جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «کلام، عرفان، حکمت عملی» تالیف شهید مرتضی مطهری است. این کتاب جلد دوم از مجموعه «کلیات علوم اسلامی» است که در اصل تقریرات درسهای استاد شهید برای دانشجویان سالهای اول و دوم دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران بوده است و مشتمل بر سه بخش ِ کلام، عرفان و حکمت عملی می باشد: 1-کلام: یکی از علوم اسلامی، علم کلام است. علم کلام علمی است که درباره عقائد اسلامی، یعنی آنچه از نظر اسلام باید بدان معتقد بود و ایمان داشت بحث می کند، به این نحو که آنها را توضیح می دهد و درباره آنها استدلال می کند و از آنها دفاع می کند. 2-عرفان:یکی از علومی که در دامن فرهنگ اسلامی زاده شد و رشد یافت و تکامل پیدا کرد علم عرفان است. درباره عرفان از دو جنبه می توان بحث و تحقیق کرد: یکی از جنبه اجتماعی، و دیگر از جنبه فرهنگی. 3-حکمت عملی:حکمت و یا فلسفه را از قدیم به دو بخش تقسیم کرده اند: حکمت نظری و حکمت عملی، حکمت عملی عبارت است از علم به تکالیف و وظایف انسان، یعنی چنین فرض شده که انسان یک سلسله تکالیف و وظایف دارد، نه از ناحیه قانون -اعم از قانون الهی یا بشری- که آن داستان دیگری است، بلکه از ناحیه خرد محض آدمی برسی می شود.

کتاب«کلیات علوم اسلامی» تالیف مرتضی مطهری شام سه جلد است. جلد اول از این مجموعه شامل دو بخش منطق و فلسفه، جلد دوم مشتمل بر سه بخش کلام، عرفان و حکمت عملی، و جلد سوم دربردارنده دو بخش اصول فقه و فقه است. ویژگی مهم این سلسله مباحث این است که چون در اصل تقریرات درس های استاد شهید برای دانشجویان سال های اول دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران بوده، با بیانی روان و شیوا و قابل فهم برای مبتدیان نگارش یافته و برای افرادی که با اصطلاحات پیچیده علوم اسلامی آشنایی ندارند، درک و فهم آنها از طریق دسته بندی مطالب و شرح اصطلاحات، بسیار آسان گردیده است.

کتاب «نبرد حق و باطل» تالیف مرتضی مطهری است. این کتاب مشتمل بر دو بخش است. بخش اول با عنوان «نبرد حق و باطل» تلفیق شده از پنج گفتار استاد شهید است که دو گفتار آن در سال 1356 در یک مدرسه دینی واقع در دماوند ایراد شده و سه گفتار دیگر، قسمتی از بحث های آن متفکر شهید، تحت عنوان «فلسفه ی تاریخ» می باشد که در همان سال ها در منزل ایشان تدریس می شد. بخش دوم، تنظیم شده دو سخنرانی استاد تحت عنوان «تکامل اجتماعی انسان در تاریخ» است که در حدود سال 1350 در دانشگاه شیراز ایراد شده است. در بخش اول، با عنوان «نبرد حق و باطل» ابتدا حق و باطل در جهان هستی و نیز در جامعه و تاریخ با استناد به آیات قرآن کریم مورد بحث قرار گرفته اند. بخش دوم کتاب با عنوان «تکامل اجتماعی انسان در تاریخ»، مشتمل بر دو فصل است. در فصل اول مطالبی همچون مفهوم تکامل، فرق تکامل و پیشرفت، تکامل اجتماعی در گذشته، نقش انبیا و دین در تکامل تاریخ به بوته بحث و بررسی نهاده شده است. در فصل دوم ، آینده بشر از دیدگاه های مختلف مورد توجه قرار گرفته است.

«ولاءها و ولایتها» در اصل مقاله ای بوده است به قلم متفکر شهید استاد مطهری نگاشته شده است. استاد مطهری در این کتاب ضمن بیانات مفهومی ولاء آن را به دو نوع منفی و مثبت تقسیم می کند که ولاء منفی بر حذر داشتن مسلمانان از دوستی و سرپرستی غیر مسلمانان است ولی ولاء مثبت، خود بر دو قسم است، ولاء اثباتی عام که مربوط به دوستی مسلمانان نسبت به یکدیگر و علاقه آنها بر سر نوشت مشترک خود است. ولاء اثباتی خاص که مربوط به اهل بیت (ع) پیامبر می باشد و در چهار بعد محبت، امامت از عامت و تصرف و یا ولایت غیبی و ملکوتی قابل ملاحضه می باشد. استاد مطهری در این کتاب به سؤالات زیر پاسخ می دهد: · آیا حب و بغض منطقی هم وجود دارد یا همه دوستی ها و دشمنی ها احساسی است؟ . آیا اسلام محبت و نیکی به غیر مسلمان را به طور کلی نفی می کند؟ . بشر دوستی یعنی چه؟ . معیار تنظیم روابط مسلمان با یکدیگر چیست؟ . توصیه به محبت اهل بیت علیهم السلام چه فلسفه ای دارد؟ . تقرب به خدا یعنی چه؟

کتاب«مقالات فلسفی» تالیف مرتضی مطهری به مقالات فلسفی آن متفکر شهید، اختصاص دارد که پس از شهادت ایشان به این صورت منتشر شده است. غیر از مقالات «اصالت روح»، «قرآن و مسئله ای از حیات»، «توحید و تکامل» و «پرسش های فلسفی ابوریحان بیرونی از بو علی سینا» بقیه مقالات پس از شهادت استاد منتشر شده و سایر مقالات نوشته هایی نسبتا مدون از استاد بوده که به شرح زیر است: - عقل و معقول - اصل تضاد در فلسفه اسلامی - روابط فلسفه و عرفان - فلسفه اسلامی پیش از ملا صدرا - فلسفه اسلامی از میر داماد تا عصر حاضر - حکمت صدر المتالهین - فلسفه ملاصدرا - نگاهی اجمالی به سیر فلسفه در اسلام - وجود ذهنی - خدا و جهان دیگر - ادله توحید - یادداشت های نجات ابن سینا - فایده فلسفه و منطق - درس های اشارات (شرح نمط هشتم و نهم اشارات ابن سینا) - حرکت جوهری و حرکت در فلسفه هگل

کتاب «گفتارهایی در اخلاق اسلامی» اثر متفکر شهید استاد مرتضی مطهری است. کتاب حاضر مشتمل است بر پنج جلسه بحث و انتقاد انجمن اسلامی پزشکان درباره برخی مفاهیم اخلاقی اسلام که مورد اعتراض مخالفان بوده است. سبک برنامه به این صورت بوده که استاد شهید موضوعی را مورد بحث قرار می‌ داد و سپس حضار سئوالات خود را مطرح و استاد پاسخ می‌ داد. کتاب در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول به «توکل» اختصاص یافته. در بخش دوم درباره «رضا و تسلیم» بحث شده است. بخش سوم به «صبر» پرداخته است و در بخش چهارم که حجم کمی دارد «طول امل» یا « آرزوهای طولانی» مورد بحث قرار گرفته است. استاد شهید در مقدمه کتاب «انسان و سرنوشت» آنجا که برخی علل انحطاط مسلمین را فهرست کرده و تحقیق درباره آنها را لازم می‌ شمرند، از جمله به «سیستم اخلاقی اسلام» اشاره می‌ کند. مباحث این کتاب در راستای همان نظریه و در تکمیل آن طرح بزرگ تحقیقاتی است.

کتاب «منطق - فلسفه» تالیف مرتضی مطهری است. این کتاب اولین مجلد از مجموعه سه جلدی «کلیات علوم اسلامی» و شامل دو بخش منطق و فلسفه است. درس اول در واقع مقدمه ای بر این دو بخش بوده و در آن تعریف روشنی از واژه «علوم اسلامی» انجام شده است. بخش اول (منطق) مشتمل بر درس های دوم تا شانزدهم می باشد که مجموعاً به تبیین تعاریف و اصطلاحات علم منطق اختصاص یافته است. بخش دوم (فلسفه) شامل ده درس است که به طور کلی می توان آن را به سه فصل تقسیم نمود. در فصل اول که شامل درسهای اول و دوم است، استاد به توضیحاتی کلی درباره فلسفه و فلسفه اسلامی پرداخته اند. در این فصل معنای فلسفه در فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی و تفاوت علم و فلسفه، مورد بحث قرار گرفته و به شبهات مربوط به معنی متافیزیک و جدا شدن علوم از فلسفه اشاره شده است. فصل دوم (درس سوم تا ششم) گذاری است تحلیلی به تاریخ فلسفه و به طور کلی تفکر در فرهنگ اسلام است. در این فصل، استاد نخست به اختصار، روشهای چهارگانه فلسفه مشـّاء و اشراق و نیز کلام و عرفان و تفاوت آنها را با یکدیگر شرح داده و سپس سیر طبیعی این چهار بینش و نزدیکی آنها با یکدیگر و تبلور آنها را در حکمت متعالیه ترسیم کرده اند و آنگاه با تفصیل و توجه بیشتری، معنی و اهمیت حکمت متعالیه ملاصدرا و کتاب گرانقدر "اسفار اربعه" را بیان کرده اند. فصل سوم که از درس ششم آغاز می گردد، با تقسیم بندی مسائل فلسفه شروع می شود و به دنبال آن روشی اتخاذ می شود که تا پایان کتاب ادامه می یابد. مطابق این روش، استاد بدون آنکه بخواهند وارد مباحث دقیق و استدلالی فلسفی شوند، صرفاً مفاهیم و اصطلاحات مهم فلسفه اسلامی را توضیح داده اند. در این فصل مفاهیمی از قبیل «وجود و ماهیت»، «عینی و ذهنی»، «حدوث و قـِدَم» ، «ثابت و متغیر»، «علت و معلوم» و «وجوب و امکان و امتناع» مورد بحث قرار گرفته است.

«تاويل الدعائم»، نوشته ابوحنيفه، نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حَيُّون تميمى مغربى، كه به زبان عربى نوشته است. ابن حيون، از دانشمندان قرن چهارم و از فقهاى بزرگ اسماعيليه مى‌ باشد. اين كتاب از مصادر رئيسى و مهم نزد فاطميين مى‌ باشد. كتاب با مقدمه‌ اى از آقاى محمدحسن اعظمى شروع مى‌ شود كه به شرح حال مولف و اعلام فاطمى و ذكر كتب مهم فاطميون در مكاتب پاكستان و هند و يمن مى‌ پردازد. در اين قسمت بعضى از رموز و اصطلاحاتى كه در كتاب به آن اشاره شده است را آورده است، سپس مسائل اصلى كتاب شروع مى‌ شود. كتاب حاضر، بر طبق كتاب دعائم، با مباحث عقيدتى آغاز مى‌ گردد و به بيان ايمان و تعريف آن و فرق ميان اسلام و ايمان و لزوم اعتقاد به امامت و پيروى از آن در اعتقادات و اجراى دستورات مى‌ پردازد و نظريه اسماعيليه درباره ولايت و اين كه ولايت فقط دوست داشتن اهل بيت نيست، بلكه اطاعت كامل در برابر دستورات آنان نيز لازم است را مطرح مى‌ نمايد. در بخش‌ هاى ديگر كتاب، فقه اسماعيليه مطرح شده و مانند ديگر كتاب‌ هاى فقهى شيعه به بررسى احكام شرعى مى‌ پردازد.

یکی از وظایف شش گانه علم کلام، ایضاح مفاهیم اعتقادی طرح شده در متون مقدس دینی است. واژه حکمت از جمله مفاهیم اسلامی است. زیرا حکمت و حکم در قرآن، 50 بار به کار رفته است و حکیم از صفات خداوند است. در این نوشتار، طبق روال معمول، ابتدا معنای لغوی حکمت بررسی می شود آنگاه معنا و خصوصیات حکمت در قرآن و احادیث مورد بحث قرار میگیرند و در پایان به اقوال مفسرین و معنای اصطلاحی حکمت می پردازد.