جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علاّمه طباطبائی هدایت را به دو قِسم هدایت اوّلی و هدایت ثانی تقسیم می‌کند. وی هدایت اوّل را به انسان و هدایت دوم را به خدا منتسب نموده است و با تبیینی که درباره هر یک انجام می‌دهد، هیچ یک از آنها را خارج از اراده الهی قلمداد نمی‌کند و در عین حال، نقش اختیار انسان را در هر یک به‌وضوح نمایان می‌نماید. در باب اضلال الهی نیز باید گفت که وی اضلال منتسب به خداوند را اضلال مجازاتی دانسته است و به شیوه‌ای آن را به خدا نسبت می‌دهد که در عین حال که اراده خداوند در آن وجود دارد، نقش اختیار بشر نیز در آن غیرقابل انکار است. فخر رازی نیز با استفاده از دلائل عقلی و نقلی، هدایت و اضلال الهی را تنها مستند به خداوند کرده است و فعل او معرّفی می‌کند، بدون اینکه در این میان، نقشی برای اختیار انسان قائل شود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 99 تا 120

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی دیدگاه میبدی پیرامون شیطان در دو نوبت شرعی و عرفانی کشف الاسرار : پژوهش نامه عرفان

نویسنده:

محمد بهنام فر , نیره پاکمهر

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ابلیس , عرفان اسلامی , هرمنوتیک , تفسیر عرفانی , اصطلاحنامه عرفان , عرفان و شریعت , شیطان , شیطان در عرفان , صفات شیطان

کلیدواژه‌های فرعی :

جبر و اختیار(کلام) , امر الهی , اراده الهی , خلق آدم (ع) , منازل سلوک , نافرمانی شیطان , دفاع از ابلیس , تفسیر عرفانی خلقت آدم , عمومیت قضا و قدر , ابلیس از نگاه شرع , تقاوت امر و اراده الهی , واژگان عرفانی درباره ابلیس ,

چکیده :

در کشفالاسرار آیات قرآن از منظر دو رویکرد شرعی و عرفانی تفسیر شده است. نویسنده این تفسیر با درنظر گرفتن اینکه دو حوزه مختلف شرع و عرفان دیدگاههایی متفاوت و گاه متضاد نسبت به یک پدیده دارند، به‌طور ناخودآگاه در هر یک از این دو حوزه فکری تحت تأثیر جهانبینیهای پذیرفته شده همان حوزه واقع گشته و آیات، مسائل و پدیدههای مشترک قرآنی با ورود به هر رویکرد در راستای دیدگاههای آن، مورد تفسیر و تحلیل قرار گرفته است. نمونهای از این رویکردهای دوگانه، در نگرش نویسنده نسبت به پدیده شیطان مشاهده می‌شود. ازاین‌رو این مقاله بر آن است تا با بررسی صورتبندی گفتمانی میبدی در دو نوبت شرعی و عرفانی کشف ‌الاسرار، دوگانگی رویکرد نویسنده نسبت به شیطان و جهان‌بینیهای هم‌راستا با هر حوزه فکری در این اثر نسبت به این پدیده را مورد کاوش قرار دهد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 1 تا 28

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تطابق عوالم تکوینی با عوالم انسانی

نویسنده:

عبدالمحمود منصوریانفر

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF چکیده

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

رابطه خدا و جهان , اراده الهی , خالق , علم واجب , عنایت , عوالم (عرفان نظری) , عرفان نظری , اصل تطابق عوالم , قضا و قدر تکوینی

کلیدواژه‌های فرعی :

سرّ قدر , نظام هستی , انسان کامل (کلام) , قضای علمی , صفات خدا , اعیان ثابته , مرتبه احدیت , مرتبه واحدیت , قدر , اَسماء (عرفان نظری) , مراتب وجود(خاص) , اسماء مستاثر(مقابل اسماء غیر مستاثر) , قضای ازلی ربانی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

چکیده :

یکی از مباحث مهمی که از دیرباز و از دوران باستان در حکمت الهی و فلسفه و عرفان اسلامی مورد توجه متفکران، فلاسفه و عرفا بوده است، تطابق عوالم تکوینی با عوالم انسانی و یا به عبارتی انطباق عالم اکبر و عالم اصغر و به تعبیر دیگر عالم تکوین و عالم تشریع، و سرانجام تطبیق انسان کلی با هستی است. این مسأله در فرازهای مختلف دعای سحر آمده و مفسران معاصر در شرح این دعا به این موضوع اشاراتی کرده‌اند. نگارنده سعی کرده تا این مسأله را با نگاهی نو مورد بحث قرار دهد و نتایج حاصل از این مباحث را نقد و بررسی و تحلیل کند، و توجیه عقلی نظریه همبستگی علم ازلی الهی را با هستی و آفرینش بیان کرده و برداشت خود را از آن ارائه دهد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 29 تا 48

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نقد نظریات متکلمان و حکماء درباره شمولیت اراده خداوند نسبت به اراده انسان‌ها از دیدگاه ملاصدرا

نویسنده:

زیبا بشیری گودرزی

نوع منبع :

رساله تحصیلی

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

اراده , اراده الهی , متکلم (اسماء افعال الهی) , انسان , نظریه انتقادی , معارف اسلامی , فیلسوف , شمولیت , متکلم (اسماء فعل) , اراده , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم

کلیدواژه‌های فرعی :

306- الفصل السادس: إرادته تعالى (کتاب: محاضرات فی الالهیات) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

مسئله اراده و شمولیت اراده خداوند نسبت به اراده انسان، یکی از کهن‌ترین مسائل کلامی و فلسفی... می‌باشد که اندیشمندان درباره آن اختلاف نظر فراوانی دارند. گروهی اراده را غیر از قدرت و صفت تخصیصی می‌دانستند، یعنی هرگاه دو مقدور در عرض هم بر نفس عرضه شوند و شخص قادر به انجام هر دو باشد، در اینجا اراده مخصص یکی از آن دو برای انجام است و با تأکید بر آیات و روایاتی که درباره قضاء و قدر وجود داشت، طرفدار عقیده جبر شدند و خداوند را خالق افعال انسان دانستند، اشاعره از این دسته بودند. گروهی دیگر اراده را علم، شوق، میل... در نظر گرفتند، و با توجه به برخی آیات دیگر و برای دفاع از عدل خداوند، انسان را خالق افعال خود دانستند، معتزله از این گروه بودند. گروهی دیگر از حکماء از جمله ابن‌سینا، اراده را همان علم به نظام اصلح در نظر گرفتند، و در رابطه با شمولیت اراده خداوند، نظریه «لاجبر و لا تفویض» را انتخاب کردند و با مطرح ساختن فاعل «قریب و بعید» به دفاع از توحید افعالی و اختیار انسان در افعالش برخاستند، اما ملاصدرا با توجه به اصول و مبانی فلسفی خود،‌ چون «اصالت وجود و تشکیک آن»، تفسیر جدیدی از اراده و توحید افعالی ارائه نمود.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی و نقد اندیشه کلامی غزالی درباره نسبت اراده الهی با اختیار و اراده انسان

نویسنده:

بهزاد ناوکی

نوع منبع :

رساله تحصیلی

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

اختیار , امام محمد غزالی , 03. انسان شناسی Human nature , اختیار , اراده , قدرت , اراده الهی , نگرش دینی , معارف اسلامی , معنی شناسی , وجودگرایی , قدرت , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی

چکیده :

پژوهش‌حاضر، مفهوم اراده انسان و اراده خداوند و مسائل مربوط به آنها را در آثار غزالی جستجو می‌کند و عهده‌دار بررسی و نقد اندیشه‌کلامی غزالی درباره نسبت بین اراده الهی با اختیار و اراده انسان می‌باشد. این پژوهش، پس ازگذر از مقدمات لازم در زمینه اراده انسان و اراده خداوند از لحاظ وجودشناسی و معناشناسی در اندیشه متفکران مسلمان، به تبیین و بررسی اندیشه‌ی‌ کلامی غزالی در این باب پرداخته است. غزالی صفت اراده را هم برای انسان و هم برای خداوند اثبات می‌نماید. وی برای اراده انسان اهمیت ویژه-ای قائل است و آن را عامل امتیاز انسان از حیوان دانسته است و بر نقش آن به عنوان یکی عوامل سازنده‌ی «افعال اختیاری» تأکید نموده است. وی همچنین، خداوند را مرید دانسته و معتقد است که اراده حق‌تعالی صفتی است که یکی از دو طرف فعلی را که امکان وقوعش است، تخصیص می‌دهد. غزالی دربار? چگونگی نسبت بین اراده‌ الهی با اختیار و اراده انسان به هیچ یک از دو نظریه «جبرمحض» و «اختیارمطلق» معتقد نیست، بلکه «نظریه‌کسب» را از اشاعره اتخاذ نموده و کوشیده است تا تفسیر معقولی از آن ارائه دهد که اشکالات تفاسیر سابق را نداشته باشد. او در تفسیر «نظریه‌کسب» بر این باور است که فاعل حقیقی در همه افعال خداوند است و انسان تنها محل اراده و اختیاری است که خداوند در او می‌آفریند. به تعبیر دیگر، او قدرت و اراده انسان را در خلق و ایجاد فعل بی‌اثر می‌داند و بر این باور است که فقط قدرت و اراده خداوند منشأ خلق و صدور فعل است و نقش انسان تنها مقارنت با حدوث اراده و قدرتی است که از جانب خداوند در او حادث می‌شود.اگر چه غزالی تلاش کرد که ایرادهای وارده بر «نظریه‌کسب» را در تفسیرش برطرف نماید، به‌گونه‌ای که هم با آیات قرآن کریم سازگار باشد و هم با مبانی خود او ناسازگاری نداشته باشد، لکن موفق به این امر نشد. از این رو اندیشمندان مسلمان با تکیه بر همین ناسازگاری‌ها، نظریه او را مورد نقد قرار داده‌اند.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

قضا و قدر و سرنوشت انسان از منظر ابن سینا و فخر رازی

نویسنده:

عقیل میرفتاحی، علی مرادخانی، رضا اکبری

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF چکیده

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

جبر و اختیار(کلام) , جبر ( صفت ) , اراده الهی , علم الهی , قضا و قدر

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

این مقاله دیدگاه ابنسینا و فخر رازی را در مسئله قضا و قدر و جبر و اختیار میکاود. دیدگاه این دو، علیرغم اختلافات اساسی در این مسئله، در برخی بخشها به هم نزدیک میشود. ابنسینا قضا و قدر را از مراتب علم فعلی الهی تلقی میکند. تعاریف متعدد و دیدگاههای او برخلاف تعاریف رازی منسجم، و حاصل دو رویکرد است که باید از هم تفکیک شود؛ گاه با رویکردی فلسفی و طرح علم الهی قضا و قدر را تبیین میکند و گاه با طرح مسئله کلامی فعل انسانی، مسئله اختیار و جبر را میکاود. وی به رغم اینکه قضا و قدر را علم الهی میداند، از آن جهت که منشأ حتمیت اشیا باشد، مسئله قضا و قدر را مرادف با جبر نمیداند. وی قائل به امر بین الامرین است، و در تبیین اختیار، آن را از قدر میداند و به عنوان جزءالعله میپذیرد و از اختیار رقیقشده سخن میگوید. تعاریف فخر رازی در قضا و قدر، مشوش و گاه متناقض است؛ تعریف او گاه مرادف با جبر و گاه مرادف با اختیار است، اما آنچه از غالب تعاریف وی فهمیده میشود، جبر رقیقشده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 215 تا 230

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تبیین ماهیت اراده ی خداوند و چگونگی تعلق آن به مخلوقات از دیدگاه ملاصدرا و امام خمینی (ره)

نویسنده:

ثریا حضرتی اوچه

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

اراده الهی , صفات خداوند

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

از جمله صفات خداوند که از دیرباز مورد بحث فیلسوفان و متکلمان قرار گرفته، صفت اراده است و هرکدام بر اساس مبانی خود آن را تبیین کرده اند ، در این میان صدرالمتألهین به عنوان بنیانگذار حکمت متعالیه بر آن است که اراده ی الهی، علم او به نظام اصلح و نظام اتمّوهمچنین از صفات ذات است و علم او به نظام اتمّ، همان داعی است. ملاصدرا همچنین اراده و محبت را به یک معنا می داند. ایشان اراده را از عوارض وجود بما هو وجود میداند و معتقد است همانطور که وجود مشترک معنوی است و در مورد واجب و ممکن بصورت واحد به کار میرود، اراده نیز که از توابع وجود است در هر دو ( واجب و ممکن) مشترک معنوی استو امام خمینی (ره) به تبع پیشگامان فلسفه ، اراده ی حق را به افاضه خیرات که برحسب ذات مرضی حق باشد تعبیر کرده است. ایشان معتقدند همانطور که وجود امری تشکیکی است صفات وجود از جمله اراده نیز امری تشکیکی است و هر موجودی به تناسب مرتبه وجودی اش از آن بهره مند است و اراده الهی یعنی رضای الهی به افاضه خیرات از ذاتش .همچنین از نظر ملاصدرا و امام خمینی (ره)، نحوه تعلق اراده خداوند به مخلوقات و از جمله انسان، به اینصورت است که انسان نه کاملاَ مختار است و نه کاملاً مجبور بلکه مضطرّی است در صورت مختار؛ یعنی اراده ی خداوند و اراده ی انسان در طول هم اند و رابطه شان طولی است و خداوند اراده کرده است که انسان کارهای خود را با اختیار و اراده انجام دهد.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر