جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رحیق مختوم، شرح حکمت متعالیه( بخش پنجم جلداول) جلد اول این بخش از رحیق مختوم، به شرح مرحله چهارم جلد دوم اسفار می‌پردازد که در این مرحله از ماهیت و احکام و لواحق آن بحث می‌کند. در آغاز به وجوه فلسفی بودن این مسئله می‌پردازد و سپس مجموعه مطالب آن را در نه فصل پی می‌گیرد، عناوین فصول عبارتند از: ۱ ـ ماهیت و تعریف آن و بیان فرق بین مفهوم و ماهیت ۲ ـ کلی و جزئی و بیان تشخص و تمیز و اقسام آن ۳ ـ تعین و انواع آن ۴ ـ فرق جنس و ماده، نوع و موضوع ۵ ـ شناخت فصل و امتیاز آن از غیر فصل ۶ ـ تقوم جنس به فصل ۷ ـ اقتران صورت به ماده و بیان معانی صورت ۸ ـ چگونگی اخذ جنس از ماده و فصل از صورت ۹ ـ مثل افلاطونی و تأثیر آن در مسائل فلسفی که بیشترین حجم این جلد را به خود اختصاص می‌دهند

کتاب علم و عقل از دیدگاه مکتب تفکیک، نوشته ی آقای سیدعباس مرتضوی، از سوی انتشارات مرکز جهانی به چاپ رسیده است. این اثر برای سطح کارشناسی نگاشته شده و در بردارنده ی زندگی نامه و اندیشه های سه تن از بزرگان مکتب تفکیک: سیدموسی زرآبادی، میرزا مهدی اصفهانی و شیخ مجتبی قزوینی است. اثر حاضر دارای دو بخش اصلی است. بخش اول، با عنوان «تبیین شناخت از دیدگاه مکتب تفکیک»، درباره ی ضرورت تفکیک، معنای تفکیک، موضوع له و معانی الفاظ و تفاوت آن با معانی الفاظ در علوم بشری ، عقل، عمل، سبب وجدان، علم حضوری، عالم، عاقل و ادله ی عدم تجرد است.نویسنده در بخش دوم، به نقد آرای معرفت شناختی مکتب تفکیک پرداخته و راه های شناخت و معرفت دینی، اجماع، جایگاه عقل در اسلا م، تعارض عقل و نقل، نقد دیدگاه های مکتب تفکیک در مورد عقل و چگونگی ارتباط آن با عالم و عاقل را بررسی نموده است. تفکیک، نظریه ای معرفت شناختی و روش شناختی در خصوص چگونگی فهم متون دینی است که در آن بر تمایز سه روش معرفت دینی: روش قرآن، فلسفه و عرفان از هم تأکید می شود

این کتاب شامل مقدمه، تمهید و دوازده فصل است. در مقدمۀ کتاب، آیت الله بهشتی در بارۀ دلایل شرح این نمط، وصیت نامۀ فلسفی بوعلی، گرایش عرفانی شیخ در اشارات، رمز پیدایش شروح متعدد بر اشارات، ولزوم مراعات وصیت نامۀ فلسفی شیخ سخن گفته اند. مؤلف در این مقدمه از زحمات فرزندشان دکتر سعید بهشتی که در ویرایش و انتشار نمط چهارم و نیز نمط پنجم زحمات زیادی را متقبل گردیده و نیز خانم دکتر روشنک نیکویی که در تهیه فهارس این کتاب تلاش زیادی کرده تشکر و قدردانی به عمل آورده اند. تمهید شامل این مطالب است: تفسیر صنع و ابداع، تقسیمات فعل، و مروری بر مطالب نمط پنجم است. عناوین فصول دوازده گانۀ کتاب از این قرار است: ابطال نظریۀ متکلمان، تحلیل معنای مشترک به اجزای بسیط، مناط تعلق فعل به فاعل، وجود وهمی با واقعی زمان، مسبوق بودن حادث به ماده، اثبات حدوث ذاتی برای ممکنات، تفسیر ابداع و فرق آن با تکوین و احداث و اختراع، محال بودن ترجح بدون مرجح، عدم جواز صدور کثیر از واحد، و سرانجام بررسی اقوال در مورد وحدت و کثرت واجب الوجود و حدوث وقدم عالم.

آموزه‏هاى دینى و ارزش‏ هاى اخلاقى جان آدمى را سیراب مى‏سازد و شخصیت‏اش را تکامل مى‏بخشد، از همین روست که باید از هر راه معقول و صحیحى مردم را با ارزش ‏ها آشنا ساخت. این آموزه ‏ها و ارزش‏ها را مى‏توان از راه ‏هاى مختلف در اختیار انسان‏ها گذاشت، یکى از آن راه‏ ها، نقل حکایت ‏هاى شیرین و دلنشین است که جان‏ها و فطرت ‏هاى پاک مردم با آنها آشناتر است. اثر حاضر با الهام از کتاب «داستان راستان» استاد شهید مطهرى، مجموعه‏ اى از حکایت‏ هاى اعتقادى را فرا روى خوانندگان قرار داده است.

دکتر سید حسین نصر در راستای معرفی صدرالمتألهین شیرازی به دنیای غرب، در فصل های هفت گانه ی این کتاب، به بررسی اندیشه های فلسفی و تفسیری او، و منابع و پیشینه ی آن ها و نیز شرح حال و تبیین آثار و به ویژه «اسفار اربعه» وی می پردازد و بر «ما بعد الطبیعه» این فیلسوف برجسته تأمل بیش تری می کند. صدرالمتألهین شیرازی یکی از سه فیلسوف اصلی جهان اسلام، و شاید به دلیل تلفیقی که در افکار پیشینیان خود انجام داده، مهم ترین آنان باشد. امروزه نظام فلسفی او را کامل ترین نظام فلسفی در عالم اسلام به حساب می آورند که به یک معنا جامع فلسفه و عرفان و کلام پیش از خود بوده، و مکتب او را محل التقای قرآن و عرفان و برهان می دانند. «صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه» به خاطر اطلاع کامل و عمیق دکتر سید حسین نصر، نویسنده ی آن، از اندیشه های فلسفی و حکمت متعالیه ی ملاصدرا و مکتب زمینه ساز آن و نیز به خاطر سادگی و شیوایی نسبی زبان آن، می تواند به عنوان پیش درآمدی بر آشنایی با ملاصدرا و اندیشه های فلسفی و تفسیری او برای علاقه مندان به این فیلسوف و مفسر بزرگ به ویژه دانشجویان و طلاب به کار آید.

درسنامه اخلاق برای طلاب پایه پنجم این اثر در دو جلد, با شماره صفحه های پیاپی, در ۵۵۱ صفحه, برای تدریس در پایه پنجم و ششم سطح یک حوزه, نگارش یافته است. اخلاق۵و۶, تحریر کتاب جامع السعادات, نوشته مولی محمدمهدی نراقی است. کتاب جامع السعادات, در سلسله مأخذ دانش اخلاق جای دارد که بیانگر پذیرش محتوا و سبک ویژه آن نزد عالمان و صاحب نظران است. مؤلف در آغاز درباره نفس انسان, قوا و غرایز او سخن می گوید و هر یک از فضیلتها و رذیلتهای اخلاقی را به یکی از قوای نفس و یا غریزه ای نسبت می دهد و آن گاه به شناساندن یکایک فضیلتها و رذیلتها می پردازد و با آیات و روایات موضوع را روشن و تأیید می کند و در پایان, راه درمان هر رذیلتی را به شیوه ای حکیمانه ارائه می دهد. افزون بر اینها, در لابه لا با پند و اندرزها و نصیحتهای اثرگذار, خواننده را به تهذیب اخلاق و اصلاح رفتار فرامی خواند. وی, بر میانه روی در علم و عمل و گرایشهای فکری پای می فشارد و از یک سونگری پرهیز می دهد, خواه به پیروی کورکورانه از حکما, یا مقدسین, یا گزینش افراطی به ظواهر و یا به عکس, و خواه به سبب تعصب در عرفان و حکمت اشراق, یا علم اصول و فقه.۱۴ مولی احمد نراقی در فرازی آن چه را که بر سالک لازم است یادآور می شود و آن گاه به شناساندن جامع السعادات می پردازد: (…و به حکم عقل و نص مستفیض نقل, بر هر یک از افراد سالکین منهج رشاد و طالبین طریق ارشاد, لازم است که اولاً, از آیینه گیتی نمای دل, زنگ رذائل, زایل و بعد از آن ادهم همت به صوب تجمّل به خلل فضایل مایل سازد; چه بدونِ تخلیه, تجلیه میسر نشود و انعکاس نقش حبیب در نفس خبیث صورت نبندد. شست وشویی کن و آن گه به خرابات خرام تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده و خود ظاهر و روشن و ثابت و مبین است که رفع صفات ناپسند و کسب ملکات ارجمند, موقوف بر شناختن آنها و اصول و اسباب هریک و کیفیت معالجات مقرّره است و متکفل بیان تفاصیل این مطالب علمی است که تعبیر از آن به علم اخلاق و حکمت خلقیه می نماید. و بهترین نسخ کتب از حیث نظم و ترتیب, و حسن ترکیب و تعبیر لایق و تحقیق رائق و اشتمال بر آیات و اخبار وارده در شریعت, و احتوای بر مقالات ارباب عرفان و اساتید حکمت, که در این فن شریف تألیف و تصنیف شده, کتاب موسوم به جامع السعادات است که از تألیفات عالم عامل و عارف واصل و حکیم کامل و فقیه فاضل, والد ماجد بزرگوار این ذرّه بی مقدار است.)۱۵ امام خمینی, معلم بزرگ اخلاق, جوینده راه کمال را سفارش می کند که به مطالعه آثار نراقیان بپردازد: (هان ای عزیز! تو اگر با اخبار و احادیث سروکار داری, به کتب شریفه اخبار, خصوصاً کتاب شریف کافی مراجعه کن و اگر با بیان علمی و اصطلاحات علما سر و کار داری به کتب اخلاقیه از قبیل طهاره الاعراق و کتب مرحوم فیض و مجلسی و نراقیان مراجعه کن و اگر خود را از استفاده مستغنی می دانی… جهل خود را که ام الامراض است, معالجه کن.)۱۶ و در جای دیگر سفارش می کند: (…کتاب شرح مغنیه مولانا مجلسی اول, که یکی از کتابهای نفیس و جلیل القدر است و فارسی, مطالعه نما. و اگر نفهمیدی از اهلش سؤال کن که در آن کنترلهایی از معرفت است و همین طور کتب عزیزه شیخان نراقیان.)۱۷ سنت عالمانه تلخیص و تحریر آثار عالمان بنام و استادان فن, از دیرباز در حوزه تمدن اسلامی رواج داشته است. بخش مهم و درخور توجه میراث مکتوب تمدن اسلامی را آثاری با عنوانهایی چون: تلخیص, ملخص, خلاصه, مختصر, مختار, منتخب, انتخاب, لباب, لبّ, مهذب, تهذیب, تحریر, گلچین, گزیده, چکیده تشکیل می دهند. نکته درخور توجه و درنگ این است که پدیدآورندگان این گونه آثار, خود, از ستارگان آسمان دانش و ادب بوده اند. از باب نمونه: شیخ طوسی (م:۴۶۰هـ.ق) (الشافی) سید مرتضی را خلاصه می کند. علامه حلی (م: ۷۲۶هـ.ق) کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی را خلاصه می کند, با عنوان: منهاج الصلاح فی مختصر المصباح. و رساله (الباب الحادی عشر) را به عنوان تکمله بر آن می افزاید: گاه بزرگان, به خلاصه کردن آثار خود پرداخته اند, از باب نمونه: محقق حلی اثر خود: شرایع الاسلام را خلاصه کرد و آن را المختصر النافع نام گذارد. شهید ثانی, به خلاصه کردن پاره ای از آثار خود پرداخت. افزون بر خلاصه کردن, فن دیگری از بازسازی رواج داشته به نام (تحریر) اما این فن, در عبارتهای کتاب, دست برده می شده و پاره ای از جستارها و فصلها و بابها, مقدم داشته می شده و پاره ای مؤخر. و گاه بر متن افزوده می شده است; مانند: تحریر مجسطی بطلمیوس, تحریر اصول اقلیدس, تحریر اُکرَمانا لاؤوس, همه از فیلسوف نامور شیعه خواجه نصیرالدین طوسی و تحریر التحریر, از سید ابوالقاسم موسوی خوانساری نجفی که تحریری است از کتاب تحریر اصول اقلیدس خواجه نصیر. با نگاهی به ذریعه علامه تهرانی, زیر عنوانهای یاد شده, صدها نمونه از این آثار را می توان دید. ابن خلدون, یکی از هدفهای هفتگانه تألیف را, تحریر و تلخیص دیگر آثار می داند: (دیگر از مواردی که سزاست در آن تألیف کرد, این است که مسائل دانشی, نامنظم باشد و هر مبحثی در باب خود واقع نشده باشد, آن وقت دانشمندِ آگاه, به ترتیب و تهذیب آن می پردازد و هر مسئله را در جایگاه و باب و فصل خود قرار می دهد, چنانکه این وضع در (المدونه) به روایت سحنون از ابن قاسم و (العتیبه) به روایت عتبی از اصحاب مالک مشاهده می شد. چه بسیاری از مسائل فقه در کتب مزبور در باب خود نیامده بود. از این روی, ابن ابوزید, به تهذیب (المدونه) همت گماشت, ولی (العتیبه) هم چنان نامهذب باقی مانده است و در هر باب آن, مسائلی از باب دیگر می توان یافت, ولی جویندگان دانش با بودن (المدونه) و تهذیب ابن ابوزید و هم تهذیبی که برادعی پس از وی نوشته است, دیگر از العتیبه (بی نیاز شده اند). (تلخیص و مختصر کردن کتب متقدمان و آن, هنگامی است که مشاهده شود کتابی در زمره امهات فنون به شمار می رود و از مآخذ اساسی آنهاست, ولی بسیار مطول و دامنه دار است, آن وقت دانشمندی بر آن می شود که این کتاب را به طور ایجاز و اختصار تلخیص کند و مباحث مکرر آن را بیندازد و در عین حال, برحذر باشد که مطالب ضروری آن حذف نشود, تا مبادا به مقصد مؤلف خلل راه یابد.)۱۸ در تحریر جامع السعادات و آن را به درسنامه بدل کردن (اخلاق۵و۶) کارهای زیر انجام گرفته است: ـ حذف نکته ها و جستارهای غیر ضرور, مانند: بحثهای فلسفی و یا آمیخته به اصطلاحهای فلسفی و عرفانی که در سطحی بالاتر از مخاطبهای این مجموعه شش جلدی و متناسب با دوره های تخصصی است. ـ حذف آن چه در دیگر بخشهای این مجموعه آمده, یا بحثهایی که در دیگر دانشها, بررسی می شوند و مطالبی که چندان کارساز نیستند و یا از سنخ پاره ای از داستانهایند که در احیاء العلوم آمده است. ـ بسنده کردن به چند نمونه از روایات, در جایی که روایات همانند بسیار بوده است. ـ از میان برداشتن و اصلاح اشتباه های چاپی. ـ اعراب گذاری. ـ نشان دادن مأخذ روایات نقل قولها. ـ عنوان گذاری ـ جا به جایی بخشی از برای نظم و نسق دادن و ترتیب منطقی بحثها. ـ سامان دادن عنوانهای اصلی و فرعی بابها, فصلها و باب بندی مناسب. بدین ترتیب این مجموعه, به گونه روش مند, چشم نواز, به مدرسان, دانش پژوهان و علاقه مندان مقوله ها و بحثهای اخلاقی عرضه شده است. به امید این که در رفتار و کردار از حوزویان اثر روشن و ماندگار خود را بگذارد.

یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین چهره‌ها و جنبه‌های علمی امام معصوم (علیه‌السلام) همانا نگرش عقلی و فلسفی به پدیده‌هاست. امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام)، در مدت کوتاه زمانی، به اندازهٴ تمام تاریخ فضا را روشن کرده، هم جهالت گذشتگان را برملا نمود و هم ضلالت آیندگان را نمودار ساخت. اکنون فرمایشات آن حضرت سند زندهٴ علوم مختلف از جمله فلسفه و کلام است. اثر گرانمایهٴ «فلسفهٴ الهی از منظر امام رضا (علیه‌السلام)» که از زبان عربی به فارسی ترجمه شده, در یک مقدمه و چهار بوستان، عهده‌دار مباحثی چون سخنان امام رضا (علیه‌السلام) در فضیلت عقل و تشویق مردم به تعقل، استدلال به مبادی عقلی در کلام آن حضرت، توحید از منظر امام رضا (علیه‌السلام)، قضا و قدر، جبر و تفویض، ضرورت نبوت، ماهیت معجزه و ... می‌باشد.

دروس شرح منظومه که مشتمل بر دوره چهار جلدی دروس شرح منظومه، مجموعه بیانات مرحوم آیت‌الله انصاری شیرازی است و با تاکید و به سفارش علامه حسن‌زاده آملی، از روی سخنان درسی وی - که روی بیش از ۶۰۰ نوار ضبط و پس از مراحل پیاده‌سازی و ویرایش به تأیید وی رسید - پس از شش سال فعالیت مداوم از سوی موسسه بوستان کتاب قم منتشر شده است. قبل از اینکه این کتاب به زبان فارسی ترجمه شود، مرحوم آیت‌الله شیرازی بیش از چهار سال به تدریس این کتاب در حوزه‌ علمیه اشتغال داشت. این اثر شرحی است که آیت‌الله حاج شیخ یحیی انصاری به سبکی شیرین و دلنشین غوامض و پیچیدگی‌های «شرح منظومه ملاهادی سبزواری» را باز کرده و خواننده را با رمز و رازهای آن آشنا می‌کند. شرح منظومه حکیم سبزواری شامل «منطق و حکمت» است که استاد انصاری در جلد اول این مجموعه، به شرح بخش «منطق» و در سه جلد بعدی آن به شرح بخش «حکمت» می‌پردازد. این اثر همچنین کتاب برگزیده نخستین جشنواره «مرزبانی وحی و خرد» در سال ۱۳۸۷ شد. کتاب ملاهادی سبزواری از آثار برجسته در میراث فلسفه و حکمت اسلامی است که با چیره‌دستی کامل، مباحث حکمی و فلسفی در آن تبیین شده و سال‌هاست که در حوزه‌های علمیه و رشته روانشناسی دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.

اخلاق (۱): آداب اسلامی: درسنامه اخلاق برای طلاب پایه اول بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله ربّ العالمین، والصلاه والسلام علی سیّدنا ونبیّنا محمّد وآله الطاهرین هدف اسلام سر و سامان دادن به جمیع جهات زندگی انسان است. از این رو، این مکتب حیات بخش در هر مسأله ای از مسائل زندگی آدابی را مطرح کرده است. اسلام آمده است که جامعه ای مؤدّب و انسانی بسازد و فقها در هر بابی از ابواب فقه آدابی را ذکر کرده اند و دانشمندان دهها کتاب در زمینه آداب نگاشته اند: آداب نماز، آداب روزه، آداب سفر، آداب غذا خوردن، آداب ازدواج، آداب حج و ... . از آنجا که طلاّب حوزه های علوم دینی مروج فرهنگ پیامبران و امامان(علیهم السلام) هستند باید خود مظهر ارزشهای آنان باشند و بیش از دیگران به آداب اسلامی مؤدّب شوند. در گذشته به هر طلبه ای که وارد حوزه علمیه می شد قبل از هر چیز تهذیب اخلاق و آداب اسلامی و کتابهایی چون آداب المتعلمین، منیه المرید، جامع السعادات، معراج السعاده و تذکره المتقین می آموختند. این بود که از آنها بوی عطر تقوا می آمد و سخنانشان به دل می نشست، مجالست با آنها روح و جان را دگرگون می ساخت و به معنای واقعی کلمه «روحانی» بودند. مردم هم آنان را سرباز امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) می دانستند و به آنان عشق میورزیدند. امروز نیز راه سازندگی جامعه در گرو خودسازی و تأدّب به آداب اسلامی است. این نوشته مجموعه ای از آداب اسلامی است که در چهار فصل و یک خاتمه تنظیم شده است: فصل اول: مباحث کلی آداب; فصل دوم: آداب فردی; فصل سوم: آداب اجتماعی; فصل چهارم: آداب تعلّم و دانش پجوهی; خاتمه: رساله الحقوق از امام سجّاد(علیه السلام) . امید است این اثر ره توشه ای باشد برای مربیان و تذکره ای برای طلاب و محصلان.