیه نموده اند. رابعا" با توجه به عبارات و سخنان آن حضرت درباب خداشناسی اثبات می شود که یکی از راههای مطمئن و استوار براط شناخت خداوند و صفات او وفهم مباحث مربوط به الهیات، راه فلسفه و استدلال و برهان عقلی است. مخالفان این مباحث باید بدانند که فهم دقیق و صحیح پاره ای از آیات قرآنی و سخنان معصومین علیهم السلام، از جمله سخنان امیرالمومنین(ع)، تنها با توجه به این مباحث امکان پذیر است.

چکیده ماشینی: مورخان علم مدت‌هاست که ایده‌ی جهانی قانون‌دار را یادگار فرهنگ فکری گذشته‌ای می‌دانستند که وجود قانون‌گذار الهی را تا حد زیادی مسلم می‌دانستند. به همین ترتیب، بسیاری از فیلسوفان علم امروز اصرار دارند که مفهوم قانون طبیعت مملو از مفروضات غیرقابل قبول الهیاتی است، و ترجیح می دهند در عوض آنها را به عنوان بدیهیات نظری در توصیف بهینه قانونمندی های طبیعت، یا الگوهایی از ارتباطات علّی یا قدرت ها در نظر بگیرند. سازگار با تصور طبیعت گرایانه از واقعیت. با این حال ثابت شده است که کنار گذاشتن استعاره قانونمندی دشوارتر از تعهدات خداباوری است که زمانی پیش‌فرض می‌گرفت، به ویژه به این دلیل که این شهود گسترده را حفظ می‌کند که وظیفه تحقیق علمی این نیست که تفاوت بین یک نظم قانونی و تصادفی در طبیعت را مشخص کند، اما برای کشف آن این کتاب با توجه به شکست مکرر در یافتن جایگزین‌های طبیعی برای قانون‌گذاری الهی، به بازیابی و ارزیابی مجدد فلسفه‌ای عالی از طبیعت می‌پردازد که قواعد قانونی را در قوای مفهومی و علّی خدا پایه‌گذاری می‌کند و پس از انجام این کار، به این نتیجه می‌رسد که چارچوب متافیزیکی خداباوری کلاسیک توضیحی قدرتمندتر و مقرون به صرفه‌تر از ریتم‌ها و الگوهای جهان طبیعی نسبت به رقبای سکولار آن ارائه می‌دهد.

ملامحسن فیض کاشانی متکلم شیعی و فیلسوف نام آشنای قرن یازدهم عصر صفوی، در آثار متعدد کلامی و فلسفی اش به تبیین و اثبات الهیات به معنای أخصّ یعنی توحید و عدل و نبوت و امامت و معاد پرداخته است. به جهت ضرورت استدلالی بودن و متیقن بودن معارف اصلی دین و معتبر نبودن تقلید و ظنّ، مرحوم فیض در آثارش درصدد مبرهن کردن اصول بنیادین عقائد بر آمد.وی معتقد است عقل به تنهایی توان تحصیل اصول معارف را دارد و طریق عقلی تنهاترین راه معتبر برای پذیرش اصول است وی با این نگرش و با تأسّی از استادش ملاصدرا، با استفاده از حکمت متعالیه به استدلال در اصول دین می پردازد و می کوشد اصول دین را در قالب برهان و استدلال یقینی، مبرهن نماید. ایشان از آیات و روایات تنها به عنوان شاهد و تاییدی بر حکم عقل بهره می گیرد. کتاب اصول المعارف که یک دوره مباحث مهم فلسفه صدراست، بیش از سایر آثارش، عقلی و فلسفی است و با قلمِ عقل به تبیین مباحث می پردازد.مرحوم طبرسی به طور ضمنی این حقیقت را به مخاطبش القاء می کند که بین عقل سلیم و اصول عقائد دین، منافات و تغایری وجوود نداردبلکه عقل سلیم و دین دو بال مکمل انسان برای فهم و کسب علوم و معارف هستند.

الهیات سلبی یکی از رویکردهای الهیاتی در دوران معاصر است که اصطلاحا به آن دسته از مکاتب الهیاتی اطلاق می شود که در تبیین معرفت نسبت به خدا، گزاره های سلبی را اصل قرار می دهند. در میان یونانیان، نوافلاطونیان به تفصیل به این بحث پرداخته اند. پروکلس یکی از نوافلاطونیانی است که در قرن پنجم پس از میلاد می زیسته و سالها ریاست آکادمی اتن را بر عهده داشته است. وی مهمترین فرد نوافلاطونی پس از فلوطین است. در آثار وی از طرفی شناخت ایجابی از مبدا نخستین غیر ممکن دانسته شده است و از طرف دیگر وجود اصولی همچون پیوستگی موجودات با احد، رجعت و نحوی دریافت فیض، مستلزم شناختی ایجابی از مبدا نخستین است. این نوشتار به بررسی مساله شناخت از دیدگاه پروکلس می پردازد و با رجوع به آثار وی سعی در حل پارادوکس مذکور دارد.

نظریه عروض وجود بر ماهیت مهمترین زیربنای متافیزیکی مورد استفاده ابن سینا برای شکل دهی یک نظام فلسفی مستقل و گذار از فلسفه یونان بوده است و ابن سینا در باز اندیشی در دو مبحث مهم فلسفی یعنی «مواد ثلاث» و «علیت» از آن بهره برده است. می توان گفت بسیاری از اجزای الهیات بالمعنی الاخص ابن سینا بی واسطه یا با واسطه بر نظریه عروض وجود بر ماهیت استوار شده اند، به عنوان مثال برهان صدیقین ابن سینا حاصل همه یافته‌های او در بحث‌های «عروض وجود بر ماهیت»،«مواد ثلاث» و نیز «علیت » است. این نظریه همچنین در مباحث اثبات توحید و سایر صفات خدا، گاه به صورت مستقیم و گاه به صورت غیر مستقیم و به عنوان زیربنای منطقی کاربرد می یابد.در این مقاله میخواهیم با مطالعه نظام‌مند الهیات بالمعنی الاخص ابن سینا جایگاه نظریه عروض وجود بر ماهیت را در این بخش از نظام فلسفی او باز شناسیم و در همین مطالعه مرزبندی فلسفه ابن سینا با فلسفه یونان باستان و نیز تاثیر نظریه عروض وجود بر ماهیت در این مرزبندی را نیز مورد بررسی قرار دهیم