جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از آنجا که اخلاق و تربیت اخلاقی باعث سعادت و آرامش جامعه می شود لذا در این پژوهش سعی شده است تربیت اخلاقی دیدگاه اسپینوزا مورد بررسی قرار گیرد و اهداف تربیتی وروشهای تربیتی دیدگاه وی موردبررسی قرار گیرد در این پژوهش اسپینوزا اخلاق را نوعی مواجهه, ،سیر و سلوک و نوعی خویشتن نگری عمیق می داند و تربیت را کمک به افراد می داند تا آنها قادر باشند از سطح اول دانش(توهم و خیال)به سطح سوم دانش که هدایت از درون است برسند و از زندگی عقلانی بر خوردار شوند . او هدف نهایی از تربیت اخلاقی را زندگی عقلانی، سودمندی برای دیگران،دریافت شهودی و فضیلت و سعادت می داند و روشهای تربیت اخلاقی او محبت عقلی ،خود تصدیقی،آزادی اندیشه و تربیت عقلانی می داند از دیدگاه وی مربیان بایددرروشهای تربیتی خود در مراحل پایین تر از تلقین استفاده کنند و فضای تربیتی توام با محبتی فراهم کنند تا افراد بتوانند از سطح تصورات به سطح عقلانی هدایت شوند. در پایان سئوالات مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاههای اومورد نقد و بررسی قرار می گیرد.

بحث ارتباط دین و تربیت از دیرباز مورد توجه بوده است. تربیت دینی با این که ظاهری بسیار روشن دارد، ولی در عین حال از ابهام برخوردار است و بررسی جامع و دقیقی را می طلبد. مسئله مورد مطالعه ما این است که با انجام یک مطالعه بین آراء روسو و شهید مطهری، شباهت ها و تفاوت های موجود را استخراج نموده و از آن یک نتیجه کلی گرفته شود. روشی که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته روش تطبیقی است، یعنی نکات مشترک و متضاد موجود در نظرات روسو و مطهری را مورد مقایسه قرار داده ایم. هدف از انجام این تحقیق این است که ببینیم میان یک متفکر غرب و یک متفکر شرق که در دوره های متفاوتی می زیسته اند در مورد تربیت و مخصوصاً تربیت دینی نکات مشترک و متضادی دیده می شود و تا آن جا که می شود سعی شده است پیشنهاداتی از میان نظرات آنان در رابطه با تعلیم و تربیت ارائه دهیم. نتیجه ای که از این تحقیق گرفته ایم این است که مطهری و روسو با این که در دو دوره متفاوت می زیسته اند، در رابطه با انسان و ابعاد و ویژگیهای او و همجنین در مورد راههای خداشناسی نظرات مشترکی دارند، ولی در ارتباط با جایگاه عقل در دین شناسی، مطهری برای عقل، ارزش بالایی قائل است، ولی روسو برای احساسات.

آزادی از جمله مسایل مهم و بنیادی نیازهای اساسی انسان قدیم و جدید بوده است. چرا که بدون آن رشد و کمال انسان و به طبع انسانیتش بی معنا خواهد بود. لذا در طول تاریخ این مساله همواره ذهن انسان را به خود مشغول داشته است و از آنجا که آزادی از اصول بنیادی در تعلیم و تربیت است و نقش بسزای در آموختن و دانستن دارد. و اینکه هر مشرب فکری تعریف متفاوتی از آزادی بیان کرده اند بنابراین نظام تعلیم و تربیت برای دستیابی به آزادی نیازمند برنامه ریزی است و برنامه ریزی بدون داشتن مفهوم مشخص و روشن ازآزادی امکان نخواهد داشت. لذا عمده کسانی که به مبحث آزادی پرداخته اند به شکلی سعی در ارائه مفهومی از آن نموده اند به این منظور هدف اصلی از این تحقیق که از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس روش کیفی است بررسی تطبیقی (( آراء جان دیویی و استادمطهری در باب آزادی و دلالتهای تربیتی آن))می باشد که بر اساس بررسی انجام شده مشخص شد که آزادی از نظر دیویی فعالیت هوش و توانایی به فرمان آوردن خویش است و تنها آزادی ، آزادی عقل است و اصل مربوط به آزادی از جمله دلالتهای تربیتی این استنباط از آزادی می باشد درصورتی که از نظر استاد مطهری آزادی نبودن مانع جبر و هیچ قیدی در سر راه کمال به عنوان مقدمه کمال معرفی می کند و اصل مربوط به بهره گیری از اراده و اختیار را به عنوان یکی از شرایط تربیت از جمله دلالتهای تربیتی بیان کرده اند.

پژوهش حاضربا هدف بررسی مقایسه ای فلسفه تربیتی و تربیت عرفانی مولانا و حضرت امام خمینی (ره) انجام گرفته است درابتدا به بیان مقوله عرفان و تصوف و فلسفه پرداخته وهم چنین مثنوی وآثار امام خمینی (ره ) راکه شامل نکات اخلاقی مبتنی برمبانی عرفانی و تربیتی که درشرح چهل حدیث وتفسیرسوره حمد وسخنرانی های اخلاقی که در صحیفه نوروآثاردیگرایشان، با هدف تدوین یک فلسفه ی تربیتی درسه شاخه ی اصلی فلسفه معرفت شناسی، هستی شناسی و انسان شناسی که مقولات دینی با صبغه ای عرفانیست مورد بررسی قرارگرفته است در ادامه به بیان مسائل تعلیم و تربیت از دو منظرمولانا و امام پرداخته شده استصحبت از عرفان و تصوف به سادگی و صراحت سایر موضوعات نیست چرا که هریک از اعتقادات دینی و مذهبی مستند به شواهد تاریخی و یا بیان شفاف و صریح ازسوی بانیان یا معتقدین بدانهاست. عرفان اعتقاد به عشق مطلق است. این اعتقاد خود را مقید به باورمشخصی ازادیان نمی نماید در عین حال بخاطر بهره مندی ازروح لطیف عشق همواره جایگاه ارزنده ای درتمام ادیان ومذاهب داشته و به نوعی با آنها سازگار شده بی آنکه از اصل خود عدول کرده باشد و رمزماندگاری عرفان نیزهمین است.هدف عرفان تربیت انسان کامل است، انسانی که اقوال و افعال و اخلاق نیک را به کمال داراست. در یک کلام عرفان وظیفه تربیت انسان های کامل و خود ساخته را برعهده دارد.عرفان همچون آیینی در جست و جوی حقیقت و درپی تأمین خواسته ی همیشگی آدمی ، دست یابی به سعادتی والا و حقیقی است . نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان می دهد که تفاوت معناداری بین نظرات مولانا و امام خمینی وجود ندارد امااساس و پایه ی عرفان مولانا روی ذوق و وجد گذاشته شده است و توجهی به برهان و استدلال عقلی ندارد . ولی حضرت امام با قبول این ذوق و شهود به رد استدلال نمی پردازند .

به منظور بررسی تطبیقی و تحلیلی مجموعه دیدگاهها و آموزه های تربیتی دانشمندان مسلمان (غزالی ، ابن سینا ومطهری ) و تحلیل و کاربرد آنها بر فعالیت های مربیان کشورمان تحقیقی با روش توصیفی و با رویکرد تطبیقی انجام شد .سؤالاتاصلی این تحقیق عبارتند از :1)اندیشۀ تربیتی غزالی چیست و کدام دلالت های تربیتی در خصوص ارکان تربیت از آن می توان استنتاج کرد ؟2)اندیشۀ تربیتی بوعلی سینا چیست و کدام دلالت های تربیتی در خصوص ارکان تربیت از آن می توان استنتاج کرد ؟3)اندیشۀ تربیتی مطهری چیست و کدام دلالت های تربیتی در خصوص ارکان تربیت از آن می توان استنتاج کرد ؟4)تحلیل تشابهات و تفاوت های موجود در دیدگاههای تربیتی غزالی ،بوعلی و مطهری در زمینۀ تعلیم و تربیت به طور کلی و ارکان تربیت به طور اخص چیست ؟5)توصیه ها و آموزه های تربیتی دانشمندان مورد مطالعه ،در فعالیت های تربیتی معلمان و مربیان امروز کشورمان چیست ؟این تحقیق با روشفرانک هیگلر که یک روش مطلق و انتزاعی است انجام شده است.که مراحل این روش بدین صورت بوده (توصیف ،تعبیر ،همجواری و مقایسه ).در سؤال اول اندیشۀ تربیتی غزالی بررسی شده است و نتایج حاصل از آن نشان داد که غزالی به جنبۀ پرورشی و اخلاقی و اخروی تربیت توجه میکند و همین طور برای تعلیم و تربیت جنبۀ سلب و ایجابی قائل است و تعلیم و تربیت را تدبیر نفس و باطن از طریق اعتدال بخشی تدریجی به قوا و تمایلات به وسیلۀ معرفت ، ریاضت و استمرار برای نیل به انس و قرب الهی می داند . و اهداف تربیت را به غائی ، میانی و جزئی تقسیم می کند و همینطور برنامۀ آموزشی اش را بر اساس شرع قرار داده و در روش تربیت روش های زیادی را بر شمرده از قبیل آموزش ، تحریک انگیزه ، تکرار و تمرین و... و برای معلم جایگاه خاصی قائل است و در اصل می توان گفت معلم محور است و به آموزش دختران توجه کرده است .در سؤال دوم اندیشۀ تربیتی ابن سینا بررسی شده است و نتایج حاصل نشان داد که ابن سینا به تعلیم و تربیت در کتابی جداگانه ( تدابیر المنازل ) پرداخته و تربیت را بر اساس شکل گیری عادت ها می داند و تعریفی که از تربیت ارائه میدهد این گونه است :برنامه ریزی و فعالیت جامعه و فرد در جهت سلامت خانواده ، رشد کودک و تدبیر شؤن اجتماعی برای وصول انسان به سعادت در دنیا و پس از مرگ .همین طور اهداف تربیت را به غائی و میانه ای و واسطه ای تقسیم می کند و به سه برنامه توجه خاص دارد ؛ آموزش قرآن و تلفیق مبانی دینی ، آموزش اصول و قوائد زبان از 4 منظر ( روانشناسی ، زبان شناسی ، بیولوژی و تعلیم و تربیت) ، آموزش هنر و پیشه . و به 4 روش در تربیت اشاره دارد (ایجاد عادات مطلوب ، تشویق و تنبیه ، پند و نصیحت ، داشتن دوست و همنشین خوب ) و به نقش الگوئی معلم توجه دارد و به تربیت معلمان حساسیت خاصی نشان داده است و برای دانش آموز مراحل سنی در نظر گرفته است .و در سؤال سوم اندیشۀ تربیتی مطهری بررسی شده است و نتایج حاصل از آن نشان داد که مطهری تربیت صحیح را زمانی متحقق می داند که به رشد و پرورش استعدادهای انسانی توجه شود و تعادل و هماهنگی میان استعدادهای انسانی برقرار شود و استعدادها در حد عالی از فعلیت به ثمر برسند و تربیت را پرورش دادن و به فعلیت رساندن تمامی استعدادها ( عقلی ، اخلاقی ، دینی ، هنری و خلاقیت ) و ایجاد تعادل و هماهنگی میان آنها تا متربی به حد کمال برسد . اهدافی که برای تربیت در نظر گرفته با اهداف تعلیم و تربیت اسلامی مطابق است از قبیل : فرد و اجتماع هدف تعلیم و تربیت اسلامی ، شناخت خدا و نزدیک شدن به او ، برقراری عدل و قسط در جامعۀ اسلامی و در برنامه تربیت به عمل و عاقبت بینی توجه کرده و برنامه را بر اساس علائق و حکمت های ذوقی قرار داده و روشهای چندی را برشمرده از قبیل تبشیر و انذار ، تذکر ، روش تعقلی ، ایجاد انس و... و در بحث معلم از انبیاء الهی به عنوان کاملترین معلمان بشریت نام می برد و به بلوغ روحی و جسمی دانش آموز توجه خاص کرده است .و در سؤال چهارم تحلیل تشابهات و تفاوت های موجود در دیدگاه دانشمندان ( غزالی ، ابن سینا و مطهری)بررسی شده است و نتایج حاصل نشان داد که :هر سه دانشمند نگاهی مشابه به تعلیم و تربیت به طور کلی و ارکان آن به طور جزئی داشته اند و از منظر دین به تربیت نگاه کرده اند . هر سه جنبۀ اخروی تربیت را در نظر گرفته اند (قرب الهی ،سعادت و کمال ).ابن سینا و مطهری مستقیما ًبه بحث تربیت پرداخته اند ولی غزالی به صورت غیرمستقیم و در لابلایآثارش از تربیت صحبت کرده است .غزالی و مطهری در تعریف تربیت به بحث اعتدال و تعادل توجه کرده اند ولی ابن سینا آن را مطرح نکرده است .مطهری در مقایسه با ابن سینا و غزالی می توان گفت یک بحث جدید در تربیت را مطرح می کند که فطرت نام دارد . و در تعریف تربیت ابن سینا به خانواده توجه کرده است . وتعریف مطهری از تربیت این گونه است پرورش دادن و به فعلیت رساندن تمامی استعدادها و ایجاد تعادل در هماهنگی میان آنها استتا متربی به حد کمال برسد .اهداف تربیتی مربیان یک جامعه با فرهنگ و مذهب مشترک معمولا ًمشابه می باشد .و اهداف تربیتی با کمال نهایی انسان سازگار است و هر سه دانشمند هدف غایی تعلیم و تربیت را نزدیکی به خدا می دانند .ـ در بحث برنامه هم می توان گفت ؛گر چه هر سه دانشمند تقسیم بندی متفاوتی از علوم ارائه دادند و مواد درسی پیشنهادی آنها کمی متفاوت بود ولی هر سه اندیشمند قرآن و احادیث را در برنامه شان مد نظر داشتند و فقط غزالی می گوید فقط فیزیک و فلسفه و ریاضی را تحریم کرده است در صورتی که در قرآن موردی نیست که علوم تجربی را تحریم کرده باشد و آنچه را که غزالی در مورد تحریم فیزیک ،فلسفه و ریاضی می گوید نظر شخصی اوست و نه اسلام (حسینی علی اکبر ،ص 68 ،1379 ) .در مورد روش ها می توان گفت :برخی از دانشمندان مورد مطالعه به برخی روش ها اهمیت بیشتری داده اند و به برخی دیگر کمتر ، مثلا ًمطهری و غزالیبیشتر به تعقل اهمیت داده است درروش تربیتی ایجاد عادات مطلوب را هر سۀ دانشمندان مسلمان به آن پرداخته اند وهمین طور به روش تشویق و تنبیه هر سه توجه نشان داده اند که از تشابهات نظریه های آنان محسوب می شود ،هر سۀ دانشمندان ـحتی المقدور ـ از تنبیه بدنی کودک بر حذر می داشتند و در مرحلۀ آخر آن را روا می داشتند و مطهری از لزوم آگاهی از علت تشویق و تنبیه نیز صحبت می کند که اگر مشخص نباشد اثر سوء تربیتی دارد .غزالی نسبت به ابن سینا و مطهری به روشهای زیادی اشاره کرده است مثل آموزش ،بر انگیختن انگیزه ،نمونۀ برتر،عبرت آموزی، تشبیه معقول به محسوس ،استفاده از مثال و داستان و حکایت و شعر ،خلوت گزینی ،تضعیف ،تقویت، تخویف ،اقناع ،القا ، تلقین ،ایجاد عادت ،تزکیه ،مجاهدت و ریاضت و...درروش پند و اندرز غزالی و ابن سینا تشابه نظر دارند و مطهری زیاد به این بحث نپرداخته ودر جایی دیگر از مراقبه و محاسبه مطهری به عنوان برنامه ای برای تربیت نام برده در حالی که غزالی از آن به عنوان یک روش تربیت استفاده می کند .و در سؤال پنجم به توصیه ها و آموزه هائی که میتوان از آراء دانشمندان ( غزالی ، ابن سینا و مطهری)بدست آورد اشاره شده است و می توان گفت از هر عبارت و از هر جملۀ این دانشمندان می توان آموزه هائی را بدست آورد ولی فقط به موارد چندی اشاره شده است .از نظر هر سه اندیشمند معلم جایگاه والایی دارد و متعلم باید به او احترام بگذارد .در بحث معلم ،غزالی و ابن سینا دقیقا ًدر یک عبارت تأثیر گفتار و رفتار معلم بر دانش آموزان تشابه نظر دارند ولی مطهری همین را در عبارت دیگری عامل بودن معلم قبل از ناصح بودن آن عنوان می کند .غزالی و ابن سینا از والدین به عنوان مربیان و معلمان کودک یاد می کنند ولی مطهری مطرح نکرده است . می توان گفت غزالی معلم محور می باشد و به عدم دریافت مزد تأکید کرده است که ابن سینا و مطهری مطرح نکرده اند . در دیدگاه دانشمندان مورد مطالعه به موارد زیادی اشاره شده ولی از هر کدام به چند مورد اشاره می شود ؛از موارد مهم در دیدگاه غزالی آموزش در جهت کسب رضای خدا و عدم دریافت مزد و اجرت و هیبت معلم میباشد .در دیدگاه ابن سینا شناخت تفاوت های فردی و تخصص در تعلیم و تربیت است و در دیدگاه مطهری روح علمی دادن به متعلم و رفق و لینت و پرهیز از خشونت می باشد .در بحث دانش آموز غزالی و ابن سینا به بحث سختی ها در دوران کودکی اهمیت زیادی قائل شده اند ولیابن سینا به آن نپرداخته است .و مواردی که غزالی به آن اشاره می کند عبارتند از حس تقلید و اهمیت کودکی، دور نگه داشتن کودک از دوستان و همسالان و همنشینان بد ،توجه به همکاری و دوستی بین دانش آموزان و احترام و اطاعت از معلم ،توجه به کودکان ناشایست و هدایت آنان ،تأکید به آموزش دختران ،تأکید به عمل به آموخته ها توسط دانش آموزان و همین طور مواردی که ابن سینا به آن اشاره می کند وجود مراحل سنی ، رعایت تفاوت های فردی و آموزش گروهی است و مواردی که مطهری به آن اشاره کرده است آزادی متعلم هنگام یادگیری ،توجه به بلوغ روحی و جسمی متعلم در فرایند یادگیری و لزوم توأم بودن عقل و علم است . و در آخر می توان گفت هر سه این اندیشمندان راجه به هدف ،برنامه ،روش ،معلم و دانش آموز نظرات مشابهی داشتند و فقط در برنامه بود که غزالی مخالفت خود را با علوم طبیعی بیان کرده است ، در حالی که دو اندیشمند با آن مخالفتی نداشتند.

پژوهش حاضر به بررسی اندیشه ها و آموزه های تربیتی چهار دانشمند مسلمان ایران زمین (فارابی، غزالی، خواجه نصیرالدین و سعدی) می پردازد. هدف کلی آن، تحلیل و تطبیق دیدگاه های هر یک از دانشمندان یاد شده در زمینه ارکان تربیت (هدف، برنامه، روش، معلم و دانش آموز) است. جامعه مورد مطالعه شامل آثار به جامانده از چهار دانشمند مسلمان و ایرانی؛ فارابی، غزالی، خواجه نصیرالدین و سعدی است که این بزرگان با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. داده های پژوهشی با مطالعه کتب مربوط به این موضوع، منابع دست اول و دوم، پایان نامه ها، مقالات، سایت های مختلف اینترنتی و همچنین تعامل با متخصصین آموزشی جمع آوری و سپس با استفاده از روش بردی (توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه) مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که هر چهار دانشمند نگاهی مشابه به تربیت به طور کلی و ارکان آن به طور جزیی داشته اند. آنان از منظر دین به تربیت نگاه کرده اند، تربیت جسم را لازمه تربیت روح می دانند. اعتدال اخلاقی را لازمه رشد می دانند و در اکثر مباحث آموزشی از قبیل خداشناسی، اعتقاد به رسول خدا و جانشینانش، داشتن اخلاق پسندیده، رعایت بهداشت، آمیختگی علم و عمل، استعدادیابی، تکرار و تمرین، روش تدریجیو تشویق و تنبیه هم رای و هم عقیده هستند. اگر هم اختلافی باشد بسیار کوچک است و در حد شدت و ضعف تاکیدات است. برنامه از نظر ایشان بر اساس سنت تدریج، دین، ورزش و بازی می باشد که تفاوت های فردی نیز در آن لحاظ می شود. معلم هم فرد عاقل، دیندار و معتدلی است که به تفاوت های افراد توجه دارد و با دانش آموزان با محبت رفتار می نماید. دانش آموز هم از نظر ایشان فردی پرهیزکار و توانا است که با دانش آموزان دیگر همکاری می نماید و هدفش از تحصیل کسب رضای خداوندی است.در یک جمع بندی کلی، فارابی نگاهی دینی-فلسفی، غزالی نگاهی دینی، خواجه نصیرالدین نگاهی دینی- طبیعت گرایی، و سعدی نگاهی اخلاقی، اجتماعی به تربیت دارد.در آخر هم می توان گفت هر چهار دانشمند راجع به هدف، برنامه، روش، معلم و دانش آموز نظرات مشابهی دارند و فقط در برنامه بود که غزالی مخالفت خود را با علوم طبیعی بیان کرده است در حالی که اندیشمندان دیگر با آن مخالفتی نداشته اند.

این پژوهش با هدف بررسیِ فلسفه تربیت معلم ازدیدگاه امام علی (ع) به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. ضرورت و اهمیت این پژوهش، در رابطه با ضرورت بازبینیِ فلسفه ی تربیت معلم کشور و اهمیت معلمانِ تربیت یافته در تحقق اهداف نظام تعلیم و تربیت معنا می شود. یافته ها بدین شرح است که امام علی (ع)، تعیینِ ضرورت معلم را از جانب پروردگار و بواسطه ماهیت انسان و نیازمندیِ او به هدایت الهی می داند. ایشان نظریه ای، در رابطه با چگونگی شکل گیری نظام تعلیم و تربیت، و مولفه های اصلیِ آن یعنی معلم، شاگرد و محتوا دارد، و بر جایگاه معلم به عنوانِ هدایت گرِ شاگرد و آغاز کننده جریانِ تعلیم و تربیت تاکید می ورزد. از این منظر و بر اساس جایگاه حساس معلم، چرایی تربیتِ او ضرورت پیدا کرده و نظامِ تعلیم و تربیت، بدون معلم های تربیت یافته ناقص می ماند و فلسفه وجودی خود را از دست می دهد. ایشان هدف تربیتِ معلم را تربیتِ انسانهایی متقی، و شیوه ی آن را با محوریت توحید و بر مبنای فطرت انسانی برنامه ریزی می کند. شرایط گزینش دانشجو-معلم ها و نیز محتوای آموزشی مناسب و صلاحیت های معلم های تربیت شده در متن پزوهش آمده است. برتری این پژوهش در مقایسه با سایر پژوهشهای حوزه تربیتِ معلم مبتنی بودنِ آن بر منابع و نظریه های اسلامی می باشد.

حادثه عاشورا رخداد بسیار مهمی بود که در فاصله کوتاهی پس از حیات پیامبر اتفاق افتاد.و به نماد حماسه و شجاعت در مکتب تشیع مبدل گشت. اهمیت این نهضت عظیم در تاریخ اسلام و تشیع مبینضرورت پرداختن به ابعاد مختلف این نهضت بزرگ است. بر این اساس پژوهش حاضر که از نوع پژوهش های کیفی است با استفاده از تفسیر متن و تحلیل گفتار ضمن بررسی سیره امام حسین علیه السلام رهبر بزرگ نهضت عاشورا،ابعاد تربیتی این واقعه عظیم را تبین نموده به این نتایج دست یافته است: هدایت و رشد، حیات طیبه و عبودیت ، از جمله اهداف تربیتیامام حسین در جریان واقعه عاشورا محسوب می شود. توحید، عدالت، اثر پذیری ظاهر از باطن، اثر پذیری باطن از ظاهر ، پرهیز از انفعال، کرامت، خردورزی....از جمله مبانی تربیتی رویکرد تربیتی امام حسین علیه السلام است که اصول توحید نظری ، توحید در پرستش، تحول باطن ، بهسازی محیط اجتماعی، هدایت فردی، مسئولیت پذیری، عزتمداری در سیره فردی و در تعاملات اجتماعی و تعقلاز این مبانی نشات گرفته اند. مربی بزرگ عاشورا در راستای تحقق اهداف تربیتی خود و متناسب با اصول تربیتی از شیوه های تربیتی متناسب بهره می بردند نیایش، عبادت پیشگی، مبارزه با تبعیض نژادی، ادای حقوق دیگران، ظلم ستیزی، اعطای بینش، اصلاح ساختار جامعه و.....از جمله این روش‌های تربیتی است.

علوم انساني ، عهده دار پژوهش و كاوش در احوال درونی، حیات معنوی، اجتماعی و رفتاری انسان به عنوان فاعل شناسايي است. هدف اين علوم فهم، ادراك و تفاهم و روش آن تفسير است.علوم انساني برمبناي نوع نگاه به حقيقت انسان وموقعيت وي در هستي تبيين مي‌شود. بدين‌سبب مي‌توان آن را علومي راهبردي وتمدن ساز ناميد. به دليل نقش اين علوم، بررسي جايگاه آن در برنامه درسي به عنوان محور فعاليتهاي تربيتي، سازنده و راهگشا خواهد بود. هدف اين پژوهش، بررسي برنامه درسي و جايگاه علوم انساني در آن، با روش تحليل محتوا در نظام تعليم و تربيت اسلامي واگزيستانسياليستي، با رويكردي تطبيقي بوده است. ضمن پژوهش به بحث درباره‌ي مباني هستي‌‌شناسي، انسان‌شناسي، معرفت‌شناسي و ارزش-شناسي هر دوديدگاه پرداخته شد. به لحاظ انسجام در امر پژوهش، بعداز مطالعه مباني فلسفي هردو نظام، ازرويكرد اسلامي، استاد مرتضي مطهريو از رويكرد اگزیستانسیالیستي ، كارل ياسپرسبه عنوان نمايندگان اين دو نحله برگزيده وآراي اين دو فيلسوف مورد بررسي قرار گرفت. سپس اهداف، فرايندها و رويكردهاي ياددهي – يادگيري، از نظر فعاليت‌هاي معلم و شاگرد بررسي گرديد.بر اساس يافته‌هاي پژوهش، هر دو رويكرد با ديدگاه‌هاي متفاوت با تأكيد بر جايگاه انسان او را موجودي آزاد، آگاه و مسئول دانسته‌اند كه به صورت بالقوه در دنيا و در ارتباط با طبيعت و ديگران قرار دارد و در يك فرايند زماني خود را مي‌سازد. اگزیستانسیالیسم با تقدم وجود بر ماهيت و تأكيد بر خودشكوفايي انسان، او را موجودي به خود وانهاده معرفي مي-نمايد، كه مسئول تشخص فردي وتعالي وجودي خويش است.از سويي ديگر، در تربيت اسلامي با تأكيد بر تثبيت توحيد حضوري، انسان را«حي متأله‌»، با فطرتي كمال‌جو معرفي مي-نمايد كه گنجايش ظهور اسماء و صفات خداوندي را دارد. لذا پژوهش پس از بررسي هر دو مكتب، دلالت‌هاي متناسب با ديدگاه اسلامي در جهت تبيين برنامة درسي اسلامي را به‌دور از درآميختگي با رويكرد اگزيستنسياليستي استخراج نموده است. =

حکمت متعالیه ملاصدرا از مهمترین نظامهای فلسفی است که با دقت به تبیین امور اساسی انسان شناختی پرداخته و می‌تواند به عنوان مبنای نظریات تربیتی در نظر گرفته شود. این پژوهش در زمره پژوهش های کیفی قرار می‌گیرد که در آن با استفاده ازروشتوصیفی _ تحلیلی در سه حوزه هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی دلالت های تربیتی ملاصدرا بررسی قرار گرفته است. بر اساس مبحث مطرح شده در فلسفه ملاصدرا تربیت باید بسیار هوشیارانه و هماهنگ با شتاب واقعی تحول صورت پذیرد. نظام تعلیم و تربیت باید جریانی مستمر و بالنده و همچنین نظامی جامع و شامل تمامی جنبه های وجودی انسان اعم از حس، تخیل و عقل باشد. بر اساس معرفت شناسی ملا صدرا نفس آدمی صرفاً منفعل و پذیرنده صورت عقلیه نیست؛ این نکته باید در تعلیم و تربیت در نظر گرفته شود .بر اساستطور وسع آدمیان و تفاوتهای فردی اهمیت است و با در نظر گرفتن این اصول می‌توان انسان را در مسیر ویژه‌اش به سوی غایت هدایت نمود.