جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این پژوهش، قصّه ی حضرت یوسف 7 در قرآن کریم است. هدف از پرداختن به این موضوع، علاوه بر اهمیّت معارف قرآنی، اشتمال آن بر نکات اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی مفیدی، همچون ارائه ی الگوهای ایمان و عفّت به جوانان، مدیریّت بحران به مسئولان اجتماعی و همچنین آموزه های سودمندی در موضوع رؤیا است. حضرت یوسف 7 فرزند یعقوب نبی 7 و راحیل بود و در سرزمین فدان آرام متولّد شد. وی یکی از پیامبران الهی بود که مژده ی نبوّت را در کودکی با رؤیای سجده ی خورشید و ماه و یازده ستاره در برابر خود، دربافت نمود. وی یک برادر تنی به نام بنیامین و دَه برادر ناتنی از پدر داشت که این دَه تن به او و به ویژه پس از آن رؤیا و توجّه بیشتر پدر، حسادت می ورزیدند. این خوی پَست اخلاقی آنان را به توطئه گری ضدّ یوسف 7 و افکندنش در چاه واداشت و آنان پیراهن یوسف 7 را به خونی آغشته کرده و نزد پدر رفته و به دروغ اظهار کردند که گرگ وی را خورده است، امّا یعقوب 7 سخن آنان را باور نکرد و صبر پیشه نمود. یوسف 7 به عنایت خداوند توسّط رهگذران نجات یافت و با قیمت ناچیزی به وزیر اعظم مصر و ملقّب به عزیز فروخته شد و بدین ترتیب به مصر راه یافت. در آن جا به علّت زیبارویی مورد علاقه ی زلیخا، همسر عزیز مصر، قرار گرفت و این زن از وی تقاضای مراوده نمود. وی از صحنه ی فساد به خداوند پناه برد و گریخت. عزیز از این ماجرا مطّلع شد، امّا با وجود اثبات بی گناهی یوسف 7 ، وی را به زندان افکند. وی در آن جا به تبلیغ توحید و مسائل اخلاقی به هم زندانیان پرداخت تا پس از 7 سال در پی رؤیای فروانروای مصر و نیاز آنان به تعبیر رؤیا به یاد یوسف 7 افتاده و وی را نجات دادند. یوسف 7 بی گناهی خود را در ماجرای مراوده برای فرمانروا ثابت کرد و به مقام خزانه داری منصوب شد و به کمک فرمانروا به کشاورزی و برداشت محصول پرداخت تا خشک سالی آینده را به خوبی مدیریّت کند. سال های قحطی فرا رسید و برادران برای گرفتن آذوقه به مصر آمدند و به این ترتیب مقدّمات وصال یوسف 7 به پدری که از فراقش سال ها گریسته و دیدگان خود را از دست داده بود، فراهم شد. خداوند دیدگان یعقوب 7 را به برکت پیراهن یوسف 7 شفا بخشید و همه ی افراد خانواده ( والدین و برادران) نزد او رفته و در برابرش تعظیم کردند و بدین ترتیب رؤیای یوسف 7 به واقعیّت پیوست. در این پژوهش سرگذشت یوسف 7 در سه بخش یه عناوین: دوران کودکی یوسف 7 تا به چاه افتادن، از چاه تا وزارت، وزارت تا پایان عمر و در 11 فصل سامان یافته است و دامنه ی تحقیق پیرامون شخصیّت و بیان سرگذشت یوسف 7 می باشد که در خلال مطالب به منظور کاربردی شدن موضوع به نکات اخلاقی،فرهنگی، تربیتی و مدیریّتی نیز اشاره شده است. برای این تحقیق، از منابع تفسیر قرآن کریم، همچون المیزان علاّمه طباطبایی 1 ، مجمع البیان فضل طبرسی 1 ، الکبیر فخر رازی، التبیان شیخ طوسی 1 و... و کتب حدیث مانند بحارالانوار علاّمه مجلسی 1 ، علل الشّرایع و عیون اخبارالرّضا 7 اثر شیخ صدوق 1 ، اصول کافی محمّد بن یعقوب کلینی 1 و کتاب های تاریخی مانند کامل ابن اثیر، تاریخ الرُّسل و الملوک طبری، تاریخ انبیای رسولی محلاّتی و به ندرت از کتاب و مقاله های تربیتی، روان شناسی، مدیریّت، اقتصاد و... استفاده شده است. روش تحقیق به کار رفته، کتابخانه ای- تحلیلی و توصیفی بود. فرضیه های عصمت یعقوب و یوسف 7 و مقام الگویی یوسف 7 در عفّت و مدیریّت بحران به اثبات رسید و نظر به نکات آموزنده ی بسیار قصّه های قرآنی و نیاز جامعه به الگوهای قرآنی، پژوهش چنین آثاری ضروری می نماید. کلیدواژه های تحقیق قصّه، یوسف، یعقوب نبی، تعبیر رؤیا، برادران یوسف، تربیت، زلیخا، عزیز مصر، مدیریّت بحران و مصر می باشد.

هدف قصّه‌های قرآنی ، عبرت‌آموزی و الگودهی به پیروان این کتاب آسمانی می‌باشد. داستان حضرت یوسف(ع) هم، چون جامع بسیاری از نکات مورد نیاز بشر از جمله اخلاقی، اجتماعی، تربیتی و ... و أحسن‌القصص قرآنی است. لذا یکی از مهم‌ترین قصّه‌های قرآن است که اگر به دقت مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد می‌توان بسیاری از نکات را از آن استخراج و در زندگی به کار بست. در این تحقیق، که از نوع تحقیق توصیفی می‌باشد به صورت کیفی و از طریق مطالعه کتب و منابع قرآنی به خصوص تفاسیر کشف‌الأسرار و عده‌الأبرار، نمونه، المیزان و مخزن‌العرفان ، این نکات استخراج و با مقایسه میان منابع تهیه شده است.نکات صبر، حسد و کینه، استعانت، عفت، تهذیب نفس، حکومت حضرت یوسف(ع)، مدیریت تعارض، چگونگی ارتباط بین والدین و فرزندان،اخلاص، برهان و علم و حکمت مورد بررسی قرار گرفت و بر طبق عقیده‌ی مفسران، خداوند دو پاداش تعبیر خواب و سلطنت و توفیق بر برادران را به خاطر دو صفت تقوا و صبر در برابر ناملایمات به حضرت یوسف(ع) ارزانی داشته است. و دلیل عفت حضرت یوسف(ع)، توحید در عبادت، تحت ولایت الهی بودن و نتیجه‌ی رویت برهان حق است. و در مورد چیستی برهان، باید گفت که برهان، علم مکشوف و یقین مشهود و نبوت و عصمت الهی بوده است. از دیگر نتایج این تحقیق می‌توان گفت که کسانی باید مسئولیت حکومت برمسلمین را بپذیرند که دارای مکنت و توانایی، امانت‌داری، پاسداری، تعهد و آگاهی و تخصص باشند و مهم‌ترین درس این سوره تزکیه و تهذیب نفس است که اگر انسان درست به تهذیب نفس بپردازد به مقام اخلاص و نفس مطمئنه می‌رسد. تأویل از نظر مفسران، بازگشت کار به صورت واقعی خویش است.

امدادهای غیبی به عنوان یکی از سنت های مهم در قرآن کریم مطرح است. این سنت مبین آن است که اگر انسان از امدادهای عام الهی درست استفاده کند و قابلیت های معنوی را در خود تقویت نماید، بی گمان نظام علی و معلولی جهان نیز به حمایت او برمی خیزد و او را از پشتیبانی خاص خود بهره مند می سازد. بررسی آیات قرآن از این رویکرد نشان داده است که امدادهای غیبی را می توان به دو دسته عمده عوامل بیرونی و درونی تقسیم نمود که فرستادن لشکر الهی، انجام امور غیرممکن، حفظ و صیانت مومنین، افزایش نعمات دنیوی و حکومت دادن به صالحان از جمله موارد عوامل بیرونی اند. هم چنین هدایت بخشی و آرامش قلبی، اندک نمایی و ایجاد ترس و وحشت در دل دشمنان از جمله مصادیق عوامل درونی محسوب می شوند. این مقاله بر آن است تا با استناد به آیات قرآن و منابع تفسیری، مهم ترین شیوه های نزول این الطاف ویژه الهی بر مومنین را مورد واکاوی قرار دهد.

قرآن کریم محوری‌ترین دعوت خود را دعوت به تسلیم در مقابل خدا قرار داده است. همچنین در آیین هندو به طور عام، و در برخی مکاتب آن به طور خاص، این اصل، جایگاهی به برجستگی جایگاه تسلیم در اسلام دارد. از طرفی، تسلیم در مقابل حقیقت را می‌توان جامع‌ترین اصل اخلاقی دانست. از این رو، بررسی تطبیقی این مفهوم می‌تواند مبنایی جهانی برای اخلاق فراهم کند که قرآن نیز آن را می‌پذیرد و بر آن تأکید دارد. این پژوهش تلاش دارد با تأمل در این آموزۀ اساسی، آن را به مثابه مبنایی برای اخلاق الاهی جهانی، فراپیش نهد. به این منظور، این اصل اساسی از باب موردپژوهی، در دو دین بزرگ از دو گونۀ اصلی ادیان جهان، بررسی شده است.

در این نوشتار خشونت خانوادگی به عنوان یکی از بحران های خانوادگی به بحث و بررسی گذاشته شده است. نویسنده پس از آن که خشونت خانوادگی در ایران را گزارش می کند، از تعریف خشونت و پیشینه آن، خشونت خانوادگی در یک خانواده هسته ای،خشونت گرایان و قربانیان و نیز انواع خشونت همچون خشونت جسمی، روحی و روانی و مالی با توجه به آیات وحی سخن می گوید. حسادت، باورهای ناروا، مشکلات اقتصادی، بیماری، بد آموزی، بد گمانی، کبر و خودبینی، حب دنیا، شهوت، خستگی، از عوامل اصلی خشونت در آیات وحی معرفی شده اند. والدین در مدیریت خشم باید با یکدیگر نیکو رفتاری کنند، روحیه اعضای خانواده را بشناسند،از قربانی خشونت حمایت کنند و با خشونت گر برخورد کنند و ایجاد مهر و محبت در میان اعضای خانواده نمایند. تغییر وضعیت جسمی، سکوت، گوش دادن به سخنان خشونت گرا، توجه به آثار خشونت، و وضو گرفتن از راههای کنترل خشم شناخته می شود . از سویی دیگر حکومت ها با وضع برخی قوانین ومقررات می توانند در راستای کنترل خشم قدم بر دارند.

محبت که می توان وجود آن را امری وجدانی دانست، برگرفته از شناخت و فرع بر آن است. مادامی که شناخت نباشد، محبتی نیز متصور نیست. به یقین محبت به خدای تعالی و دوستی خداوند با انسان که ارزشمندترین و متعالی ترین نوع از محبت است، بر همین اصل مبتنی است. جایگاه این دوستی تا بدانجاست که غایت کمال بنده تلقی می شود. در پژوهش پیش رو به معنای محبت، واکاوی حقیقت حب و بغض خداوند به بندگان خود، محبت در قرآن و اقسام و اسباب آن، نشانه های محبت انسان به خداوند متعال و موانع این محبت توجه شده است. روش این پژوهش، روشی تحلیلی توصیفی است و با استفاده از ابزار کتابخانه ای انجام شده است.

اخلاق حرفه ای به معنای خلق و خوی حرفه ای در آموزه های دینی به وفور یافت میشود. «توحید» به عنوان اصل الاصول همه باورها در نظام ادیان آسمانی با تاروپود این آموزه ها گره خورده است و به آن مبنا و اعتبار می بخشد. تربیت اخلاقی انسان، زیرمجموعه مربیگری خداوند و هدایت گری او بر کل نظام هستی است. انسان در جهان بینی الاهی، همزاد با فطرت توحیدی و تمثیلی از درخت توحید است. بر این اساس، آغاز و انجام اصلاح انسان، ازجمله اصلاح اخلاق حرفه ای او باید همسو با حرکت های اصلاحی انبیا بر کلمه طیبه «لا اله الّا الله» پیریزی شود.یکتا انگاری و یکتاپرستی از چند جهت با مبانی اخلاق، به ویژه اخلاق حرفه ای پیوند میخورد؛ از جمله «تبیین خاستگاه گرایش های اخلاقی انسان»، «ارزش گزاری گرایش های اخلاقی»، «انگیزه بخشی و تداوم فضایل اخلاقی» و... . در این میان «درک توحید ناب» در تمام این حوزه ها به ویژه در حوزه انگیزه دهی جایگاهی ویژه دارد.

اوصاف و ویژگیهای حضرت یوسف(ع) در قرآن کریم و تورات به سه دسته تقسیم می شوند: 1) اوصاف و ویژگیهای اختصاصی حضرت یوسف (ع) در قرآن کریم که از مهم ترین آنها بنده مخلص خدا بودن، اقامه دلیل برای برائت خود و اثبات پاکدامنی، بیزاری از کفر و بی‌ایمانی، و بینا شدن چشمان یعقوب (ع) به برکت پیراهن او می‌باشد 2) اوصاف و ویژگیهای اختصاصی حضرت یوسف (ع) در تورات که از مهم ترین آنها چوپانی با برادران، خبرچینی از برادران و فرزند دوران پیری حضرت یعقوب (ع) بودن است 3) اوصاف و ویژگیهای مشترک حضرت یوسف (ع) در قرآن کریم و تورات که از مهم ترین آنها دیدن رؤیای صادقه، برخورداری از علم تعبیر خواب و برخورداری از پاکدامنی است. البته باید در نظر داشت که همین اوصاف و ویژگیهای مشترک نیز باهم تفاوتهایی دارند مثل اینکه در قرآن کریم از تعبیر خواب حضرت یوسف (ع) با عنوان تأویل یاد شده است. مقایسه همین اوصاف و ویژگیهای مشترک نیز عظمت بیشتر حضرت یوسف (ع) را در قرآن نشان می دهند. محوریت سرگذشت حضرت یوسف (ع) در قرآن کریم، اوصاف و شخصیت والای اوست به طوری که برخی از مواضع زندگی حضرت یوسف (ع) در قرآن کریم بیان نشده است مانند سرانجام مادر حضرت یوسف (ع) که مفسران در این باره اختلاف کرده اند، ولی محوریت آن در تورات تاریخ زندگی او است به طوری که به ذکر جزئیات پرداخته می شود و ترتیب تاریخی در آن رعایت شده است. از بررسی اوصاف و ویژگیهای حضرت یوسف (ع) در این دو کتاب این نتیجه حاصل می شود که شخصیت حضرت یوسف (ع) در قرآن کریم درخشان تر از تورات است؛ چون با دلایل روشن آمده، هدایت شده و به هدایت مردم می پردازد اما در تورات از هدایت کردن او خبری نیست و حتی به تهمت جاسوسی دادن به برادران توصیف می شود. با این حال نقطه مشترک دو کتاب در این است که در هر دو کتاب دامن حضرت یوسف (ع) از معاصی پاک است.