جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امامت در معنای گسترده آن، یکی از امور ضروری زندگی اجتماعی انسان‌ها است، و مذاهب اسلامی بر ضرورت آن اجماع دارند، ولی در اوصاف و احکام آن میان آنان اختلافاتی وجود دارد. آگاهی از دیدگاه‎های فرق اسلامی و روشن ساختن نقاط اشتراک و تأکید بر آنها، گامی است در جهت تقریب مذاهب و اتحاد امت اسلامی در مواجهه با دشمنان تفرقه افکن. نوشته حاضر، با روش کتابخانه‏ای، حقیقت و احکام امامت از منظر دو فرقه اهل سنت؛ یعنی اهل حدیث و بکریه را مورد بررسی قرار داده است؛ احکامی مانند: تعریف امامت، صفات و شرائط امام، راه تعیین امام و وجوب اطاعت از امام. از مهم‌ترین اشکالات درباره دیدگاه اهل حدیث در مساله امامت، عدم توجه جامع به اوصاف بایسته‌ی امام و عدم جواز اطاعت از امام جائر است و از مناقشه‏های مهم بر دیدگاه بکریه، عدم وجود نصّ بر خلافتِ مصادیق مورد نظر آنان است.

تجدید و احیای مدرسه قم معاصر، در آغاز سده چهاردهم هجری شمسی و شرائط پیش آمده در دهه بیستم این قرن، رشد و شکوفایی تفکر دینی در ایران وعراق به‌ویژه درحوزه علمیه قم را به دنبال داشت. عزیمت علامه طباطبایی در سال 1325شمسی به قم و تمحض در تدریس و تألیف آثار کلامی، فلسفی و معرفتی، حمایت همه جانبه مرجعیت معظم آیت الله بروجردی و حضور فضلای جوان دغدغه‌مند، سه عامل تاثیر گذار در این امر بود؛ به گونه‌ای که مدرسه قم توانست در مباحث کلامی، در کنار فقه و حتی بیش از آن، علاوه بر جهان تشیع، در جهان اهل سنت و جهان غرب نیز حضور فعال و کارآمدی داشته باشد. نقش آفرینی در توسعه و رهبری نهضت، مبارزه و پیروزی انقلاب اسلامی، و تأمین پشتوانه‌های فکری نظام اسلامی، از مهم‌ترین خدمات و حسنات این مدرسه است. این نوشتار با کاوش دراقدامات و خدمات و حسنات صورت گرفته، نقش آنان را در تحول دانش کلام و رشد و ارتقای دین‌پژوهی در جامعه بررسی و تحلیل کرده است و از یادآوری برخی کاستی‌ها و آسیب‌ها نیز فروگذار نکرده است.

متکلمان امامیه برای اثبات ضرورت انتصاب در مساله امامت و منحصر بودن طریق تعیین امام در نصب و نص و نادرست بودن طریق انتخاب و بیعت، به سیره پیامبر اکرم$ در دوران نبوت استدلال کرده‌اند که هرگاه می‌خواست برای مدتی از مدینه بیرون رود فردی را به جای خود نصب می‌کرد و هرگز آن را به انتخاب افراد واگذار نکرده است. در این پژوهش با بهره‎گیری از روش نقل تاریخی، شواهد بسیار دیگری نیز درباره اصل انتصاب در سیره نبوی گردآوری شده و در پایان با تحلیل عقلی، ضرورت انتصاب در مساله طریق تعیین امام اثبات گردیده است.

از مسائل حایز اهمیت در کیهان‌شناسی مدرن که مورد توجه دانشمندان، فیلسوفان و عالمان دینی است چرایی و چگونگی پدیدآیی جهان ما است. شماری از فیزیکدانان کوشیده‌اند تا پیدایش جهان را از هیچ و بهطور تصادفی، یعنی بدون وابستگی به آفرینشگری الهی توضیح دهند. لارنس کراوس کوشیده است تا این راه را براساس کیهانشناسی کوانتومی بپیماید و با تبیین تصادفی قوانین طبیعت بر اساس نگره چندجهانی پروژه یاد شده را تکمیل و خداباوری را غیرعلمی و گرفتار تیغ اوکام معرفی کند. مقاله پیش رو بر آن است تا دیدگاه یاد شده را به روش کتابخانه‌ای - توصیفی معرفی کرده، سپس به روش عقلی - تحلیلی مورد سنجش قرار دهد. ماحصل تحقیق این است که بیان یاد شده از نارسایی‌های علمی و منطقی گستردهای رنجور بوده و گرفتار خودابتلایی به «تیغ اوکام» است.

عالمان اهل سنت برای اثبات اعتقاد خود در مورد افضلیت ابوبکر و عمر بر دیگر صحابه پیامبر اکرم$ به روایاتی استدلال کرده‎اند که یکی از آنها حدیث «ابوبکر و عمر سیدا کهول اهل الجنة» است. در نوشتار حاضر با مفروض گرفتن صحت سند، اثبات کرده‎ایم که این حدیث به دلیل تفرّد نقل اهل سنت، ناسازگاری با روایات جوان بودن اهل بهشت، تعارض با روایت «الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنة و تعارض با ادله افضلیت امیرالمومنین علی%، قابل پذیرش نیست.

ایرادهای هیوم بر براهین خداشناسی را می‌توان آغاز منظر انتقادی پسینی برشمرد که در آن یک متفکر می‌کوشد تا با جایگزینی دلایل تجربی و طبیعی و همسان‌سازی علت‌ها، ادله و براهین عقلی و فلسفی را ناکارآمد نشان دهد. نقدهای هیوم سبب بسط و شکوفایی فکر فیلسوفان در دفاع از ادله خداباوری گردیده و می‌توان مدعی شد که اشکال‌های او یک غنیمت مهم در تفکر فلسفی محسوب می‌شود. با این وصف او یک متفکر غیرمعمول است که علیه هر امر هنجاری و متداول دست به شورش فکری می‌زند. در این نوشتار می‌کوشیم تا سه اشکال اساسی او که می‌توان آنها را مهم ترین ایرادها و نقدهای هیوم بر خداشناسی و امکان وجود خدا برشمرد، بررسی نموده و رنجوری‌ها و خلط‌ها و اشتباه‌های وی را مورد توجه قرار دهیم. روش بحث ما نه رویکرد طبیعی و علمی بلکه برهانی و فلسفی است. کوشش خواهد شد تا ابتدا تعابیر و نقض‌های هیوم بررسی شده و سپس در ذیل همان مسأله، نقدهای وارد بر اشکال‌های وی را طرح کنیم. هدف اصلی ما این است تا نشان دهیم که تمامی ایرادهای هیوم، نقضی و سلبی است و وی نتوانسته‌ است برهانی ایجابی بر ردیه‌های خود طرح کند.