جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر در پنج فصل به بررسی شیوه سؤال و جواب در قرآن کریم پرداخته است: فصل اول، توحید: سؤال و جواب در باب رازقیت و مالکیت و محیی و ممیت بودن خداوند، در باب خواندن خدا به نام الله یا رحمن،...؛ فصل دوم، نبوت: سؤال و جواب خداوند با فرشتگان در باب خلقت آدم(ع)، داستان ذبح گاو بنی اسرائیل،...؛ فصل سوم، معاد: ذبح ابراهیم چهار پرنده را و احیای آنها بوسیله خدا، پرسش از هنگام وقوع قیامت و پاسخ بدان،...؛ فصل چهارم، احکام: سؤال و جواب پیرامون عادات ماهانه زنان، سؤال در باب شراب، قمار و انفاق، سؤال در باب ایتام، پرسش و پاسخ در باب هلالهای ماه،...؛ فصل پنجم، اخلاق: داستان حضرت سلیمان(ع) و بلقیس، در عهدبستن خدا با انسان به عدم پرستش شیطان و پرستش خداوند و اینکه فقط این صراط مستقیم است، درباره کسانی که به سوی خدا دعوت می کنند، در نهی از غیبت کردن و تشبیه آن به خوردن گوشت مرده برادر...

امروزه اهمیت پژوهش آن قدر اساسی و حیاتی است که آن را موتور محرک ملت ها می دانند. این مهم عناصری دارد که بی تردید اخلاق از مهمترین آن ها است. با عنایت به اینکه اخلاق، به ویژه در پژوهش های علوم تربیتی، بسیار مهم است، محقق بر آن است تا اصول و ضوابطی را ارائه دهد که پژوهشگران به درستی آن باور دارند و باید در قالب قانون و دستورالعمل در امور تحقیقی به کار ببرند. بنابراین با تکیه بر روش کیفی و با استفاده از روش مرور، اسناد و مدارک مربوط به موضوع موردمطالعه، بررسی می شود. در این مطالعه ضمن تبیین چیستی اخلاق در پژوهش های علوم تربیتی، به ملاحظات و معیارهای اخلاقی در پژوهش در سه بخش، معیارهای اخلاقی قبل از ورود به پژوهش، معیارهای اخلاقی حین انجام پژوهش و در نهایت معیارهای اخلاقی بعد از جمع آوری داده و پس از پژوهش پرداخته می شود. در پایان محقق با ارائه مولفه هایی برای اثربخشی و فرهنگ سازی کاربرد معیارهای اخلاقی در پژوهشگران، پیشنهادهای کاربردی در این زمینه را مطرح می نماید.

پدیده تکفیر به مثابه جریانی خطرناک، جهان اسلام را به چالش کشیده اند. نخبگان جهان اسلام باید در این زمینه به چاره اندیشی بپردازند. این تحقیق تلاش دارد چالش ها و راهکارهای برون رفت از پدیده تکفیر و جریان های خطرناک همسو با آن را، از منظر مقام معظم رهبری مورد بررسی قرار دهد. چالش های جریان های تکفیری از منظر رهبری در سه حوزه قابل بررسی است: یک در سطح باورها و اعتقادات: جریان های تکفیری، از توحید و شرک و سایر مفاهیم دینی، درک ناقص و بدعت آمیز و غیر عقلانی دارند. دو چالش اخلاقی: مهمترین خصوصیت جریان های تکفیری، «جهالت» و بی خبری و نوعی خباثت درونی است که منجر به دوری از حقیقت و بی تقوایی و سقوط در ورطه رذیلت و تباهی شده است. سه چالش های رفتاری: مهمترین ویژگی جریان های تکفیری، ستیزه جویی، خشونت، فساد انگیزی، ترور و جنایت و خونریزی، ایجاد کننده تفرقه میان مسلمانان، نابود کننده تمدن و فرهنگ اسلامی و غیر اسلامی، تقویت کننده دشمنان اسلام را، می توان نام برد. در عرصه راهکارهای فکری فرهنگی برای مقابله با جریان های تکفیری، امت اسلامی باید به تقویت تقریب مذاهب اسلامی، گفتگو و تفاهم بر سر مشترکات، پرهیز از اختلاف افکنی و نمودهای تشدید آن، بازگشت به قرآن و فهم دقیق رویکردهای قرآنی در جلوگیری از تفرقه و اتحاد دنیای اسلام را، در دستورکار و عمل خود قرار دهد. در عرصه راهکارهای سیاسی اجتماعی جهان اسلام باید همگرایی و وحدت میان مسلمین، آگاه سازی نخبگانی، لزوم شناخت و طرد دشمن را جزء کارویژه های اساسی و محوری خود قرار دهد. با بکار بستن راهکارهای همگرایانه در جهان اسلام ریشه جریان های تکفیری خشکانده می شود.

بررسی آثار مولانا و کی یرکگور نشان می‌دهد که هر دو اندیشمند تقریبا در اصولی مانند ایمان و اخلاق، ایمان و جهش، هم چنین رابطه ی ایمان با شیطان و ایمان با تقدیر به یک نقطه می رسند. هر دو تکلیف را بیان خواست خداوند و شیطان را مانع ایمان می دانند و به بحث جهش در ایمان ارزش زیادی می‌دهند. اما در بحث ایمان و عقل هر کدام به راه خود می‌روند. مولانا قلمرو ایمان را شامل متعلقات خردپذیر و خردگریز می داند، اما کی یرکگور این مباحث را افزون بر خردگریز بودن خردستیز هم می داند؛ هر دو متعلق ایمان را عالم غیب و کارکرد ایمان به غیب را در همین دنیا می دانند و هر دو تفرد را مورد بررسی قرار می‌دهند. در این جستار کوشش شده است که با رویکردی تطبیقی و با استناد به آثار این دو متفکر، تشابهات و مشترکات فکری و اعتقادی آنها درباره‌ی ایمان واکاوی شود.

اخلاق عرفانی به عنوان یکی از رویکردهای اخلاق اسلامی، از شاخههای تخصصی عرفان اسلامی میباشد. این اخلاق دارای مبانی خاص انسان شناختی است که ریشه در عرفان نظری و عرفان عملی دارد. مهمترین مبانی انسان شناختی این اخلاق عبارتند از 1- قلب گوهر اصلی وجود انسان است. 2- این گوهر دارای لایههای طولی و اطوار باطنی است که به لطائف و بطون سبعه تعبیر میشود. 3-سعادت و کمال لایق آدمی، وصول الی الله است. سایر مبانی انسان شناختی اخلاق عرفانی، از فروعات این سه مبنا بوده و ذیل آنها مورد بررسی قرار میگیرند.اهل معرفت حقیقت انسان را قلب دانسته و عقل، حس و دیگر قوای باطنی و ظاهری را از شئون آن میشمارند. قلب دارای کارکردهای متنوعی است که مهمترین آنها، ادراک شهودی حقایق و معارف است و انواع احساسات و احوالات و اعمالی چون نیت، توبه و اخلاص از جمله کارکردهای عملی قلباند. با ظهور اسماء و صفات الهی در قلب، آدمی از صفات بشری فانی گشته و تمام رفتارها و ملکات او صبغهی الهی میگیرند و تخلق به اخلاق الهی حاصل میشود. توجه به ساختار وجودی قلب که دارای لایههای طولی و اطوار وجودی میباشد، مبنای مهم دیگری است که معرفت دقیقتر و عمیقتری از نفس را موجب میشود. از این منظر قلب بالقوه، دارای مراتب باطنی و طولیای است که حرکت درونی و صیرورت وجودی، تأمین کننده فعلیت آنها میباشد. اشتداد وجودی قلب در گرو خرق حجابهای ظلمانی و نورانی و شکوفایی لایههای قلب یعنی طبع، نفس، قلب، روح، سرّ، خفی و اخفی میباشد و با شکوفایی اطوار وجودی قلب، مقاماتی مانند اسلام، ایمان و احسان به منصه ظهور میرسند. براساس این مبنا همهی فضایل اخلاقی به شکل طولی قابلیت ارتقا دارند و عمق و ظرافت ملکات اخلاقی گستردهتر میشود. اما مبنای سوم یاد شده این است که سعادت انسان در وصول الی الله است که با سیر و سلوک معنوی و توفیق جذبههای الهی حاصل میشود. بر اساس این مبنا اخلاق عرفانی، در جانب فضایل حکم میکند بر ضرورت دو امر: حسن فعلی و فاعلی با رعایت اخلاص و در جانب رذایل حکمش وجوب تقبیح و ترک موجبات دوری از کمال و هجران از جمال، است. بررسی و تحقیق متون دینی و مصادر قرآنی روایی آن مفید این حقیقت است که مبانی انسان شناختی اخلاقی عرفانی، با متون دینی هم افق بوده و موافقت و مطابقت دارد. از منظر شریعت نیز قلب، اصل انسان معرفی شده که با اطوار و کارکردهای گوناگون معرفتی، احساسی و عملی مانند ایمان، اطمینان، شرک و نفاق سعادت و شقاوت آدمی را رقم میزند. متون دینی نیز انسان را موجودی میداند که دارای مراتب طولی و باطنی مانند روح، قلب و نفس، میباشد. در باب مبنای سوم باید گفت متون دینی بر آن است که کمال آدمی به بندگی تام و دارا بودن قلب سلیم است و سعادت را رسیدن به مقام محو و کمال انقطاع میداند.

سوء‌ظن(بدگمانی) به عنوان یک رذیله از گناهان قلبی و بیماری های روانی و سبب ارتکاب بسیاری از گناهان است. سوء‌ظندر منابع اسلامی وروانشناسی به نوعی خارج شدن از حالت اعتدال و دید منفی و یا همان بدگمانی است که در روانشناسی به اختلال شخصیت پارانویا موسوم است. این رساله به بررسی علل و انگیزه‌های سوء‌ظن در منابع اسلامی و روانشناسی و تطبیق آنها با یکدیگر می پردازد. علل ارثی، ژنتیکی، محیطی، تربیتی، روانی، ضعف ایمان، کم خردی ، غرور، خودمحوری، خیانت و پستی از جمله مواردی است که در منابع اسلامی و روانشناسی با تفاوت هایی جزئی بیان شده است. نا امیدی، احساس عدم رضایت از زندگی،انگیزش بر شرور، زوال امنیت، عدم اعتماد به دیگران و ...از جمله پیامدهای مشترک این مشکل در هر دو منابع اسلامی و روانشناسی می باشد. درمان سوء‌ظن در منابع اسلامی و روانشناسی نیز نقاط مشترک قابل توجهی مانند روان درمانی ( توجه به مفاسد و آثار سوء‌ظن) دارد. نقطه افتراق این دو روش در دارودرمانی و مراقبت های پرستاری این اختلال شخصیت در روانشناسی است که از راههای درمان این رذیله در منابع اسلامی نمی باشد. این تحقیق به روش کتابخانه‌ای ، توصیفی، تحلیل محتوا و تطبیق صورت گرفته است که می‌تواند مورد استفاده فردی و نیز مراکز مشاوره جهت اصلاح این ویژگی منفی قرار گیرد.کلمات کلیدی:تطبیق، اخلاق، سوء‌ظن، منابع اسلامی(قرآن و روایات)،روانشناسی، پارانوئید،علل،آثار.

اخلاق نیکو در آموزه‌های قرآنی از جایگاه والایی برخوردار است ونصوص زیادی در فضیلت آن آمده. از جمله در سه سوره فرقان، مومنون ومعارج که صفات انسانهای شایسته بیان شده تا انسانها خود را بدان بیارایند.

این رساله در صدد بررسی مباحث انسان شناختی و معرفت شناختی مربوط به حوزه اخلاقی است. برای این منظور دیدگاه های ملاصدرا و غزالی را در حوزه های مورد نظر بررسی کرده و ضمن بیان اصول و کلیات دیدگاه های ایشان به بررسی تطبیقی میان آرا این دو اندیشمند می پردازیم.هر دو از مباحث انسان شناسی ،فلسفه نفس وقوای نفس شروع کرده اند و در ارائه ی تعاریف مختلف از نفس، قوای نفس، عقل و اقسام آن، نقش عقل در اخلاق و کسب فضائل اخلاقی توافق نسبی میان ایشانوجود دارد. علاوه بر این، پایه و زیر بنای معرفت شناسی هر دو ایشان وحی است. بنابراین، معرفت شناسی هر دو ریشه در معنویت دارد.

فریدریش شیلّر در طرح اندیشه ی زیبایی شناختی خویش از نقد قوه حکم کانت و با ارزیابی انتقادیِ آن آغاز کرد. هرچند او نزد عموم اندیشمندان فیلسوفی کانتی شناخته می شود، امّا در نخستین آشنایی اش با فلسفه ی کانت از ورطه ی ایجاد شده میان قلمروی ضرورت و آزادی، و از ستیز میان انگیزه های درونی انسان ناخرسند گشت و بر آن شد تا برخی دیدگاه های کانت را اصلاح کند. نخست، او در زیبایی شناسی خود به منظور گذر از دوگانه انگاری کانتی و خاتمه دادن به تقابل و ستیز انگیزه های درونی انسان، درصدد بر آمد تا ابزاری هماهنگ کننده بایبد. از همین روی، پس از تأمل در استنتاج استعلایی، ادراک زیبایی را ادراکی هماهنگ کننده یافت و مدعی شد که تنها به کمک آن می توان بر از هم گسیختگی نهاد آدمی غلبه کرد. سپس، ضمن انتقاد از نگاه کاملاً سوبژکتیویستی کانت نسبت به زیبایی، مفهومی ابژکتیو از زیبایی (آزادی در پدیدار) ارائه داد. سپس تر، با انتقاد از تمایز کانتی میان دو قلمرو زیبایی شناسی و اخلاق، مدعی شد که انسان برای اخلاقی شدن نیاز به تمهیداتی دارد که تنها به یاری آموزش زیباشناختی، این تمهیدات فراهم می گردند. دستاورد او نزدیک سازی دگرباره ی دو قلمروی تجربه ی زیبایی شناختی و اخلاق بود.

مفهوم عدالت در تاریخ اندیشه سیاسی اهمیتی خاص دارد، چرا که عدالت از جمله مفاهیم بنیادین فلسفه‌های سیاسی قدم و اندیشه سیاسی جدید است . در نوشتار "بررسی تطبیقی مفهوم عدالت از دیدگاه افلاطون و فارابی" این مفهوم در گستره اندیشه دو تن از متفکرین برجسته یعنی افلاطون و فارابی مورد بررسی قرار گرفته است . افلاطون به طور مبسوط مفهوم عدالت را مورد بررسی قرار داده است تا به آنجا که با ارزشترین اثر خود یعنی جمهور را، "گفتگوهایی درباره عدالت " نیز نام داده است . فارابی نیز مجال بحث در این موضوع را رها نکرده و عدالت را از جمله مفاهیم اصلی و اساسی فلسفه خود دانسته است این دو اندیشمند هر دو، مفهوم عدالت را "هماهنگی و تناسب " (Harmony) معنا کرده‌اند و این معنا و مفهوم را چه در هستی و چه در فرد و اجتماع همواره مد نظر داشته‌اند. از این دیدگاه به "عدالت هندسی" تعبیر شده است که در مقابل عدالت عددی قرار می‌گیرد. این از ویژگی‌های فلسفه و سیاسی قدیم است که عدالت را همواره در ارتباط با نظم، تناسب و هماهنگی معنا نموده‌اند. نظمی که در مجموعه افرینش وجود دارد و بنابراین اگر اعتدالی که در نظام آفرینش وجود دارد، توسط رئیس مدینه درک و در اداره مدینه بدان اقتدا شود، می‌توان گفت که عدالت رعایت شده است . جهان هستی بر نظامی معقول استوار است و این برداشتی است که افلاطون و فارابی هر دو بدان توجه داشته‌اند. در بررسی کارکرد مفهوم عدالت در فرد، فارابی و افلاطون دیدگاه‌های اخلاقی خود را مطرح می‌سازند و وقتی کارکرد این مفهوم را در اجتماع بررسی می‌کنند دیدگاه سیاسی خود را بیان می‌کنند. آنچه در خور توجه است ارتباط تنگاتنگ اخلاق و سیاست در اندیشه این دو است . افلاطون نخستین بار تامل درباره سیاست را در منظومه ای از اندیشه فلسفی وارد کرد و در متن آن طرح کرد. این همان منشی است که فارابی نیز بدان اقتدا نموده است ، اما با این تفاوت که موضوع اصلی افلاطون در فلسفه "وجود مدنی انسان و مدینه" است ولی موضوع اصلی در فلسفه فارابی وجود خداست . خدایی که به ماهیات وجود بخشیده است . در تطبیق آراء افلاطون و فارابی پیرامون مفهوم عدالت به تفصیل به این موضوع پرداخته شده است .