جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در «بداء» دو نظر وجود دارد. امامیه «بداء» را از ارکان اصیل عقاید اسلامی می‌دانند که چهار دلیل بر این مدعا می‌توان اقامه کرد و مهم‌ترین آنها آیه محو و اثبات است. علمای اهل سنت به‌شدت با این عقیده مخالف‌اند و بر آن‌اند که «بداء» موجب علم بعد از جهل می‌شود و این در مورد خداوند روا نیست. معنای لغوی «بداء» همان ظهور بعد از خفاست، البته امامیه چنین معنایی را قصد نمی‌کنند؛ معنایی که آنان از «بداء» اراده می‌کنند «تغییر مسیر آدمیان با اعمال آنان است» و این مطلب مورد قبول همگان است. لذا آنچه انکار شده است مورد اعتقاد نیست و آنچه مورد اعتقاد است نفی نشده است. بدین جهت این نزاع بیشتر نزاعی لفظی است تا نزاعی معنوی.

این کتاب در زمینه پاسخ ابن حنبل، پیشوای مذهب کلامی اهل حدیث و مذهب فقهی حنبلی، به پرسشهای فقهی، اعنقادی کلامی شاگردانش می باشد. کتاب مذکور، دارای وجوه کلامی و فقهی بوده و در دو جلد به چاپ رسیده است.

همانطور که می دانیم مکتب شیعه در طول تاریخ آماج حمله دشمنان قرار گرفته و به رغم آن همچنان سرفراز و قامت برافراشته حیات خود را ادامه می دهد. اموی ها آن روز که فاجعه کربلا را رقم زدند به زعم خود دودمان پیامبر را به باد فنا دادند لیکن به شهادت تاریخ کربلا به رمز ماندگاری شیعه تبدیل شد. در این نوشتار سعی بر این است که مذهب شیعه را از نظر تاریخی بررسی کرده سپس به بررسی گرایش های مختلف مذهب شیعه بپردازیم. در ادامه مبانی مذهب شیعه را بررسی کرده و علل افتراق آن از سایر مذاهب اسلامی را بیان می کنیم. همچنین نگاهی کوتاه به مسأله علم امام، خاستگاه و سرچشمه آن و عصمت از دیدگاه مذهب شیعه می اندازیم. علاوه بر این موضوع مهدویت را در قرآن و سنت بررسی کرده ایم و به دقتی به دیدگاه های خاص و فرعی شیعه کرده ایم.

«امامت و غیبت از دیدگاه علم کلام»، ترجمه‌ اى است از کتاب «المقنع فى الغیبه» اثر سید مرتضى علم الهدى (355- 436ق) که به اهتمام واحد تحقیقات مسجد جمکران صورت گرفته است. موضوع اثر در اثبات امامت و مسئله غیبت امام مهدى (عج) از راه براهین کلامى شیعه مى‌ باشد. مترجم در مقدّمه، به صورت گزارش، زندگى‌ نامه و نسب سید مرتضى (ره) را مورد بررسى قرار داده است و در بخش اوّل درباره امامت و عصمت بحث مى‌ کند. سپس دیدگاه فرقه‌ هایى از قبیل کیسانیّه، ناووسیّه، و واقفیّه درباره مهدى منتظر را بیان مى‌ کند، در ادامه سبب غیبت امام مهدى (عج) مى‌ آید و مؤلف معتقد است که بر ما لازم نیست که سبب غیبت آن حضرت را به شکل معین و مشخص بیان کنیم، بلکه براى دانستن نیکو بودن غیبت او، همین مقدار کافى است که بدانیم او معصوم است و کسى است که هیچ کار ناشایسته‌ اى انجام نمى‌ دهد. همچنین ایشان سبب مخفى بودن امام زمان (عج) از دشمنان و دوستانش را ذکر و بین این دو فرق قائل است. و در ادامه به اقامه حدود الهى در زمان غیبت اشاره مى‌ شود و بخش دوم که تکمله‌ اى است که بعد از اتمام المقنع بر آن افزوده شده، در آن از کیفیّت ارتباط امام غایب (ع) با دوستان خود در دوران غیبت و نیز از چگونگى رفتار شیعیان با او، چگونگى آگاهى امام به زمان ظهور و عدم امکان جاى گزینى براى امام بحث نموده است.

کتاب «علی و الخوارج» نوشته سید جعفر مرتضی عاملی است. آنچه کتاب حاضر را از سایر مطالعات و تحقیقات درباره خوارج متمایز می سازد، جامعیت آن است، یعنی این جریان منحرف را از زمان ظهور تا عصر حاضر، در همه فراز و فرودهای سیاسی، نظامی، عقیدتی و احیاناً علمی و اندیشه ای بررسی می کند. نویسنده کوشیده است به پرسش های متنوعی درباره خوارج پاسخ دهد؛ سپس پاسخ این پرسش ها را از منابع و متون تاریخی و روایی انبوه جمع آوری کرده، به خواننده تقدیم می کند. مؤلف با مطالعه اوضاع اجتماعی، سیاسی و دینی جامعه عراق و مردم عرب، و با استناد به دیدگاه های امام علی (ع)، زمینه های پیدایش خوارج را بررسی کرده است. نویسنده ضمن اینکه وضعیت روحی و روانی، و پایگاه قبیله ای خوارج را بررسی می کند، به سیاست های راهبردی و اهداف عالی امام، و تلاش های بی دریغ او برای آگاهی بخشی و هدایت این قوم به راه راست، و نشان دادن فهم غلط آنان از شرایط روز نیز در نظر دارد، و سیاست های انحرافی طاغوت شام را که در مناظره ها و احتجاج های امام و یارانش با سران خوارج آشکار شد، به شیوه ای منطقی و مستدل نقد و ارزیابی می کند.

«اسطورة السبئیة کما تخیلها و اختلقها سیف بن عمر» اثری گرانبها از علامه سید مرتضی عسکری به زبان عربی می باشد که در آن به بررسی افسانه عبدالله بن سبأ و جاعل آن که فردی به نام سیف بن عمر است می پردازد. در مورد منشأ پیدایش شیعه عده ای از فردی به نام عبدالله بن سبأ یاد کرده اند. نویسنده در این کتاب به بررسی وجود یا عدم فردی به نام عبدالله بن سبأ می پردازد و از این رهگذر به بررسی راوی اصلی این افسانه که سیف بن عمر باشد پرداخته است. در شرح حال سیف آورده اند که او بغدادی و در اصل کوفی بوده و گفته اند که سیف در سال 71 ق در زمان خلافت هارون الرشید از دنیا رفته است. او دارای دو کتاب به نام های «الرده الکبیر و الفتوح» و «الجمل و مسیر عائشه و علی» است که در کتاب اول حوادث تاریخی نزدیک به رحلت تا زمان خلافت عثمان و در کتاب دوم از شورش علیه عثمان، کشته شدن او و جنگ جمل سخن به میان آورده است. علامه عسکری در مورد چگونگی انتشار این افسانه در کتب تاریخی اینگونه می فرمایند که این مطلب در کتاب سیف بن عمر به نام «الجمل و مسیر عایشه و علی» آمده است و طبری، ابن عساکر، ابن ابی بکر و ذهبی به صورت مستقیم از این کتاب مطلب را نقل کرده اند و ابن اثیر و ابن کثیر و ابن خلدون از طبری اخذ کرده اند و مورخان و مستشرقان بعدی به آنها اعتماد کرده و آن را پذیرفته اند. مؤلف علاوه بر این کتاب در کتاب های دیگر خودش مثل «عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری» و «خمسون و مائه صحابی مختلق» نیز به عدم وثاقت سیف بن عمر اشاره کرده است. ایشان در این کتاب از طریق مقایسه بین روایت سیف بن عمر و روایات دیگران از حوادث تاریخی و مشاهده تفاوت های فاحش بین آنها به این نتیجه رسیده است که سیف بن عمر کذاب و دروغگو است و بسیاری از حوادث و شخصیت ها را جعل می کند. البته فقط شیعیان نیستند که وی را از درجه اعتبار ساقط می دانند بلکه علمایی از اهل سنت مانند یحیی بن معین، نسایی، ابن حماد عقیلی، ابن ابی حاتم، ابن حبان و دارقطنی او را ثقه نمی دانند و به احادیث او توجهی روا نمی دارند. در بخشی از این کتاب سه روایت اصلی از سیف بن عمر که در آن به وجود عبدالله بن سبأ اشاره شده است بیان و نقد می شود. نویسنده در نقد سندی روایات به این مطلب اشاره می کند که می توان سند این افسانه را به دو قسم تقسیم کرد: 1) سند کسانی که سیف از آنها این روایت را نقل کرده است مانند عطیه و یزید الفقعسی که مؤلف هر دوی آنها را جعلی می داند؛ چرا که در کتب تراجم و انساب از آنها ذکری به میان نیامده است. 2) سند کسانی که آنها از سیف این روایت را نقل کرده اند مانند السری که دروغگو است و شعیب که مجهول است. علامه سپس به وجود این افسانه در کتب مرجع تاریخ اسلامی می پردازد و راویان آن را مورد بررسی قرار می دهد و مشخص می کند که همه آنها یا دروغگو هستند یا نمی توان به وثاقت آنها پی برد و مجهول هستند. مؤلف با تحلیل این منابع به بررسی تمام راویان موجود در اسناد سیف بن عمر پرداخته و نشان داده است که سیف چگونه در اسناد و به وسیله راویانی که وجود خارجی ندارند این موضوع را ساخته و پرداخته است. همچنین در این کتاب تمام روایات منقول از ابن سبأ نقد و بررسی شده است. نویسنده در نهایت به این نتیجه رسیده که شخصیت عبدالله بن سبأ ساختگی و توسط سیف بن عمر از مورخان و راویان هم عصر بنی امیه ساخته شده است.

«آیین وهابیت» کتابی کلامی و به زبان فارسی تألیف آیت الله جعفر سبحانی از عالمان معاصر شیعه در قم است. او در این اثر که در ۲۰ فصل گردآوری کرده به مباحث اختلافی بین شیعیان و وهابیت پرداخته و سپس به نقد و بررسی عقائد وهابیان می‌ پردازد. این اثر در مؤسسه امام صادق (ع) به چاپ رسیده و ترجمه عربی آن با عنوان «الوهابیة فی المیزان» منتشر شده است. مؤلف در مقدمه کتاب، اساس اسلام را بر پایه توحید و وحدت کلمه دانسته و این دو را مورد تأکید پیامبر (ص) معرفی می‌ کند. وی سپس به پایه گذاری فرقه وهابیت می‌ پردازد که بر اساس عقائد انحرافی و افراطی ابن تیمیه حرانی شکل گرفت و بعدها توسط محمد بن عبدالوهاب پایه گذاری گردید. وهابیان به تکفیر مخالفین پرداختند و تفرقه و جدایی را میان مسلمانان نهادینه ساختند. وی سپس به معرفی ابن تیمیه از دیدگاه عالمان معاصر پرداخته که هر کدام به گونه‌ ای او را مورد نکوهش و مذمت قرار داده‌ اند. آیت الله سبحانی در ۲۰ فصل و یک خاتمه، ضمن زندگانی محمد بن عبدالوهاب به نقد و بررسی عقائد وهابیان می‌ پردازد.

کتاب «قضا و قدر از دیدگاه قرآن و روایات» تالیف محمد بیستونی، به بررسی مسئله قضا و قدر از دیدگاه آیات و روایات می پردازد. مؤلف کتاب در ابتدا به بررسی معنای لغوی و مفهوم واژه قضا و قدر پرداخته و در مباحث دیگر موضوعاتی هم چون جبر، اختیار و تفویض، انسان و سرنوشت، فلسفه مادی و سرنوشت، فواید اعتقاد به قضا و قدر الهی، اراده خدا، افعال اختیاری، تاریخچه قضا و قدر در میان مسلمین، نقش عوامل معنوی در سرنوشت انسان، رابطه قضا و قدر با معاد، خداشناسی، حقوق و اخلاق، خیر و شر و سایر مباحث مرتبط مورد نظر قرار گرفته است. مؤلف همچنین در بخشی از کتاب از بیان مبانی نظریه اشاعره، معتزله نیز غفلت نورزیده است.

«زلال هدایت» تالیف ابوسجاد اسحاقی، از جمله آثاری است که برای تقویت بنیه اعتقادی حجاج و پاسخگویی به شبهه های وهابیان نگارش شده است. کتاب در پاسخ به شبهه های گوناگون از جمله مهدویت، شفاعت، سجده بر خاک، غدیر و تحریف ناپذیری قرآن، رجعت و مانند آن نگارش شده است.

کتاب سلفی گری (وهابیت) و پاسخ به شبهات توسط علی اصغر رضوانی به رشته تحریر در آمده است. سلفیّه، پدیده ای ناخواسته و نسبتاً نوخواسته است که انحصارطلبانه، مُدعی مسلمانی است و همه را جز خود کافر می داند. فرقه ای خودخواه که با انتساب دادن جامه به سلفِ صالح و با ادعای وحدت در فضای بی مذهب با بنیان وحدت مخالف است. سلفیّه؛ یعنی همان که بستر وهابیت است, مدعی است هیچ مذهبی وجود ندارد و باید به عصر سلف؛ یعنی دوران صحابه, تابعین و تابعینِ تابعین بازگشت و اسلام بلامذهب را اختیار نمود. نویسنده درصدد معرفی سلفی گری و پیروان این اندیشه می باشد.