جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پی اثبات انسجام قرآن و رد شبهات وارده پیرامون آن، دیدگاه‌ها و نظریاتی وجود دارد که به قرآن دیدگاهی ساختارنگرانه داشته و ارتباط اجزاء آن را به مثابه اجزای یک ساختار منسجم و به هم پیوسته بررسی می‌نمایند که در این پژوهش از این نظریات با عنوان نظریات ساختارنگر یاد شده است. نظریه ساختار هندسی سوره‌ها از دکتر محمد خامه‌گر، نظریه انسجام متنی نقش‌گرا از هالیدی و حسن و نظریه پیوند از سلوی العوی برخی از نظریات مطرح شده در این حوزه می‌باشند. پژوهش حاضر در صدد است با بهره‌گیری از سه نظریه فوق و تطبیق آن‌ها بر دو آیه از آیات اختلافی پیرامون اهل بیت (علیهم السلام) (آیه اکمال دین و آیه تطهیر) این دو آیه را تفسیر نموده و میزان کارآمدی نظریات مذکور بر این آیات و بر حل شبهات تفسیری آن‌ها را واکاوی نماید.

این تحقیق آیات قاطع نازل شده در بیت نبوت اطهار علیهم السلام را در یک بررسی تحلیلی و انتقادی در دو تفسیر که از مهمترین تفاسیر مفسران در قرن اخیر می باشد مورد بررسی قرار داده است. منظور از تفسیر بهینه کتاب خدا نازل شده توسط شیخ ناصر مکارم الشیرازی و تفسیر الشعراوی توسط شیخ محمد الشعراوی است. طبیعی است که نگاه تحلیلی در پژوهش ما را به سمت فراتر از چارچوب های صوری در این دو تفسیر سوق می دهد و به عمق رویکردی که این دو شیخ در تفسیر آیات نشان دهنده جایگاه خانواده بر آن تکیه می کردند، فرو می رویم. بیت (علیهم السلام) در قرآن کریم، و برای روشن شدن این امر، لازم بود با رویکردهای مقدماتی که بر تلقی کلی ما از موضوع تحقیق نظارت می کند شروع کنیم: رویکردی که دنبال می شود چیست؟ دو شیخ در تفسیر خود، چون آیات مبارکه را بر اساس دو نظام حفظ می کنند، اول: نظام باطنی که سیاق باطنی است و سیاق زبانی محض بوده و دوم: منظومه بیرونی که خارج است. زمینه، و منظور من از آن دلایل وحی است؟ و چگونه آن دو شیخ، فضائل اهل بیت علیهم السلام را در آیه تطهیر و مباهله و نوع دوستی و ارتباط در رمز قرآنی که یکدیگر را تبیین می کند، مطرح کرده اند؟ و چه دلایلی باعث شده مفسران - گاه - از ذکر فضایل اهل بیت علیهم السلام در آیات تطهیر و مباهله و نوع دوستی و اندرز در حالی که تفسیر خود را از آیات حکیم آغاز می کنند، باز داشته است. خاطره؟ ماهیت شواهدی که در بیان آن وضعیت به آنها استناد کرده اند چیست؟ آیا آنها شواهد ذهنی هستند یا متنی؟ یا ذهنی و حرکتی همزمان؟ بخش اول این پژوهش پاسخگویی و تبیین این سوالات را بر عهده داشت. به همین ترتیب، پژوهش در پی آن بود که با همان میزان تداوم آیات قرآن، ویژگی انسجام و جدایی ناپذیری قرآن کریم از عترت مبارک را نشان دهد که به اندیشیدن به نیاز می انجامد. تا از طریق نقل مورد نظر از احادیث اهل بیت علیهم السلام، مسیر تفسیری نظام مند مبتنی بر فهم آیات و سپس سخنان پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) ایجاد شود. درود): من دو چیز گرانبها را در میان شما می‌گذارم، کتاب خدا، و عترت من اهل بیتم، از هم جدا نمی‌شوند تا در حوض به سوی من بازگردند، مرتبه‌ی طبیعی آن زمانی که مفسر به دفع گیجی در مورد آن متوسل شود. آیه و رفع ابهام در مورد سوره. این پژوهش نتوانست از آشکار ساختن حرکت تاریخ و عناصر آن در قرآن مجید فراتر رود، لذا در حفظ و رهایی آن، انسان و زمین و رابطه بین آنها و سپس رابطه این عناصر، خروجی گرفت. و خداوند متعال، زمین حاصلخیزی بودند که از طریق آن تحقیق، اهمیت جانشینی را به عنوان یک اصطلاح خاص قرآنی آشکار ساخت. در بررسی این موضوع رویکرد توصیفی تحلیلی را در پیش گرفته ایم. و به مجموعه ای از نتایج رسیدیم که مهمترین آنها دو رویکرد به دنبال تفسیر الشعراوی و تفسیر الامثال در تفسیر خود از قرآن کریم است و روشی وجود دارد که شیخ محمد از طریق آن شعروی و تفسیر افضل به فضایل اهل بیت علیهم السلام در آیات تطهیر و مباهله و نوع دوستی و گزارش پرداخته است و دلایلی وجود دارد که موجب انکار تفسیر الشعراوی شده است. و بهترین ها برای فضایل اهل بیت علیهم السلام

تفسیر الوجیز (الصغیر) دارای ۱۸۰۰۰ سطر است و مؤلف آن را در چهارم جمادی اولی ۱۲۳۹ ه. ق به پایان برده است و آن کوچک‌ترین تفسیر مؤلف است که از دو تفسیر الکبیر ( صفوة التفاسیر ) و الوسیط ( الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن ) او تلخیص شده و در یک مجلد به زبان عربی و شیوه روایی می‌باشد. این تفسیر شامل تمام قرآن می‌باشد که به شیوه مزجی نوشته شده است. دکتر حامد حفنی داوود یکی از اساتید دانشکده زبان قاهره در مقدمه خود بر چاپ دوم (قاهره مکتبة النجاح ۱۳۸۵ ق ۱۹۶۵ م) می‌نویسد: مؤلف دقت بسیاری در معنا و ایجاز در بیان عبارات را به کار گرفته است و این شیوه هم برای مبتدیان و هم برای محققان سودمند است، مبتدی از جهت سهولت بیان و محقق از جهت دقت و اصطلاحات تفصیلی آن بهره وافری می‌تواند ببرد، علاوه بر آن مؤلف محترم طبق وعده‌ای که در مقدمه تفسیر داده است از منابع وحی و خاندان نبوت استفاده کرده و تفسیر خود را با علوم آن بزرگواران خصوصا امام علی بن ابیطالب علیه‌السّلام و امام جعفر صادق علیه‌السّلام اصالت بخشیده است. سبک این تفسیر بسیار ساده و روان می‌باشد، پس از ذکر هر آیه توضیح مختصری در فهم و پیام آیه می‌آید، از این جهت می‌توان آن را با تفسیر الجلالین مقایسه کرد. افزون بر اینکه برخی توضیحات تاریخی و علوم قرآنی مفسر بسیار جالب و قابل توجه برای همگان است در این تفسیر جمع بین دقت نظر و اداء معنی و ایجاز شده است، برای متخصصین مفید است چون به ایجاز مطالب زیادی را مطرح کرده و با دقت و تامل می‌توان به آن رسید و برای مبتدئین مفید است چون با روشی آسان اما تحلیلی مطالب را عرضه می‌دارد. دکتر حامد حفنی می‌نویسد: در مقایسه این تفسیر با تفسیر الجلالین ، در ابتدای سوره حمد، مشاهده می‌کنید که از لحاظ لغوی و بیان معانی «الله»، «الرحمن» و «الرحیم»، تفسیر شبر، از قوت بیشتری برخوردار است. در این تفسیر ضمن رعایت جلوه روائی، در شرح و تفسیر آیات از روش تفسیر قرآن به قرآن نیز بهره برده است. ذکر اسباب النزول آیات نیز مورد توجه بوده و در موارد لزوم به آن می‌پردازد. ایجاز در بیان مطالب، سبب نشده که مفسر، نظری به دیدگاهها و اقوال دیگر نداشته باشد و هر از گاهی به ذکر آن می‌پردازد. مفسر محترم، متعرض قرائات شده و در پاورقی کتاب به آنها اشاره دارد، در حقیقت در تفسیر خود، قرائت امام حفص و قرائت غیر او را بیان کرده است.

یکی از دلایل شیعه بر امامت امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و جانشینی بلافصل ایشان از پیامبر اکرم(ص) استناد به آیة 33 سورة احزاب (آیة تطهیر) است. علمای شیعه در تحلیل این آیه معتقدند اهل‌بیت پیامبر(ص) که عبارت‌اند از امیرالمؤمنین، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین(ع)، همگی معصوم‌اند و عقل می‌گوید که امام امت باید معصوم باشد؛ پس جانشین پیامبر اکرم(ص)، امیرالمؤمنین(ع) است. یکی از علمای معاصر که به این استدلال اشکال کرده و به‌زعم خود آن را مخدوش نموده، آقای فیصل نور در کتاب «الامامة و النص» است. او در معنای اهل‌بیت، عصمت، ارادة تکوینی، دخول سایر ائمه در آیه، امامت حضرت زهرا (س) و... اشکالاتی را وارد می‌کند. این نوشتار با استفاده از منابع شیعه و اهل‌سنت و با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با رویکردی انتقادی و به‌شیوة کتابخانه‌ای، می‌کوشد اشکالات مطرح‌‌شده را یک‌به‌یک پاسخ دهد و استدلال شیعه را بدون خدشه و محکم معرفی کند.

ِاِحْقاقُ الحَقّ و اِزْهاقُ الباطِل مشهور به احقاق الحق کتابی کلامی نوشته شهید قاضی نورالله شوشتری (متوفای ۱۰۱۹ هجری قمری) عالم شیعه است. شوشتری این کتاب را در دفاع از تثبیت ولایت و امامت امیرمؤمنان و تبیین اندیشه‌های کلامی شیعه و در ردّ کتاب ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل نوشتۀ فضل الله بن روزبهان عالم شافعی نوشته است. قاضی نورالله به علت نگارش این کتاب، شهید شد. پژوهش‌های متعددی در حوزه ترجمه و شرح پیرامون این اثر صورت گرفته است.

کتاب آیات العقائد از چند بخش تشکیل شده است بخش اول درباره خود قرآن و فضائل آن ، بخش دوم درباره دعوت آیات و روایات به تفکر و تدبر، بخش سوم به بعد درباره توحید ، نبوت، امامت و معاد می باشد.

(از مجموعۀ 7 جلدی)در جلد دوم، به جز مطالب کوتاهی که با زبان فارسی است، مابقی مطالب به زبان عربی نگاشته شده و موضوع آنها اصول اعتقادی اسلام است .کلیه مطالب کتاب با استناد به آیات قرآن کریم، روایات و حکایات مختلف تدوین شده است .در این جلد این موضوعات مطرح گردیده است :امامت، حدیث غدیرخم، نصوص امامت علی (ع)، فضائل حضرت محمد (ص) و حضرت علی (ع)، آیه ولایت و تطهیر، معاد، معاد جسمانی و روحانی، اثبات معاد، کیفیت معاد، میزان و حساب، تجسم اعمال، قضا و قدر و حدیث ثقلین .در انتهای کتاب فهرست کاملی از موضوعات آیات، اعلام، اماکن، کتاب‌ها و مصادر به چاپ رسیده است .

«منهاج الکرامة فى معرفة الامامة» تألیف علامه حسن بن یوسف حلى (م، ۷۲۶ ق) از عالمان بزرگ شیعه است. این کتاب جهت سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) نوشته شده و تأثیر بسزایى در شیعه شدن او و بسیارى دیگر از مردم داشت. مؤلف در این کتاب با آوردن دلایل عقلى و نقلى فراوان به اثبات حقانیت مذهب شیعه و امامت على بن ابى طالب علیه السلام و فرزندانش پرداخته است. این کتاب از کتاب‌هاى تراث شیعى و مشتمل بر شش بخش است.

آیه تطهیر یکی از آیات بحث برانگیز میان علمای شیعه و اهل سنت است به گونه‌ای که غالب دانشمندان اهل سنت دلالت آن بر عصمت اهل بیت را نمی‌پذیرند. این تحقیق با روش جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل آن‌ها درصدد بیان این نکته است که نه روش تفسیری اهل سنت در رابطه با آیه تطهیر مسیر صحیحی را پیموده و نه روش تفسیر مشهور شیعه. راه صحیح و مطابق با سیاق و قواعد ادبی آن است که؛ از طریق آیه تطهیر درصدد اثبات عارضی عصمت اهل بیت از طریق امر و نهی‌های خداوند نسبت به زنان پیامبر اکرم(ص) باشیم که اثبات چنین مقامی از عصمت فراتر از عصمت ذاتی اهل بیت است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که چهار اشکال اساسی در روش تفسیری اهل سنت و نیز پنج اشکال عمده در روش تفسیری مشهور شیعه نسبت به آیه تطهیر وجود دارد. از جمله می‌توان به عدم تناسب با سیاق، عدم تناسب با روایات قطعی الصدور، عدم تناسب با قواعد ادبی و عدم امکان داخل نمودن پیامبر اکرم(ص) در ذیل عنوان اهل بیت اشاره کرد.

سیاق آیه‌ی تطهیر از جمله موارد اختلاف میان علامه‌طباطبایی‌ و ابن‌عاشور محسوب می‌شود، در این مقاله با استفاده از منابع تفسیری و بهره‌وری از روش توصیفی _ تحلیلی به این سؤال جواب داده شد که تفاوت بهره‌وری علامه‌طباطبایی‌ و ابن‌عاشور در استفاده از سیاق آیه‌ی تطهیر چیست؟ از مطالب بیان‌شده این نتیجه به دست آمد که علامه‌طباطبایی در تفسیر آیه‌ی تطهیر، برخلاف باور ابن‌عاشور، سیاق برآمده از خود آیه و شواهد روایی را بر سیاق آیه با آیات قبل و بعد مقدم می‌دارد؛ ازاین‌رو آیه‌ی تطهیر را هم سیاق با آیات قبل و بعد نمی‌داند. ضمناً از بررسی آیات قبل و بعد به دست می‌آید که آیه‌ی تطهیر، مستقل از آیات گذشته نازل‌شده است، زیرا آیات قبل و بعد آن، اشاره به دستورات الهی در خطاب به همسران پیامبراکرم دارند، و پیامبر مأمور شدند که آن‌‌ها را به آنان ابلاغ کند؛ ضمناً از شواهد روایی می‌توان نتیجه گرفت که خداوند متعال عصمت و پاکی را فقط در حق پنج‌تن آل‌عبا اراده کرده است.