جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث از ایمان در اعصار مختلف و نزد آدمیان، کاشفیّتِ درون گرایانهْ به نحو نقلی از حقیقت را دارد که از گذشته تا اکنون، مورد توجه دینداران، اندیشمندان و دانشمندان بوده است. مسئله ایمان از این جهت مهم است که نخست در جوامع مقیّد دین‌مدار، سبب تقسیم جامعه به «با ایمان و بی ایمان» می گردد و دوم با شناخت ماهیت آن، سعادت و نجات یا شقاوت و نگون بختی بشر، تصویر می گردد؛ که اگر این تصویر صحیح نباشد، حیات مادی و اخروی آدمیان با مخاطراتی در عقیده و عمل مواجه می گردد.مسئله اصلی این پژوهش استخراج نظرات استاد مرتضی مطهری در باب ایمان است. برای این مهم با رجوع به آثار مکتوب ودست اول از استاد مطهری، نظرات ایشان در مسئله ایمان، استخراج، دسته بندی و نتیجه گیری گردید. در آثار ایشان بصورت گسترده به مقولۀ ایمان پرداخته شده است و ایشان ایمان را لفظاً از ریشه «أمن« به معنای اطمینان و عدم ترس در قلب می داند و ماهیت آن را علاوه بر کارکرد اجتماعی، آرامش بخشی در زندگی می دانند، که پشتوانه تمام فضایل است. لذا ماهیت ایمان از دیدگاه ایشان فردی و اجتماعی است. از نظر ایشان متعلّقِ ایمان در غیب خلاصه می گردد؛ همچنین زیستنگاه ایمان را فطرت بشر می دانند.استاد مطهری برای ایمان خصوصیات و آثار عینی قابل توجهی را در نظر دارد. در نهایت ایمان طرح شده در اندیشه مطهری حوزه های درون و برون افراد، و حوزه های منقول و معقول وحی را نیز در بر می گیرد.

استاد مطهری درباره تبلیغ دینی بیان خاصی دارند که متفاوت از سایرین است. هدف از این تحقیق نیز ارائه و برجسته‌سازی نظریه استاد مطهری در خصوص تبلیغ دینی روحانیت شیعه است. در کاوش اصل نظریه استاد مطهری از روش کتابخانه‌ای استفاده‌شده است ولی در تحلیل نظریه ایشان از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده‌شده است. در این تحقیق بیان شد که طبق نظریه استاد مطهری به‌جز پیامبران اولوالعزم که پیامبران تشریعی بودند، سایر پیامبران، صرفاً رسالت تبلیغی داشتند و به‌اصطلاح ایشان پیامبران تبلیغی بودند، امّا از زمان رسول خداn همان‌طور که رسالت تشریعی ختم می‌یابد، رسالت تبلیغی نیز به پایان رسیده است و این وظیفه به عهده علما گذاشته‌شده است. علت این امر: 1. رشد عقلی مردم 2. انضباط در ثبت وقایع تاریخی است. در نظریه ایشان امروزه علما باید پیام دین را نه‌تنها به گوش مردم، بلکه به عمق عقل و جان انسان‌ها برسانند و وسیله این کار نیز شرح صدر و حکمت است که در پیامبران تبلیغی اعطایی خداوندY بود امّا در روحانیت شیعه اکتسابی خواهد بود. استاد مطهری بر پایه همین نظریه با استفاده از آیاتی که خطاب به پیامبران آمده شرایط و وظایف مبلغین را کشف کرده و درجاهای مختلف از کتاب‌های متعدد خود ذکر کرده که به‌اختصار در این مقاله آورده شده است.

با آنکه شهید مطهری کتاب تخصصی و مستقلی دربارة عرفان ننوشته‌، اما در موارد متعددی از آثار خود، به اساسی‌ترین پرسش‌ها دربارة عرفان اسلامی توجه نشان داده و به مهم‌ترین مباحث مطرح در دو ساحت اصلی عرفان اسلامی (عرفان نظری و عرفان عملی) اشاره کرده است. پژوهش پیش‌رو، که به روش تحلیلی ـ اسنادی سامان یافته است، از لابه‌لای نوشته‌های گوناگون شهید مطهری، اندیشة کلان ایشان را در این مقوله به دست آورده است. ایشان عرفان اصیل اسلامی را جنبة باطنی و معنوی حقیقت اسلام دانسته و نظریة وارداتی بودن آن را در اسلام به شدت انکار کرده، مهم‌ترین مؤلفه‌های هر کدام از دو بخش اساسی عرفان اسلامی را برشمرده و بدین‌سان فرق علم عرفان نظری را با رقیب خود (فلسفه) و تفاوت علم عرفان عملی را با مشابه خود (اخلاق) روشن کرده است. شهید مطهری اساسی‌ترین مباحث عرفان نظری (وحدت وجود، توحید عرفانی و انسان کامل) را نیز تبیین نموده؛ همان‌گونه که مهم‌ترین مباحث عرفان عملی (همچون ضرورت سیر و سلوک و چند و چون منازل سلوک الی الله) را نیز در آثار خود بررسی کرده است.

یکی از محوری‌ترین مباحثی که در طول تاریخ و در میان ادیان و فرقه‌های کلامی مطرح بوده، مسئله آموزه «نجات» و طرح این پرسش است که آیا پیروان ادیان و مذاهب دیگر، اهل نجات هستند یا خیر؟ در سنت غربی، قائلین به این نظریه را با جرح‌وتعدیل می‌توان در سه گروه انحصارگرایان، شمول‌گرایان و کثرت‌گرایان قرار داد، موضوعی که در ادبیات کلام اسلامی به آن اشاره‌ای نشده و اگر استفاده می‌شود، صرفاً وام‌گیری واژه از سنت غربی است. مقاله حاضر آراء دو متفکر تأثیرگذار پیرامون پرسش چگونگی نجات پیروان سایر ادیان و مذاهب را مورد واکاوی قرار داده است. از سویی آراء ابن‌تیمیه، تأثیر به سزایی در تشکیل منظومه فکری اهل سنت وهابی کنونی دارد را بررسی نموده و از جانب دیگر، نظرات استاد مطهری، فیلسوف و متکلم شیعه را رصد نموده و موردبررسی و مقایسه قرارداده است. روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بوده و احصا مطالب از طریق واکاوی آثار آن دو صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که ابن‌تیمیه نگاهی «ظاهرگرایانه» به آیات و روایات داشته و بر اساس این نگرش، تنها قوم سلف و پیروان آنان (اهل حدیث) را اهل نجات می‌داند و سایر مسلمانان و به‌صورت خاص شیعیان را اهل بدعت نامیده و از اهل نجات نمی‌داند؛ اما استاد مطهری با تأکید بر آموزه‌های قرآن و روایات معصومین، مردم را به لحاظ سرنوشت به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌کند. ایشان درجات گوناگونی را برای نجات انسان‌ها در نظر می‌گیرد. او میان مسلمان منطقه‌ای و مسلمان واقعی، کافر معاند و کافر غیر معاند، کافر قاصر و کافر مقصّر و همچنین انسان دارای عمل نیک و فاقد عمل نیک تمایز قائل می‌شود. استاد مطهری جاهلان قاصر، مستضعفین فکری و کسانی که بر اساس فطرت الهی خود عمل می‌کنند و دارای عمل صالح هستند را اهل نجات می‌داند. با توجه به یافته‌های این پژوهش به نظر می‌رسد، ابن تیمه نجات را منحصر در قوم سلف و پیروان آن دانسته، حال‌آنکه استاد مطهری دایره نجات را وسیع‌تر در نظرگرفته به‌گونه‌ای که می‌تواند شامل پیروان سایر مذاهب و ادیان دیگر، به‌شرط داشتن شرایط بشود.

هدف تحقیق: بررسی امامت از دیدگاه شهید مطهری، دکتر شریعتی و علامه طباطبائی می باشد. روش تحقیق: بنیادی و نظری. یافته های تحقیق: ملاک انتخاب از دیدگاه علامه طباطبایی و مطهری انتصاب است ولی شریعتی به ذاتی بودن امامت اعتقاد دارد. از دیدگاه علامه طباطبایی و مطهری در حکومت اسلامی حاکم کسی است که آشنایی کافی با اسلام داشته یاد ولی شریعتی می گوید رهبر کسی اس که هدایت جامعه را براساس یک مکتب و به بهترین شکل تعهد کند.

سبک زندگی واژه‌ای است که بیشتر در علوم اجتماعی به کار می رود؛ ولی از آنجا که بنیادهای سبک زندگی را باید در جهان‌بینی دینی یا فلسفی هر جامعه جست و جو کرد، می‌توان در فلسفه به ویژه در فلسفه دین از آن گفت و گو کرد. آنچه درباره سبک زندگی در حوزه فلسفه و به ویژه فلسفه دین می‌توان گفت، ناظر به مبانی معرفتی سبک زندگی است؛ یعنی آنچه که به دلیل آن یک سبک از زندگی گزیده می‌شود. نگرش نسبت به عالم و آدم، جامعه، خدا، مرگ و زندگی از زمره چنین مبانی است. ناچار ما آن گونه زندگی می‌کنیم که جهان‌بینی نهفته در پشت این ارزش‌ها اقتضای آن را دارد. برای انجام این پژوهش ما تأثیر مبانی فکری را در دو نوع سبک زندگی بررسی می‌کنیم که امروز به یک معنا با یکدیگر تقابل دارند و به معنای دیگر در پی چیرگی بر یکدیگرند. فرهنگ اسلامی و فرهنگ سکولار که نماینده اولی در اینجا استاد مطهری و دومی برتراند راسل است. در زبان هر دو این دانشوران نفیاً یا اثباتاً درباره چگونه زیستن و نقش دین و فلسفه در سبک زندگی سخنانی آمده است. هر دو باهدف رسیدن به یک زندگی برتر، پیشنهادهایی برای انسان قرن بیستم داشته‌اند. در ادیان ابراهیمی دین به مثابه سبک زندگی است اما از آنجا که عقل تجربی مبنای اندیشه راسل است سبک زندگی بشر محور جای گزین دین می‌شود

تعریف نبوت، بحث خاتمیت پیامبر اکرم ص ، تبلیغ ، شرائط آن زمان و... از جمله موضوعات مطرح شده در این کتاب ارزشمند می باشد.

هدف از این پژوهش ترسیم «نسبت دین و دنیا» از طریق نقد و بررسی دیدگاه دو اندیشمند حوزه دین، استاد شهید مرتضی مطهری و دکتر عبدالکریم سروش می باشد. برای نیل به چنین هدفی از موضوعات مختلفی در نظرات این دو اندیشمند استفاده کردیم، این موضوعات عبارتند از: «انتظار بشر از دین»، «نسبت دین و ایدئولوژی»، «دیدگاه های دین دنیامحور و دین آخرت محور»، «ذاتی و عرضی در دین» و بحث «خاتمیت».پس از بررسی این دیدگاه ها به این نتیجه رسیدیم که اساساً و در اصل دین برای سعادتمندی و آبادانی آخرت، اغنای احساس تعبّد در انسان ها و ترسیم رابطه صحیح انسان با خدا آمده است. اگر هم می گوییم دین برای سعادت دنیا و آخرت انسان ها آمده است، منظورمان از دنیا، دنیایی است که در تبع آخرت است و سعادتمندی در آن یعنی آباد شدن مسیری که به آبادانی آخرت منجر می شود و این تفاوت زیادی با سعادتمندی دنیا به معنای رفاه دنیوی و مادّی دارد. لذا از دین تأمین رفاه و سعادت دنیوی به معنای دوم را انتظار نداریم و خود دین هم چنین ادعایی نکرده است.