جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گوهر مراد شامل امّهات مسائل کلام و حکمت و اخلاق و عرفان و اصول خمسه است، دارای یک مقدّمه و سه مقاله و یک خاتمه است که مقدّمه آن در مورد مرتبهٔ وجود انسان و روشن نمودن راه خدا و فایده علم حکمت و کلام است و سه مقالهٔ آن در خودشناسی و خداشناسی و شناخت فرمان خدا و ابلاغ کنندگان و مجریان راستین آن یعنی انبیاء و امامان-علیهم السلام-و نتیجه عمل به آن یعنی معاد است و خاتمهٔ آن نیز پیرامون تهذیب اخلاق و سلوک مقامات العارفین است. تبویب گوهر مراد، تبویبی خاص است و در دیگر کتب کلامی دیده نمی‌شود. این کتاب علاوه بر مباحث کلامی به مباحث مسائل اخلاقی و عرفانی نیز می‌پردازد. مباحث فلسفی به کتاب راه یافته است؛ از این جهت گوهر مراد را کتابی کلامی-فلسفی می‌توان دانست. اندیشه‌های عرفانی مؤلف کتاب بر مباحث کتاب دیده می‌شود.

با رشد و تقویت نظریۀ ولایت در تصوف و عرفان اسلامی، پیرامون زندگی اولیاءالله، به ویژه دربارۀ نحوۀ زندگی قطب، سایه روشن هایی فراوان و حواشیی گوناگون نیز شکل گرفت. هرکدام از این سایه روشن ها، بخشی از کنجکاوی مردم برای آشنایی هرچه بیشتر با اولیاءالله و چگونگی زندگی ایشان را بیان می کنند. این حواشی، اموری متعدد نظیر نحوۀ زندگی اولیا، مسکن و مدفن اقطاب، مرگ قطب و چگونگی انتخاب جانشین، میزان قدرت اولیا در تصرف احوال و امور خارجی، سیر و سیاحت ایشان و مسائلی نظیر آن را شامل می شوند. در این مقاله سعی برآن خواهد بود تا ضمن تبیین مهمترین نمونه های این سایه روشن ها، معروفترین مسائل مرتبط با این مفاهیم، مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند

وحدت وجود را مى‌توان مهم‌ترین گزاره اکثر مکاتب عرفانى دانست. البته مکاتب گوناگون عرفانى، در نوع جهان‌بینى و دستورالعمل‌هاى مربوط به سیر و سلوک، تفاوت‌هایى با یکدیگر دارند؛ امّا ظاهرآ در این آموزه، اغلب با هم اختلاف اساسى ندارند. امّا، توجیه منطقى و عقلانى این امر با مشکلات بزرگى روبه‌روست و کمتر مکتب فکرى‌اى توانسته است از عهده تبیین آن برآید؛ بلکه گاهى برخى با صراحت گفته‌اند: اساسآ این امر توجیه عقلانى ندارد و امرى غیرعقلانى است. در این مقاله، نخست به بررسى مکاتب مختلف عرفانى پرداخته، و تشابه آنها را در موضوع «وحدت وجود» و چند آموزه مهم و مرتبط با آن بررسى کرده‌ایم و سپس، کوشش ملّاصدرا و استیس را در توجیه وحدت وجود به بحث گذاشته‌ایم.

کتاب «عرفان در حکمت اشراق»، اثری است در حوزه‌ی فلسفه و عرفان، که به شرح و توضیح زندگی، افکار و آثار شیخ شهاب الدین سهروردی، عارف، فیلسوف، ادیب و... فصل اول کتاب با عنوان «آشنایی با شیخ اشراق»، به بررسی و معرفی شخصیت‌هایی که به سهروردی شهرت دارند پرداخته و در ادامه به آرای برخی اندیشمندان درباره‌ی سهروردی، استادان و معاصران وی و همچنین شرح آثار وی پرداخته شده است. در فصل سوم با عنوان «منابع حکمت اشراق» به بررسی منابع ایرانی، یونانی، عرفانی و قرآنی که شیخ اشراق از آن‌ها تأثیر پذیرفته اختصاص دارد. در انتهای این فصل نیز، به نمونه‌هایی از این تأثیر در آثار سهروردی اشاره شده است. فصل پنجم کتاب به اصطلاحات و واژه‌های عرفانی عملی اختصاص یافته است که در آثار شیخ اشراق مطرح شده‌اند. در این فصل با استفاده از آثار عارفانی همچون ابونصر سراج، ابوالقاسم عبدالکریم هوازن (خواجه ابوالقاسم قشیری) و خواجه عبدالله انصاری، به توضیح واژه‌های عرفانی پرداخته شده است.

بنا بر خوانش برخی مستشرقان و پژوهشگران از آثار ابن سینا، شاکلة نظام فکری سینوی اساسا یک مشرب عقلی صرف پنداشته شده است؛ حال آنکه حکمت مشرقیة سینوی را می‌توان نخستین گام تلقی کرد برای تمایز نهادن میان فلسفة ارسطویی و حکمت بحثی صرف با حکمت ذوقی و شهودی شرقی. از منظر پژوهشگرانی مانند دیمیتری گوتاس، حکمت سینوی خالی از لطایف عرفانی و شهودی قلمداد شده تا بدانجاکه وی مقامات‌العارفین ابن سینا را با آن گسترة وسیع عرفانی و اشراقی اثری عرفانی نمی‌یابد و در پی اثبات آن است که حکمت سینوی عبارت است از فلسفة مرسوم مشایی» و با غفلت از قرائن روشن تاریخی و نیز ابعاد رمزی و مابعدالطبیعی اصطلاح مشرق, صراحتا به اجتهاد در برابر نص برخاسته است. در این مجال اندک می‌کوشیم تا با عنایت به وجوه قرابت سب کشناختی میان بوعلی و سهروردی و نیز با تبیین اشتراکات ماهوی حکمت مشرقیه با حکمت اشراق به تشریح آراء دیمیتری گوتاس و نقد و بررسی آن بر مبنای تعالیم حکمت اشراق همت گماریم. یافته های تحقیق حاکی از آن است که حکمت مشرقیه از منظر بوعلی گویای حقایقی است ورای آنچه مشائیان گفته اند و حکمت اشراق سهروردی نیز حکمتی است احیاگر اندیشۀ مشرقی.