جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اقبال خطاب به کسی که برای تبلیغ اسلام به فرنگ رفته بود، در یک بیت که روی سخن آن بیت همان قدر که آن مبلغ بود خود اقبال را هم شامل می شد، گفته بود: ره عراق و خراسان زن ای مقام شناس به بزم اعجمیان تازه کن غزل خوانی این شیدا و شیفته روم و تبریز با وجود فاصله ای بسیار از بزم اعجمیان و در عین حال با قلب و ذهن خود که شب و روز خود را در آن می گذراند، در مورد عجم و اندیشه های عجم با تسلسلی زیاد و نیز با اطمینانی غیر عادی به سبک تازه، بدیع و والهانه به سرودن شعر پرداخت. بعد از گذشت سال ها از وفات این حُدی خوان بی نظیر امت اسلامی، مردم ایران عظمت او را پذیرفته و امروزه عامه مردم ایران و نیز اهل تفکر و فرهنگ، چنان با نام اقبال آشنا و مأنوس شده اند که گویا اقبال فرزندی از فرزندان این مرز و بوم است.

درباره زندگی عالم عارف سید محمد عیناثی، اطلاع چندانی در دست نیست. صاحب روضات تنها به این موضوع اشاره می‌کند که : «مادرِ مادرش، دختر شیخ ما، شهید ثانی رحمه الله بوده است.» همو در ستایش از مقام والای علمی و معنوی او چنین می‌نویسد: «متبحراً جامعاً، ومتتبعاً بارعاً، متديناً صالحاً، متعبداً سابحاً، فقيهاً عرفانياً، حکیماً ایمانياً، شاعراً عفيفاً، و ادیباً عريفاً.» همچنین آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی در مقدمه خود بر نسخه عربی کتاب آداب النفس می‌نویسد: «سید محمد بن محمد بن حسن» مشهور به «قاسم حسینی عیناثی عاملی» از بزرگان علمای امامیّه است که از جایگاه والایی در علم و ادب برخوردار بوده، جامع معقول و منقول است. او از علمایی بود که مقام زعامت داشت و واعظی توانا بود. او از «جبل عامل» به ایران مهاجرت و در مشهد مقدّس رضوی سکنی گزید و آثار گران‌بهایی از خود به یادگار گذاشت.» از این عالم بزرگ، آثار ارزشمندی به جای مانده است که یکی از آنها کتاب فاخر «آداب النفس» است. این کتاب، دربرگیرنده عناوین فراوان اخلاقی است که با بیانی شیوا و با آمیزه‌هایی از آیات و روایات و سخنان بزرگان و حکایاتی دلنشین، همراه گردیده است. رویکردی علمی به بسیاری از مباحث اخلاقی و طرح دیدگاه‌های کلامی و عرفانی و فلسفی در این‌باره، جذابیت ویژه‌ای به آن بخشیده است. آثار مصنّف به نقل از کتاب «ریحانة الادب » از این قرار است: 📓 الاثنی عشریّة فی المواعظ العددّیة 📓آداب النفس 📓حدائق الابرار و حقائق الاخیار 📓فوائد الحکماء 📓فوائد العلماء گفتنی است این کتاب از «رسايل اخوان الصفا» و «حکمت سینوی»، تأثیر فراوانی پذیرفته است و جناب مصنف (ره) این دو مشرب اخلاقی، عرفانی و فلسفی را بارها در کتاب خود بازتاب داده است. به عنوان نمونه، او متن کامل رساله ابن‌سینا در «معرفت نفس» را در بخش پایانی کتاب خود می آورد و آن‌گاه خوانندگان را توصیه می‌کند که حتما از این اثر گران‌سنگ توشه‌های علمی و معنوی بردارند. حاصل سخن اینکه همانگونه که «آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی» در مقدمه خود بر نسخه عربی این اثر آورده است: «این کتاب، کتابی دینی، اخلاقی، عرفانی، فلسفی، اجتماعی و عملی است و از هر گونه جمود و پیچیدگی به دور است.»

تنبیه المغترین، اثر عبدالوهاب بن احمد شعرانی، با تحقیق وائل احمد عبدالرحمن، کتابی است در موضوع فضایل و رذایل اخلاقی که به زبان عربی و در سال 761ق نوشته شده است.