جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش در پی آن است که نشان دهد عبدالکریم سروش چگونه حکومت دموکراتیک را نه تنها موافق ارزش‌های اسلامی نشان می‌دهد بلکه آن را ملازم با دین و دینداری مومنان معرفی می‌نماید. لذا سعی بر آن است با بهره‌گری از برخی نظریات عبدالکریم سروش که زمینه ساز نظریه حکومت دموکراتیک می‌باشند، مشخص شود وی چگونه بین آرای دینی خود و نظریه مذکور آشتی و ارتباط برقرار می‌نماید. سروش تلاش دارد با نظریه حکومت دموکراتیک دینی رضایت خلق و خالق همزمان به دست آید. او ابتدا حکومت دموکراتیک را بر اساس آموزه‌های دینی تبیین می‌کند اما در نهایت ماهیت این نوع حکومت گرایش به سمت حکومت‌های صرفاً دموکراتیک پیدا می‌نماید. به نظر می‌رسد برداشت‌هایی که سروش از دین در قالب نظریه‌های متعدد خود ارائه می‌دهد و تاکیداتی که در خصوص فرا دینی بودن نظراتی چون پلورالیسم دینی و معرفتی و حکومت دموکراتیک دینی خود دارد، همگی موید این امر می‌باشند که میان نگرش دینی و نظریه «حکومت دمکراتیک دینی» در آرای عبدالکریم سروش ارتباط مفهومی برقرار است؛ اما این نگرش دینی کاملاً به قرائت عرفی و تاریخمند و به عقلانیت خودبنیاد بشری متکی می‌باشد.ترتیبپژوهش این‌گونه خواهد بود که بعد از بیان مقدمه و کلیات طرح که فصل مستقلی را به خود اختصاص داده‌اند، در فصل دوم و نظرات سروش در باب معرفت دینی، مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم متکفل توضیح حوزه عمل دین از نظر سروش می‌باشد و در فصل چهارم که به تبیین حکومت دموکراتیک دینی پرداخته، چگونگی ارتباط نظریه حکومت دموکراتیک دینی که نظریه‌ای سیاسی محسوب می‌شود با نظریات دین پژوهانه سروش به بحث گذاشته شده است. در پایان نیز به جمع‌بندی و نتیجه‌گیری پرداخته شده است.

یکی از پرسش های مهم پیش روی معرفت شناسان کنونی، تاثیر و یا عدم تاثیر عوامل غیر معرفتی بر باورهیکی از پرسش های مهم پیش روی معرفت شناسان کنونی، تاثیر و یا عدم تاثیر عوامل غیر معرفتی بر باورها به طور کلی وباورهای دینی به طور خاص است. در این زمینه معرفت شناسان به دو گروه تقسیم شده اند که گروه اول، تاثیر عوامل غیر معرفتی را نادیده می گیرند و گروه دوم، قائل به تاثیر عوامل غیر معرفتی در کنار عوامل معرفتی هستند. در این زمینه ویلیام جیمز تاثیر هر سه ساحت وجودی را بر انسان می پذیرد و برای اولین بار هفت عامل غیر معرفتی را که دارای تاثیرات مثبت و منفی بر باورهای انسان هستند، ذکر می کند. استاد مطهری نیز یکی از معدود متفکران اسلامی است که این مطلب در آثارشان _هرچند به طور پراکنده_ ذکر شده است. ما در تحقیق حاضر کوشیده ایم تا با ذکر ساحت های وجودی انسان، به ذکر عوامل غیر معرفتی از دیدگاه ویلیام جیمز و استاد مطهری بپردازیم و نظرات ایشان را درباره تعداد این عوامل و نقش مثبت و منفی آن ها بر باور دینی بررسی کنیم.

پراگماتیسم جیمز که تلاشی است برای دفاع از رویکرد تجربه‌گرایانه در مقابله با نظام‌های مطلق‌گرای ایده‌آلیستی و ماتریالیستی، ارزش حقیقی دین را از روی آثار و نتایجی که دین در زندگی شخصی افراد به بار می‌آورد، ارزیابی می‌کند. «تجربه دینی» در دیدگاه دینی جیمز از اهمیتی ویژه برخوردار است. این پژوهش رویکرد پراگماتیستی جیمز به دین را مورد بررسی قرار می‌دهد. کل مباحث این تحقیق حول دو محور شکل گرفته است؛ یکی معرفی ابعاد پراگماتیسمِ مورد نظر جیمز و دیگری، معرفی دین از دیدگاه جیمز. فصل اول به عنوان کلیات؛ به تعریف پراگماتیسم، مبانی فکری و نظری ویلیام جیمز، روش‌شناسی او، و معضل روشی تعریف دین اختصاص دارد. فصل دوم، آرای منطقی جیمز را در خصوص رد نظریه مطابقت و قبول نظریه پراگماتیستی صدق و همچنین انتقاداتی را که بر او وارد شده است مورد بررسی قرار می‌دهد. در فصل سوم، طی دو بخش مختصات رویکرد پراگماتیستی جیمز به دین معرفی شده است. بخش اول نظرات جیمز درباره تبیین‌های تاریخی، عقلانی و مادی‌گرایانه، ضمیر نیمه‌هشیار، احساسات و عواطف انسانی، دوبارزادگی، و شخصی بودن دین شرح داده شده است. در بخش دوم، دیدگاه جیمز راجع به امر متعالی آمده است. فصل چهارم، عقاید و کردار دینیِ از نظر جیمز را بررسی می‌نماید. در پایان این فصل سازگاری یا ناسازگاری آرای جیمز با اخلاق باور و همچنین سازگاری درونی آرای جیمز مورد بررسی قرار گرفته است. بخش پایانی به جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از بحث‌های ارائه شده اختصاص دارد. در ضمیمه، بحث کوتاهی درباره قابلیت یا عدم قابلیت اطلاق رأی جیمز بر خصوص دین اسلام شده است.

سکولاریسم یکی از رویکردهایی است که انسان برای مواجهه با دین به مرحله ی اجرا در آورده است. منشاپیدایش آن، از عصر روشنگری آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. در قرون وسطی همه چیز رنگ و بوی دینیداشت، اما در عصر روشنگری با تکیه بر ایده ی خردگرایی و انسان گرایی ، علم، اخلاق، سیاست، و حتی تفسیردین از کلیسا مستقل شد. این رویکرد، به تدریج بر همه ی ابعاد زندگی انسان به خصوص تعلیم و تربیت و ابعادمختلف آن تاثیر گذاشت. از نظر سکولاریسم، عقل انسان داور نهایی در فرقان نیک و بد است. در مقابل ، نگاهدینی وجود دارد که نقش دین را در اخلاق و بهتر بگوییم در همه ی ابعاد زندگی انسان موثر می داند. این نگاه،عقل را یکی از ابزارهای شناخت می داند و نه کامل ترین آن، به طوری که در همه ی ابعاد زندگی از دین ووحی بی نیاز باشد. اخلاق موکد در تفکر سکولاریسم، اخلاق اجتماعی است و همه چیز حول محور صفات موردپسند برای شهروند می گردد، اما در نگاه دینی، اخلاق اجتماعی در کنار اخلاق فردی قرار دارد و باید به هر دویآن ها نگاه ویژه داشت. این پایان نامه در صدد تبیین و بررسی دیدگاه سکولاریسم در رابطه با مبانی، اهداف، واصول تربیت اخلاقی بر اساس آرای هالستد است که در تقابل با دیدگاه دینی بر اساس نظرات علامه جعفریقرار می گیرد. این پایان نامه با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی، به توصیف دیدگاه سکولاریسم در مبانی،اهداف و اصول تربیت اخلاقی با تاکید بر نظرات هالستد می پردازد. در بخش نقد این دیدگاه، بر اساس نظراتعلامه جعفری به نکات قوت و ضعف اشاره می شود. تعدادی از این نکات عبارتند از: اهمیت بسیار به عقل واستدلال، توجه به کرامت انسان و ... جزو نکات قوت و استفاده از عقل به عنوان تنها ابزار شناخت، به حاشیهرااندن، دین در تربیت اخلاقی، ... در نکات ضعف آن می گنجد

مسأله اصلی در این تحقیق بررسی عصمت انبیا علیهم السلام از دیدگاه چهار نفر از بزرگان شیعه شیخ صدوق، سید مرتضی، علامه طباطبایی و علامه عسکری می باشد. در فصل اول: کلیات و برخی از واژگان کلیدی بحث ذکر می شود واژه عصمت در لغت به معنای منع کردن و بازداشتن است و در اصطلاح علم کلام نیز از آن به لطف الهی و ملکه ای نفسانی یاد می شود که انسان برخوردار از آن را از هرگونه خطا و گناه باز می دارد. در فصل دوم ادله عقلی و نقلی عصمت انبیا از دیدگاه افراد یاد شده مورد بحث قرار گرفته و روشن گردیده که ادله عقلی و نقلی فراوان بر عصمت انبیا وجود دارد و عصمت را برای آنها ثابت می کند. در فصل سوم پس از بررسی عوامل مختلف عصمت رابطه عصمت با اختیار از دیدگاه این چهار نفر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و بیان شده که عصمت با اختیار معصوم منافات ندارد و باعث سلب اختیار از او نمی شود از همین رو عصمت یک نوع فضیلت برای صاحب آن تلقی می شود. در فصل چهارم: قلمرو عصمت انبیا از دیدگاه افراد یاد شده مورد بحث و تحقیق قرار گرفته مبنی بر اینکه قلمرو عصمت انبیا شامل عصمت در تلقی حفظ و ابلاغ وحی و همچنین عصمت از هر نوع خطا و گناه می شود اما در عصمت از سهو و نسیان میان این چهار شخصیت اختلاف است شیخ صدوق سهو و نسیان در امور عادی را که مشترک بین پیامبر و سایر مردم است بر پیامبر جایز می داند. بر خلاف دیگران که هیچ نوع سهو و نسیانی را بر انبیا علیهم السلام جایز نمی دانند. در فصل پنجم بررسی و نقد برخ از مهمترین شبهات عصمت انبیا علیهم السلام بیان شده است. در فصل ششم به جمع بندی و آوردن خلاصه‌ای از مطالب گذشته پرداخته شده‌است.

حاصل مباحث این تحقیق این است که هم امام خمینی (ره) و هم علامه طباطبایی(ره) درمعناشناسی اراده نگاه مشابهی دارند و اراده راهمان تصمیم گیری و عزم نفس در انجام فعل می دانند و با شدت با ترادف اراده با هرکدام از مفاهیم میل، شوق و حتی شوق اکید مخالفت می ورزند.ایشان در تعیین جایگاه اراده در مراحل مقدمات فعل اداری، اراده را پس از مرحله شوق قرارمی دهند . بدین ترتیب که ابتدا تصور فعل و بعد تصدق به فایده انجام فعل را قرارمی دهند و پس ازتصدیق به فایده ، شوقی در انسان حاصل می گرددکه پس از آن حالت تصمیم و عزم و اجماع نفس که همان اراده می باشد به وجود می آید و اگر مانعی برسر راه ، ایجاد نشود و مصلحت تغییر نکند ، تحریک عضلات صورت می پذیرد و فعل انجام می شود.هر دو بزرگوار اراده را مفهومی جدای از اختیارمی دانند ؛ به طوری که علم و اراده را لازمه اختیاری بودن یک فعل می دانند . برخلاف برخی از دانشمندان که معتقدند اختیار منحصرا از ویژگی های انسانی است ،آن دو بزرگوار ، اختیار را در سایر موجودات نیز اثبات می کنند. و تمامی موجودات را صاحب شعور اراده و اختیارمی دانند ؛ اما آدمی از فهم و تشخیص آن عاجز است وفقط انسان های وارسته دارای گوش شنوا و چشم بینای آن هستند. علاوه بر این مباحث ،اختیار و اراده را منافی قوانین حاکم بر نظام هستی، به ویژه، قانون علیت نمی دانند و قوانین واهی ساخته برخی فیلسوفان کج اندیش مانند اتفاق و صدفه را با ادله محکم رد می کنند و با اثبات غایت و علت غایی در افعال ارادی و اختیاری ،راه را برای نفوذ این گونه افکار ناصواب می بندند. اما در رابطه با بحث اراده خداوند اختلاف نظرات فراوانی وجود دارد که این دو بزرگوار نیز از آن مستثنی نمی باشند.امام (ره) اراده خداوند را جزء صفات ذاتی خداوند می دانند و آن را عین علم الهی به نظام اتم واصلح می شمارند و درجایدیگر همان افاضه خیرات و حبّ و عشق تعبیرمی کنند. اما علامه طباطبایی (ره) اراده را منطبق بر علم نمی دانند وآنها را مفاهیم جدا از هم می شمارند.همچنین آن را از صفات فعل خداوند می دانندو دراین زمینه هر کدام استدلال های خویش را بیان فرمودند که در جای خود بحث شد. اما به هر حال هر دو،اراده را صفتی ثبوتی برای خداوند متعال معرفی کردند.در بحث رابطه خداوند با اراده و اختیار انسان هردو قائلند که اراده خداوند به افعال اختیاری تعلق می گیرد.اما هر کدام با بیان و سبک استدلالی خویش به بیان مساله و رفع شبهات و دفع فرقه های افراطی و تفریطی در این زمینه پرداخته اند. امام همواره در بیانات خود از اسلوب وروش عرفانی بهرهمی برند در حالی که علامه (ره)صرفا به بیان استدلال های فلسفی و گاهی کلامی پرداخته اند و زبان عرفان را در این قضیه دخالت نمی دهند. اما محوریت کلام هرکدام در تبیین مساله، بحث نظام طولیحاکم بین اراده خداوند و اراده انسان می باشد. ولی همان طور که اشاره شد هر کدام با زبان خود وصف این نکته گفتند . در پایان اینکه امام (ره) و علامه(ره) با الهام از مبانی عمیق کلامی و فلسفی مذهب تشیع در حل مساله جبر و اختیار ، همان راهی را در پیش گرفتند که معصومین(علیهم السلام) به آن اشاره داشتند و جا پای آنان نهادند و از میان تشتت افکار و آراء ، راه میانه یعنی "امر بین الامرین"راپیمودند ودر سیر الی الحق و قوس صعود به جایی که "فی مقعد صدق عند ملیک مقتدر"توصیفش کنند" بار یافتند.

هدف اصلی این تحقیق، بررسی رابطه سبک زندگی و نگرش دینی با میزان گرایش به سمت مدگرایی دانشجویان کارشناسی دانشگاه پیام نور است. روش تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه تحقیق شامل همه دانشجویان سال دوم، سوم و چهارم کارشناسی دانشگاه پیام نور خرم آباد به تعداد 4500 نفر و نمونه ای به حجم 354 نفر است که با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب، از جامعه فوق انتخاب شده است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه های محقق ساخته سبک زندگی، مدگرایی و نگرش دینی استفاده شد. در این تحقیق از آزمون همبستگی پیرسون، تجزیه و تحلیل واریانس و رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد بین نگرش دینی و سبک زندگی دانشجویان رابطه همبستگی قوی و مثبتی وجود دارد، به طوری که سطوح بالای نگرش دینی دانشجویان با سطوح بالای سبک زندگی و سطوح پایین نگرش دینی با سطوح پایین سبک زندگی همراه است. همچنین بین نگرش دینی و سبک زندگی با مدگرایی دانشجویان رابطه همبستگی قوی و منفی وجود دارد، به طوری که سطوح بالای نگرش دینی و سبک زندگی دانشجویان با سطوح پایین مدگرایی و سطوح پایین نگرش دینی و سبک زندگی دانشجویان با سطوح بالای مدگرایی آنان همراه است. همچنین مدگرایی دانشجویان سال چهارم نسبت به سال دوم و سوم کمتر است.

چکیده ندارد.

رساله حاضر با عنوان « بازشناسی مفهوم قدرت در اندیشه سیاسی امام خمینی » به بررسی دیدگاه‌های امام خمینی در خصوص قدرت مشروع، ولایت‌فقیه و مردم‌سالاری دینی (و پیوند میان دموکراسی و تئوکراسی) می‌پردازد. برخی از پرسش‌های این پژوهش عبارتند از:-

موضوع مجبور بودن انسان در اعمال خود، یا برخورداری او از اختیار و اراده، در میان متکلمان مسلمان سه رویکرد اساسی را پدید آورده است؛ برخی با استناد به علم و قدرت الهی، انسان را موجودی مجبور و فاقد اختیار دانسته‌اند؛ جمع دیگری رویکرد تفویض را برگزیده و از آزادی کامل انسان دفاع نموده‌اند؛ اما شیعیان به تبعیت از امامان معصوم‌( هر دو باور را موهوم دانسته و "امر بین الامرین" را مطرح نموده‌اند. پژوهش حاضر با بررسی دیدگاه متکلمان برجسته امامیه در عصر غیبت، به‌ویژه علامه طباطبایی و امام خمینی( به این نتیجه رسیده که آن‌چه معتزله و اشاعره، با اتخاذ رویکرد تفویض با جبر، به آن معتقد هستند نیمی از حقیقت را تشکیل می‌دهد؛ و درک تمام حقیقت در گرو فهم امر بین الامرین می‌باشد، که براساس آن، انسان موجودی مختار بوده و هیچ جبری در کار نیست. قرائت و تفسیر پذیرفته شده از این مسأله در پژوهش حاضر آن است که عمل خارجی، امیال و آرزوهای انسان به اراده انسان تعلق دارد، و با تحقق اراده، تحقق عمل خارجی حتمی خواهد بود. البته این مسأله بعد از فراغ از قضا و قدر الهی می‌باشد؛ زیرا هر پدیده‌ای در آسمان و زمین، پس از مجموعه‌ای از مراحل هفت‌گانه رخ می‌دهد، و إعمال تقدیر الهی نیز گونه‌های مختلفی دارد. بنابر این، اصل قدرت و آزادی اراده را خدا به انسان می‌دهد، و این سرمایه انسانی در طول مالکیت خدا قرار می‌گیرد. همچنین محدوده اراده انسان و تأثیر آن به‌صورت‌های مختلف، محدود و مقید بوده، و این محدودیت از ناحیه گرایش‌ها، معرفت‌ها، توانایی‌های جسمی و شرایط خارجی ایجاد می‌شود، و پس از این تقدیرات و تحقق مرجحات و بستر عمل، انسان با آزادی کامل، فعل اختیاری خود را اراده می‌کند. بدین ترتیب، مسئولیت عمل نیز تنها به‌عهده انسان بوده و ستایش و سرزنش، و کیفر و پاداش آن را دریافت می‌کند و جبر و تفویض مصطلح با تمام شبهات خود، باطل می شود.