جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گنجینه معارف شیعه امامیه، از آقای حاج میرزا محمدباقر کمره‌ای که ترجمه فارسی بر کتاب کنز الفوائد علامه کراجکی متوفای ۴۴۹ ق است، می‌باشد. / آقای کمره‌ای علاوه بر ترجمه، تعلیقات و پاورقی‌هایی نیز در سال ۱۴۰۲ ق بر این کتاب ارزشمند دارند. اصل کتاب کنز الفوائد دارای دو جلد می‌باشد؛ اما آقای کمره‌ای این دو جلد را در یک مجلد، که نام آن را هم گنجینه گذاشته‌اند، تنظیم و ترجمه نموده‌اند و در پایان کتاب خود، کتاب دیگری از علامه را افزوده‌اند که در کتاب کنز الفوائد موجود نمی‌باشد، تحت عنوان «التعجب»، که کتابی است در دفاع از موضوع امامت در مقابل اهل سنت نگاشته شده است. در این کتاب مؤلف تناقضات و اغلاط عجیب و غریبی را که در عقاید اهل سنت درباره این مساله رخ داده یادآور شده و به ابطال و رد آنان پرداخته است. / مترجم در جای دیگری در مقدمه می‌گوید: این کتاب به زبان عربی که در آن تاریخ زبان علمی جامعه اسلامی بوده است، تالیف شده و برای پارسی زبان‌هایی که با زبان علمی عربی آشنائی ندارند، سودی نداشت و توفیقی به دست آمد که آن را به زبان پارسی ساده ترجمه کردم و کوشیدم برای همه قابل فهم باشد و بهره ده برای همه افراد اندیشمند./ این کتاب از روی تنها نسخه‌ای که ده‌ها سال پیش به دست ناشری رسیده، چاپ سنگی شده و در کاغذ و نوشتن بسیار صرفه جویی گردیده و صورت خوبی نداشته است./ نسخه کتاب مخلوط بوده و مصحح کوشای آن تا هر چه تلاش کرده، باز هم تعهد صحت آن را نکرده، بلکه اعتراف دارد موارد شبهه‌ای در کتاب باقیمانده که در آینده به توان تصحیح کرد، این کتاب برای بار دوم چاپ افست شده و همان نسخه یکم بی کم و زیاد تکثیر شده، برای تصحیح جلد اول کتاب به نسخه نوشته، در دهه هفتم تاریخ اسلامی که نشانه آن در کتابخانه آستانه حضرت رضا علیه‌السّلام به دست آمد مراجعه کردم، البته با زحمت بسیار و فرصت اندک و مقابله‌ای شد و آن نسخه هم خود مغلوط بود و با این که صدها سال در کتابخانه مبارکه بوده است به یک تصحیح علمی عرضه نشده بود و در جزء یکم مقداری هم افتاده داشت و استفاده اندکی به دست آمد. با این همه کوشیدم ترجمه پارسی کامل و رسا باشد. / کتاب حاضر با دو مقدمه در حدود ۶۰ صفحه، از مترجم محترم آغاز گردیده است که در به دوران زندگانی علامه کراجکی و اهمیت عصر وی اشاره نموده، همچنین از دوران زندگانی ائمه و پیامبر عظیم الشان اسلام مطالبی را عنوان نموده است. سپس به ترجمه و تعلیقه بر کتاب کنز الفوائد پرداخته و سعی نموده تا ترجمه ساده و روان داشته باشد. / این کتاب اصول اسلامی را از اثبات مبدا و توحید و صفات ثبوتیه و سلبیه و نبوت و امامت را مورد بحث نموده و در هر فصلی شرحی وافی و استدلالی کافی در بر دارد و بحق یکی از وسائل مؤثر جهاد سازندگی است و شایسته است در مراکز تحصیلی از دبیرستان و دانشگاه به حساب یک کتاب درسی یا مطالعه به کار گرفته شود. به گفته مترجم، کتاب ارزشمند کنز الفوائد تالیف شیخ بزرگوار ابو الفتح محمد بن علی کراچکی دانشمند اسلامی قرن چهارم تا حدود نیمه قرن پنجم اسلامی و از شاگردان شیخ بزرگوار مفید، یگانه مبارز دینی دوران حکومت عباسیان و نویسندگان متکلم و موشکاف عقیده و ایمانست، عصری که سید رضی و سید مرتضی پرچمدار علم و دانش اسلامی بودند و وحدت اسلامی را در نظر داشته و به تصحیح عقائد ایمانی پرداختند. این کتاب هم به مانند این گنجینه علمی است که در داستان قرآن مجید یادآوری شده و کان تحته کنز لهما و کان ابوهما صالحا فاراد ربک ان یبلغا اشدهما و یستخرجا کنزهما رحمة من رب و تا کنون زیر دیوار تاریخ گذشته، زیرا دیوار کتابخانه‌ها و زیر دیوار بلند زبان تازی در پس انداز گذاشته بود. برای یتیمان خاندان پاک پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که سایه پدر بزرگوار خود پیغمبر و علی علیه‌السّلام را بالای سر ندارند و از دست مبارک سرپرست و امام زمان خود حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف هم به طور محسوس بهره مند نیستند. نسخه‌های دست نویس و خوانای این کتاب بسیار اندک و کمیاب است، برای بیان اهمیت مطالب این کتاب باید به وضع اجتماعی دوران مصنف و تالیف این کتاب توجه داشت و در دوران زندگی او از نیمه قرن چهارم تا نیمه قرن پنجم اسلامی یا کم و بیش بوده است و باید توجه داشت در این دوره وضع علمی و دینی اسلام در چه حالی بوده است. در پایان کتاب فهرستی از مطالب کتاب عنوان گشته است.

کتاب حاضر، کتابی است مختصر و جامع در معرفی تاریخ، اعتقادات و احکام شیعه که در سال 1350ق، در نجف اشرف نوشته شده است.

رسالة حول حديث نحن معاشر الأنبياء لا نورّث تألیف شيخ مفيد، ابوعبدالله، محمد بن محمد بن نعمان ابن معلم عكبرى بغدادى (336 - 413 هجرى). نقد و بررسى روايتى كه ابوبكر از پيامبر نقل كرده كه: «ما پيامبران چيزى براى فرزندان خود به ارث نمى‌گذاريم و هرچه باقى بگذاريم حكم صدقه بر آن جارى است و به فرزندانمان نمى‌رسد». اين كتاب، كتابى كوچك، در 6 صفحه است و در پايان آن نيز سخنان برخى ديگر از علما مانند قرطبى، فخر رازى، علامه حلى، علامه امينى، ابن ابى‌الحديد و سيد شرف‌الدين درباره فدك آمده است. شيخ مفيد در اين كتاب بحث از سند روايت نمى‌كند و فرض را بر صحت آن مى‌گذارد و اشكالات دلالى آن را مطرح مى‌كند. وى در دلالت اين روايت احتمالات گوناگونى را مطرح مى‌كند كه برخى از آنها موافق با قرآن است ولى مقصود مخالفان اهل بيت عليهم‌السلام را نمى‌رساند.برخى ديگر هم كه مقصود آنان را مى‌رساند مخالف قرآن است. شيوۀ شيخ مفيد در اين كتاب مانند ديگر كتاب‌هاى كلامى ايشان است.وى با استدلال‌هاى عقلى و استناد به آيات قرآن ديدگاههاى خود را به اثبات مى‌رساند.

شیخ صدوق از متکلمان در قرن چهارم هجری است که آثار کلامی او از منابعدست اول کلام نقلی شیعه محسوب می گردد. روی کرد و آراء کلامی او در عصر خودش روی کرد غالب بود ولی پس از وی تا امروز مکرر باقبال و ادبار مواجه گردیده است، اولین کسی که به آراء او پشت کرد بزرگترین شاگرد وی شیخ مفید بود که شرح انتقادی برکتاب الاعتقادات شیخ صدوق تحت عنوان تصحیح الاعتقادات نوشت. پایان نامه حاضر متکفل بررسی مواجه متکلمان بزرگ و صاحب اثر شیعه با شیخ صدوق است. تا روشن شود چه کسانی به روش و دیدگاه های شیخ صدوق پشت کردند و چه کسانی متأثر از شیخ صدوق بوده اند.

شناخت دقیق آرای خاورشناسان درباره معارف اسلامی و نقد علمی دیدگاه‌های آنان برای ما مسلمانان ضرورتی انکارناپذیر است. به همین منظور راقمان این سطور در مقاله حاضر تلاش کرده‌اند تا به بررسی آرای مارتین درباره تجسیم بپردازند. روش تحقیق در این پژوهش مطالعه کتابخانه‌ای و رویکرد آن تحلیلی- انتقادی است. این بدان معنا نیست که از روش‌های توصیفی استفاده نشده است. اگرچه بررسی دیدگاه‌های مارتین در خصوص تجسیم مرکز توجه و تحلیل بوده، جهت تکمیل این تحقیق، در مواقع مورد نیاز از نظرهای عالمان مسلمان استفاده شده است. به نظر مارتین اعتقاد به جسمانیت خدا در بعضی فرقه‌های اسلامی، از برداشت‌های ظاهری از توصیف‌های قرآنی مبنی بر جسم داشتن خداوند ناشی شده است. وی سابقه طرح بحث در مورد صفات الهی را در خلال ربع دوم قرن دوم هجری می‌داند. بررسی آرای مارتین درباره تجسیم، گویای تتبع بسیار وی در منابع اسلامی است، اما اشتباه‌های غیر قابل‌ اغماضی که از او سر زده نشان می‌دهد که وی به همه منابع معتبر اسلامی مربوط به تجسیم به ویژه منابع شیعی دسترسی یا اشراف نداشته است. مارتین به دلیل مراجعه یک‌سویه به منابع اهل سنت از پرداختن به نظرات مکتب اهل بیت در خصوص تجسیم غافل شده است.

حضور دولت آل‌بویه و نقش برجسته‌ی آن در موقعیت سیاسی بغداد، از فشارهای وارده بر شیعیان کاست و زمینه را برای فعالیت آنان فراهم نمود. شیعیان با استفاده از این آزادی سیاسی، به نشر عقاید و آموزه‌‌های خویش پرداخته و به تدوین، تنظیم و تبویب آن‌ها همت گماشتند. در این دوره، از سوی مخالفان، ایرادها و اشکالاتی به مهم‌ترین اعتقادات شیعی وارد می‌شد که برخی از متکلمان و عالمان شیعی، همچون شیخ مفید و شیخ صدوق در آثار متعددی به دفاع از تشیع پرداختند. این دو عالم مانند بسیاری دیگر از دانشمندان شیعی، با مباحثه و مجادله‌ی کلامی با دانشمندان دیگر فرق، به تثبیت و تحکیم بسیاری از اصول و عقاید شیعی پرداختند. از جمله آثار این دو عالم، الارشاد فی‌المعرفه الی‌العباد و عیون اخبارالرضاست. شیخ مفید و شیخ صدوق برای دفاع از تشیع از اخبار و گزاره‌های تاریخی بهره-های فراوانی بردند، به طوری‌که این دو کتاب، بیش‌تر به عنوان آثاری تاریخی جلوه‌گر شدند. استفاده از گزاره‌های تاریخی در اثبات مسائل کلامی؛ همچون نصّ امامت، علم امام، عصمت امام، معجزات امام، و غیره همان پیوند میان کلام، حدیث با تاریخ است که در عیون اخبارالرضا و الارشاد دیده می‌شود. هر چند شیخ صدوق و شیخ مفید در مقام استاد و شاگردی بودند اما به دلیل تعلق به دو مکتب متفاوت قم و بغداد، در برخی دیدگاه‌های کلامی و تاریخی اختلاف هایی داشتند. در این پژوهش تلاش شده است با تکیه بر دو کتاب الارشاد و عیون اخبارالرضا و همچنین منابع کلامی، حدیثی و تاریخی، به بررسی تطبیقی آرای تاریخی شیخ مفید و شیخ صدوق در دو اثر الارشاد و عیون اخبارالرضا پرداخته شود. بر اساس مطالعات انجام شده و یافته‌های به دست آمده، شیخ مفید و شیخ صدوق نه به عنوان تاریخ‌نگار، بلکه به مثابه‌ی دو متکلم، جهت اثبات اصول عقاید شیعی، از گزاره‌های تاریخی بهره‌های فراوانی برده‌اند. در این پژوهش مواردی همچون بحث امامت، عصمت، علم غیب، شهادت امامان و غیره به عنوان وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه‌های تاریخی این دو عالم مورد توجه قرار گرفته است. هر چند شیخ مفید برخلاف استادش، بیش‌تر بر عقل و دلایل کلامی تأکید داشت اما در نهایت این دو عالم نقش بسیاری در دفاع از حقانیت تشیع و اثبات آن بر عهده داشتند. واژگان کلیدی: شیخ صدوق، شیخ مفید، عیون اخبارالرضا، الارشاد، تاریخ‌نگاری شیعه، کلام شیعه

بحث­ها و نوآوری های کلامی ملاصدرا، هر چند در قالب­های رایج کلامی صورت نپذیرفته، اما تحوّلی عظیم در مسائل کلامی به وجود آورد. گذشته از آن، می توان گفت مهم­تر از دست­آوردهای کلامی صدرالمتألهین، روش وی در دست­یابی به این نتایج است؛ هر چند که توجّه بسیارِ خوانندگان آثار ملاصدرا به دست­آوردهای محتوایی اندیشة او، مانع گردید که روش او در دست­یابی به این نتایج، به نحو شایسته­ای مورد عنایت و الگوبرداری قرار گیرد.<br /> بررسی روش صدرالمتألهین در دست­یابی به نوآوری­های کلامی، می تواند عامل پویایی و تحوّل کلام در عصر حاضر باشد؛ اما آن، مستلزم چارچوبی مفهومی است که در عین استواری و اعتبار، از گستردگی و شمول لازم نیز برخوردار باشد. در این نوشتار، با بهره گیری از برخی نظریه­های ویژه در دانش هرمنوتیک (به طور مشخص، نظریة معروف قوس هرمنوتیکی با قرائت پل ریکور) و تبیین چارچوب مفهومی مناسب، روش کلامی صدرالمتألهین مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است.