جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
جستجو در برای عبارت
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
  • تعداد رکورد ها : 224
مقایسۀ مبانی معرفت‌ شناسانه و روش‌ شناسانۀ قاضی عبدالجبار معتزلی و قاضی ابوبکر باقلانی در معرفت دینی
نویسنده:
علی الله بداشتی ، حسن سعادت مصطفوی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده :
قاضی عبدالجبار معتزلی و قاضی ابوبکر باقلانی ضمن آن که در امکان و ضرورت معرفت خدای سبحان و وجوب تفکر و ضرورت استدلال در شناخت خدا هم‌رأی هستند، اما در پاره‌ای از مبانی معرفت‌شناختی و روش‌شناختی اختلاف نظر دارند. مهم‌ترین اختلاف نظر این دو در زمینۀ معرفت‌شناسی متمرکز بر پاسخ به این سؤالات است: «آیا وجوب معرفت الله را عقل به ما می‌گوید یا شرع؟»، «آیا رابطۀ تفکر و معرفت تولیدی است یا استلزامی؟». در پاسخ به این سؤالات قاضی عبدالجبار رأی به «وجوب عقلی» معرفت الله می‌دهد، رابطۀ تفکر و معرفت را نیز «تولیدی» می‌داند و تولید علم را بر تفکر، که فعل اختیاری انسان است، مستقر می‌کند. اما قاضی ابوبکر باقلانی بر «وجوب شرعی» معرفت الله تأکید می‌کند و رابطۀ تفکر و معرفت را نیز «استلزامی» می‌داند، تولید علم را نیز بر قدرت محدثه، که به نظریۀ کسب اشعری برمی‌گردد، متکی می‌کند. در روش‌شناسی نیز اگرچه دو متکلم در اعتبار روش‌های حسی، عقلی و نقلی در کلام اشتراک دارند، در میزان اعتبار و تقدم هر یک از این روش‌ها بین آن دو اختلاف نظر است.
صفحات :
از صفحه 41 تا 53
حدیث رؤیت
عنوان :
نویسنده:
شهاب الدین وحیدی مهرجردی, مریم خاتمی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
رؤیت از واژه‌ها و اصطلاحاتی است که حتی پیش از اسلام در ادیان مسیحیت و یهودیت مطرح بوده است و در قرون اولیه اسلام مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در سده دوم و سوم هجری قمری به اوج خود رسیده و بحث دربارۀ آن ادامه یافته است. همین امر سبب تشکیل فرقه‌ها و گروه‌های مختلفی گردیده است. این مسئله بیشتر در حوزه‌های ادبی، کلامی و عرفانی تحلیل و نقد شده ‌است. در این گفتار می‌کوشیم تا پس از معنی رؤیت به بررسی این مسئله از نظر قرآن کریم و احادیث و آرا و گروه‌های مختلف اسلامی از شیعه و سنی بپردازیم. ضمناً آثار و احوال کوتاه جمعی از مشایخ و عرفا و نظرات عده‌ای از متکلمین (اشاعره، معتزله، شیعه) و نیز برخی از بزرگان تصوف و عرفان و خط مشی آن‌ها نیز ذکر گردیده ‌است.
صفحات :
از صفحه 217 تا 242
معرفت‌شناسی گواهی از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی
نویسنده:
عباس دهقانی نژاد
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه امام صادق (ع),
چکیده :
معرفت‌شناسی گواهی از شاخه‌های جدید معرفت‌شناسی است و سعی دارد به سؤالاتی دربارۀ معرفت‌بخشی گواهی، جایگاه گواهی نسبت به سایر منابع معرفتی و نحوۀ ایجاد باور توسط گواهی بپردازد. به نظر می‌رسد که این مباحث برای قاضی عبدالجبار نیز مطرح بوده است. وی گواهی را راهی برای حصول معرفت دانسته و شبهات سمنیه که برای گواهی ارزش معرفتی قائل نبوده‌اند را رد کرده است. همچنین معتقد است در فرآیند تبادل از راه گواهی، این باور گوینده و خصائص معرفتی اوست که به شنونده منتقل می‌شود. از سوی دیگر، وی مانند ابوعلی جبائی اعتقاد دارد که گواهی ارزشی همردیف با سایر منابع معرفتی دارد و فروکاستنی به آنها نیست. این دیدگاه‌های معرفتی زیربنایی برای برخی آرای دین‌شناختی عبدالجبار ازجمله مبحث اثبات وقوع معجزات شده است.
صفحات :
از صفحه 69 تا 82
تبیین فلسفی کلام الهی از نظرگاه ملاصدرا
نویسنده:
محسن پیرهادی، محمدرضا کریمی والا
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه امام صادق (ع),
چکیده :
با وجود اتفاق نظر فرق کلامی و فلسفی بر سر اتصاف خداوند به تکلم، در کیفیت این اتصاف اختلاف نظرهایی مشاهده می‏ شود. ملاصدرا، با این تلقی که کلام انشاء چیزی است که بر درون متکلم دلالت کند، می‏ گوید کلام الهی شامل تمام موجودات و افعال خداوند است؛ فایدۀ آفرینش آن‏ها، اعلان و اظهار غیب است. پس اطلاق کلمه و کلام بر جهان آفرینش صحیح است، و خداوند هم به این اعتبار متکلم است. صدرالمتألهین، با بیان مراتب سه‏ گانۀ کلام الهی، معتقد است: کلام اعلی عالم امر است، کلام اوسط عالم نفس، و کلام نازل یا ادنی کلام تشریعی است. از نظرگاه صدرایی، تفاوت کلام و کتاب رتبی نیست، بلکه آن‏ها دو چهرهٔ یک واقعیت ‏اند. کلام مربوط به چهرۀ وجوب و مبدأ فاعلی و کتاب مربوط به چهرۀ امکان و مبدأ قابلی است.
صفحات :
از صفحه 109 تا 132
شکل‏ گیری و تطور نظریۀ عوض در رهیافت کلامی
نویسنده:
حمیدرضا سروریان، محمد بنیانی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه امام صادق (ع),
چکیده :
با چشم پوشی از متون دینی، که بنا بر یک احتمال عامل اصلی شکل‏ گیری نظریۀ عوض هستند، از آثار به ‏جامانده از متکلمان اسلامی به دست می ‏آید که نظریۀ عوض ابتدائاً توسط برخی متکلمان متقدمِ معتزله شکل گرفته و سپس توسط سایر متکلمان عدلیه، اعم از معتزله و زیدیه و امامیه، طرح و بسط یافته است. زیرا افزون بر متکلمان معتزله، متکلمان زیدیه و شیعه و اشاعره نیز آن را به متقدمان معتزله نسبت داده ‏اند. با گذشت زمان این نظریه دارای تغییر و تحولاتی بوده است، به گونه ‏ای که بنا بر برخی تحلیل‏ ها عوض انکار می‏ شود و بنا بر برخی تفسیرها عوض تفضلی است و بنا بر برخی تحلیل‏ های دیگر در مواردی عوض استحقاقی و در مواردی تفضلی است. در متون دینی به معنای عوض که همان معنای لغوی آن باشد با صرف نظر از قید استحقاقِ در آن اشاره شده است. به نظر می‏ رسد که متکلمان اسلامی با تأثیرپذیری از روایات به پردازش نظریه و اضافه کردن قید استحقاق پرداخته ‏اند.
صفحات :
از صفحه 73 تا 90
کاربرد عقل در اخلاق از منظر ملّاصدرا و قاضی عبدالجبار معتزلی
نویسنده:
رحیم دهقان سیمکانی
نوع منبع :
رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ایرانداک,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
عقل نقش قابل توجّهی در تنظیم و جهت دهی رفتارهای انسان به سمت ارزشها و فضائل اخلاقی دارد. ملّاصدرا و قاضی عبدالجبّار به این مسأله توجّه داشته و نظام اخلاقی خود را بر عقلانیت بنیان نهاده‌اند. آراء این دو ‌اندیشمند نسبت به کارکردهای عقل در اخلاق در سه رویکرد عمده وجودشناختی، معرفت‌شناختی و انگیزشی قابل بررسی است. از حیث وجودشناختی بر اساس مبانی فلسفی صدرالمتالّهین نظیر اصالت وجود و تشکیکی بودن و...، عقل، نحوه وجود انسان را مرتبه به مرتبه رقم خواهد زد. از حیث معرفت‌شناختی عقل قادر خواهد بود تا هم گزاره‌های بنیادین نظام اخلاقی را کشف کند ، هم صغریات و جزئیات اخلاقی را بر آنها منطبق کند و هم وجوه حُسن و قبح افعال را تشخیص دهد. در رویکرد انگیزشی نیز عقل، با تشخیص فعل صحیح و روشن ساختن نتایج و عواقب آن، قادر خواهد بود تا نقش قابل توجّهی را در ایجاد شوق و انگیزه و بکارگرفتن قوای محرّکه در جهت تحقّق بخشیدن به فعل، ایفا کند. رویکرد اوّل در آراء قاضی عبدالجبار به جهت برخوردار نبودن از مبانی ‌اندیشه صدرایی کمرنگتر است امّا در دو رویکرد دیگر، هر دو‌اندیشمند به کاربردهای عقل توجّه داشته‌اند. تفاوتهایی در نگرش این دو‌اندیشمند دیده می‌شود؛ از جمله اینکه به لحاظ معرفت‌شناختی، عقل از نظر ملّاصدرا قوّه‌ای از نفس است ولی در اندیشه عبدالجبّار، علوم یا بدیهیاتی است که آدمی از پیش آنها را واجد است. از نظر صدرالمتالّهین ملاک بی‌اخلاقی‌ها، فقر وجودی است و مهمترین عامل بی‌اخلاقی‌ها جهالت و غفلت است امّا این ملاک در آراء عبدالجبّار دیده نمی‌شود.
عقل مبنای معتزلی؛ عقل قانون‌گذار معتزلی تأملی در نسبت عدالت طبیعی و اراده‌ی تشریعی الهی در مبنای اعتبار هنجار حقوقی
نویسنده:
مهدی شهابی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
شیراز: دانشگاه شیراز,
چکیده :
اصطلاح عدالت طبیعی و قانون طبیعی در نوشته‌های متکلمین و اصولیین اسلامی، سابقه‌ی چندانی ندارد، ولی نمی‌توان این امر را به‌معنای عدم پذیرش اندیشه‌ی عدالت طبیعی در اخلاق و حقوق اسلامی دانست. در نگاه اول، نتیجه‌ی پذیرش عدالت طبیعی ورود نوعی کثرت‌گرایی استقلالی در مبنای اعتبار قاعده‌ی حقوقی و آغاز تقابل عقل و وحی است، اما به‌نظر می‌رسد اندیشه‌ی عدالت طبیعی، با تحلیلی که جریان معتزلی از آن ارائه می‌دهد، ورود نوعی کثرت‌گرایی سلسله‌مراتبی را به نظام حقوقی موجب شده، بستر تعامل اراده‌ی تشریعی و عقل ‌مبنا را فراهم می‌آورد. با این‌حال، باید پذیرفت که این تعاملْ نقش اراده‌ی تشریعی الهی را به تفصیل و تکمیل همان قوانین طبیعی ناشی از عقل مبنا تقلیل می‌دهد؛ نتیجه‌ی چنین رویکردی ارتقاء جایگاه عقل در بین منابع و حتی فراتر از کتاب و سنت، اعلامی بودن کتاب و سنت و ارتقاء جایگاه دکترین و اراده‌ی دولت در ایجاد قاعده‌ی حقوقی است؛ آثاری که می‌تواند زمینه‌ساز گذار از حقوق دینی به حقوق مدرن باشد.
صفحات :
از صفحه 97 تا 120
شهودگروی اخلاقی قاضی عبدالجبار معتزلی
نویسنده:
عباس دهقانی نژاد
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
شیراز: دانشگاه شیراز,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
شهودگروی اخلاقی مکتبی در فلسفه اخلاق است که در قرن بیستم ظهور یافت و نظرهای بسیاری را به خود جلب نمود. آرای متفکران این مکتب را می توان به سه مدعای اصلی عینیت حقایق اخلاقی، وجود مفاهیم و گزاره های اخلاقی پایه و شرط بودن بلوغ عقلی برای فهم بداهت حقایق پایه اخلاقی فروکاست. قاضی عبدالجبار همدانی، متکلم و فقیه بزرگ معتزلی، در جای جای کتب کلامی خود، مباحثی فرااخلاقی را مطرح کرده که بسیار با نظرهای شهودگرایان اخلاقی مشابهت دارد. سعی ما بر این است که اعتقاد وی به سه اصل اساسی شهودگروی را نشان دهیم.
صفحات :
از صفحه 61 تا 82
تحلیل فلسفی ارزشهای اخلاقی حسن و قبح با نظر آراء قاضی عبدالجبار معتزلی، امام الحرمین جوینی، شـیخ مفیـد و جـرج ادوارد
نویسنده:
محمدصادق زاهدی
نوع منبع :
رساله تحصیلی , کتابخانه عمومی
وضعیت نشر :
موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران: ,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
دیدار و لقا خداوند در نگاه قرآن، عترت و عرفان
نویسنده:
محمد صافحیان
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ساوه: دانشگاه آزاد اسلامی ساوه,
چکیده :
بزرگترین موهبتی که نصیب مسلمانان گشته است این است که کتاب آسمانی ایشان قرآن، به صورتی که هم اکنون در دست است، اندکی پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) در زمان حیات ائمه اطهار (ع) و صحابه آن حضرت جمع آوری شد و کتابی که رکن اصلی همه علوم و معارف دین مبین است در اختیار امت محمد (ص) قرار گرفت. اما همه می دانیم که قرآن به خاطر قابلیت های زیادی که دارد، اختلاف نظرهایی را در موضوعات مختلف دینی در پی داشته است. یکی از آنها موضوع «دیدار خداوند» است که اشاعره سخت معتقدند خداوند در قیامت با چشم دیده می شود. از سوی دیگر معتزله به شدت منکر آن هستند و معتقدند که فقط می توان به خدا اعتقاد داشت، یعنی در ذهن و فکر خود می توان به وجود خدا یقین داشت و حد اعلای ایمان همین است. شیعه نیز معتقد است خداوند هرگز دیده نمی شود، نه در دنیا و نه در آخرت، اما حد اعلای ایمان را هم یقین فکری و ذهنی نمی داند بلکه معتقد است علاوه بر آن خدا را با چشم دل یا قلب می توان دید. عرفا نیز در این مساله عقیده ای مشابه شیعه دارند و می گویند انسان ها در باب معرفت خداوند باید به «عین الیقین» که همان رؤیت قلبی است برسند. شایان ذکر است دیدگاهی را که ائمه معصومین (ع) نیز در این رابطه مطرح کرده اند «رؤیت قلبی» است که فراتر از «رؤیت حسی» محسوب می شود و در این مقاله ما در صدد تبیین آن برآمده ایم.
صفحات :
از صفحه 39 تا 58
  • تعداد رکورد ها : 224