جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مباحثی پیرامون «توحید» و «خداشناسی» و صفات و اسمای الهی و ابعاد و اقسام توحید بر اساس دیدگاه‎های استاد مرتضی مطهری است. در این نوشتار به صورتی نمادین پرسش‎هایی از استاد مرتضی مطهری در زمینه مباحث مختلف توحید و خداشناسی، جهان‎بینی توحیدی و انواع توحید و شرک مطرح شده و سپس با مراجعه به آثار پاسخ ایشان به این سوالات درج شده است. این سوالات در زمینه‎های مختلفی مانند قلمروی فلسفی و علمی جهان‎بینی توحیدی، شناخت جهان با توجه به شناخت خالق آن، جنبه‎های نظری خداشناسی، دیدگاه‎های قرآن کریم در مورد جهان‎شناسی و خداشناسی، صفات سلبیه و ثبوتیه خداوند، حرکت توحیدی نظام عالم، نسبت بین شخصیت انسان‎ها و شناخت توحید، اقتضائات حکمت الهی، دیدگاه‎های عرفانی نسبت به توحید، درجات مختلف وحی، عصمت پیامبر اسلام(ص) و رابطه آن با توحید و تاثیرات مختلف خداشناسی بر افراد مطرح گردیده است.

پژوهشی است علمی و عقلانی نسبت به دو مقوله خداشناسی و نبوت. در این پژوهش سعی شده است با مشربی کلامی، عقلانی و علمی و با بهره‏گیری از آیات و روایات، ادله عقلی و استدلالی مبتنی بر اثبات خداوند متعال و وجوب اطاعت از حق و اصول اثبات‏کننده نبوت عامه و خاصه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. از این رو نگارنده ابتدا به اقسام شناخت اعم از شناخت حسی، عقلی، بدیهی، قلبی (شهودی) اشاره کرده و علل گرایش انسان به خداشناسی و راه‎های شناخت خداوند را بررسی نماید. نگارنده فطرت و دلیل عقل را مهم‎ترین ابزار شناخت خداوند معرفی کرده و موانع این شناخت را نیز ظلم، کفر، فسق و اسراف معرفی می‏نماید. در قسمت دیگری از کتاب به اقسام توحید اعم از ذاتی، صفاتی و افعالی اشاره نموده و عدل الهی و ارتباط آن با خیر و شر و قضاء و قدر الهی را مورد تحلیل قرار می‏دهد. مباحث بعدی کتاب مربوط به بحث درباره حقیقت نبوت لزوم بعثت و عصمت انبیاء، کیفیت و راه‎های وحی به پیامبران الهی و اثبات نبوت پیامبر اسلام (ص) و ختم نبوت و راه اثبات آن از طریق معجزه می‏باشد که با روشی تحلیلی و عقلی ارایه شده است.

در کتاب حاضر، دربارة امهات توحید نظری و معرفت بالآیه و بدون الآیة پروردگار بحث شده است. این اثر که مجلّدی از مجموعة «کتاب توحید» است، با هدف شناخت خداوند و توحید نظری با دقّت در آیات قرآن کریم و کلام معصومین(ع) تدوین شده است. در همین راستا ابتدا معرفت الهی به واسطة آیات تکوینی مورد بحث قرار گرفته و مباحث مهمّی مانند توصیف خداوند از خود با آیات تکوینی و احتجاب خداوند به آیات تکوینی مطرح شده است. سپس دربارة معرفت خدا به واسطة آیات تشریعی (لفضی) بحث شده و مباحثی همچون توقیفیت اسماء و چگونگی دلالت الفاظ بر ذات پروردگار تبیین و تحلیل شده است.

کتاب حاضر در دو بخش تنظیم شده است. بخش نخست به اثبات صانع از دیدگاه عقل اختصاص دارد؛ زمانی که گفته می‌شود حقیقتی برای عاقل اثبات می‌شود یعنی این که او نسبت به آن حقیقت «تنبه» پیدا می‌کند. این تنبه، امری وجدانی و شهودی است، نه فکری و ذهنی و همچنین ذاتا اختیاری نیست؛ هرچند می‌تواند مقدمات فکری و اختیاری داشته باشد، اما وقتی تعبیر «اثبات عقلی» به کار می‌رود، مقصود این است که این تنبه برای عاقل به نور عقل حاصل می‌شود. در بحث اثبات صانع (توحید) هر عاقلی به نور عقل هم انکار صانع و هم تشبیه او را قبیح می‌یابد و این مساله‌ای است که در بخش اول روشن می‌شود. در بخش دوم اثبات صانع از طریق شواهد نقلی (آیات قرآن و روایات معصومین (ع)) صورت می‌گیرد. در این بخش مشخص می‌گردد که از کلام خداوند و سخنان اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، دقیقا همان حقایقی استنباط می‌شود که با رجوع وجدانی به عقل به دست می‌آید.