جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امامت و رهبری در مکتب تشیع از اصول دین بوده و از نظر لزوم اعتقاد در ردیف توحید و نبوت و معاد قرار دارد و منصب امامت در این مکتب امتداد وظایف رسالت پیامبر اکرم (ص) می باشد و امام به تمام وظایفی که بر عهده پیامبر بوده قیام می کند. شیعه معتقد است که امامت یک منصب الهی است و امم باید از جانب خدا نصب و معین گردد. در مکتب اهل سنت مقام امامت یک مقام عرفی و اجتماعی است و دست جامعه اسلامی در انتخاب آن باز است. در این مکتب امامت از فروع دین بوده و امام و خلیفه بعد از پیامبر اکرم (ص) ابوبکر است. اما در مکتب تشیع خلیفه امام و جانشین پیامبر (ص) بنا به نصوص قرآنی و روایی علی بن ابیطالب (ع) است. در این نوشتار از میان آن همه دلایل قرآنی و روایی که دلالت بر امامت علی (\) می کند فقط به ذکر چهار آیه از قرآن کریم بسنده نموده ایم که عبارتند از آیات ولایت تطهیر تبلیغ و اکمال. 1-آیه ولایت بسیاری از مفسران و اهل حدیث گفته اند که این آیه درباره علی (ع) نازل شده است آن زمانی که انگشترش را در حال رکوع نماز به سائل داد.2- آیه تطهیر: یکی از ادله قرآنی شیعه بر ولایت و امامت بلافصل علی (ع) و همچنین عصمت امامان آیه تطهیر است. 3-4- آیات تبلیغ و اکمال: این دو آیه نیز ادله قرآنی شیعه بر ولایت و امامت علی (ع) در کتابهای بسیاری از دانشمندان اهل تسنن و همه کتب معروف شیعه اعم از تفسیر و حدیث و تاریخ آمده است که این دو آیه در شأن علی در خم غدیر نازل شده است. از این آیات و حدیث غدیر به روشنی بر می آید که علی (ع) نخستین جانشین پیامبر اکرم (ص) بوده است.

1- اندیشه مهدویت از زمان پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه و آله وسلم) و ائمه اطهار علیهم السلام تا کنون همواره در جامعه اسلامی بوده است. و کسی نمی تواند به سادگی منکر این واقعیت شود متاسفانه این مسئله در طول تاریخ، دچار انحراف هایی از جمله مدعیان مهدویت شده است. آنان روی انگیزه هایی همچون نجات باوری مهدوی، جهل و نادانی مردم، فزون طلبی و زیاده خواهی، مدعی آن شده، عده ای را به انحراف کشانده اند که یا خود مدعی مهدویت شده اند و یا دیگران را به عنوان مهدی موعود مطرح ساخته اند.2- مدعیان مهدویت، این گونه نیستند که در یک مقطع زمانی ظهور کرده و منقرض شده باشند بلکه در هر دوره ای که امام بر حقّی وجود داشته، مدعی کاذبی نیز ظهور کرده است. اولین دسیسه این انحراف پس از شهادت امام علی(علیه السلام) انحراف فرقه سبائیه بود که بیان شد.3- این سیره نامشروع در فاصله زمانی هریک از ائمه اطهارعلیهم السلام به جز دوران امام حسن و امام حسین علیهما السلام به ترتیب زمانی دست به انحراف زدند و عده ای را منحرف کردند که منحرفترین آنها عبارتند از سبائیه، کیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه و واقفه بودند.4- از آن جایی که ائمه اطهار(علیه السلام) شرایط و اوضاع زمان را زیرنظر داشتند با تدبیر حکیمانه خود از کیان و حقانیت امامت، به ویژه مهدویت دفاع و مقابله نموده برخوردی عملی و فکری با آنان نموده اند لذا در مقابل موسسین و پیروان آنها ساکت ننشسته و موضع گیری خود را مستقیم و غیر مستقیم در قالب دعا، پرسش و پاسخ، مناظره، لعن و نفرین، دعوت به بهره گیری از علم اهل بیت، معرفی جایگاه اهل بیت، حتی تأویل و تفسیر آیات قرآن را به آنها تطبیق داده اند و با صراحت تمام در مقابل آنها واکنش نشان داده اند.5- دردوران غیبت صغری، به خاطر خلا رهبری ظاهری در جامعه و نبود مرجعیت علمی خاص، افرادی به خاطر مطامع دنیوی و امراض روحی از این فضا سوء استفاده کرده و امامت را به انحراف بردند که توسط امام زمان(عج) مورد طرد و لعن قرار گرفته اند اگرچه قالب موضع گیریها و مقابل? حضرت، بوسیل? توقیع و نامه نگاری صورت می گرفت.6- با توجه به موضع گیری و مقابله ائمه اطهار(علیه السلام) اکثر این فرقه ها و منحرفین منقرض شده اند و جز اندکی از آنان باقی نمانده است. امّا تنها گروهی که مدعی امامت اصیل بوده، از آن پیروی کرده، باقی مانده و اصالت خود را حفظ کرده اند، شیعیان دوازده امامی اند، این گروه از شیعیان، بر مبنای سنت رسول خاتم(صلی‌الله علیه و آله وسلم) و گفتار عترت طاهره(علیه السلام) امامت را امری الهی دانسته، بر اساس نص و دستورات الهی و فرستاده او به آن معتقد بودند و از آن پیروی کرده اند.

تخیل به ویژه تخیل اخلاقی، مقوله ای است که تعریف دقیق و تعیین مختصات آن، چندان مورد توجه قرار نگرفته و بررسی نقش آن در بسیاری از نظام ها و نظریه های اخلاقی از جمله اخلاق اسلامی مغفول مانده است. برای رسیدن به این هدف، با ارائه تعریف پیشنهادی خود از تخیل اخلاقی، نسبت این تعریف با پاردایم های رایج بررسی می شود. پس از تبیین رابطه و تفاوت های تخیل اخلاقی با مفاهیمی چون خرافه یا ایمان به غیب، نقش و مدخلیت تخیل در دو سطح جداگانه تحلیل خواهد شد: سطح اصول شکلی و سطح هنجارهای اخلاق اسلامی. برای انجام این مهم، کارکرد تخیل در قاعده طلایی به عنوان یک اصل مهم در میان اصول شکلی اخلاق اسلامی تحلیل گشته، با بررسی فضایل و رذایلی چون قرض الحسنه، غیبت، زکات، قتل و احیا، نقش تخیل در ساحت هنجارها واکاوی خواهد شد.

بشر از دیرباز تاکنون به فکر یک جامعه آرمانی بوده است که در آن همه ارزشهای والای انسانی به بهترین وجه مراعات شود .همانطور که از کتب فلسفی و بحثهای پیرامون مدینه فاضله پیداست ، بسیاری از مباحث علمی هم به این ناحیه معطوف بوده است .از دیدگاه اسلام و مخصوصا تشیع، این جامعه در دوران ظهور حضرت حجت (علیه السلام) به فعلیت می‌رسد. جامعه‌ای که پایه و بنیان آن بر رشد فکری و عقلانی انسانها ریخته شده است. تکامل تربیت و بلوغ روحی انسان از جمله برنامه‌های مهم قیام امام مهدی (ع) است.باید گفت انسان ، در طول تاریخ در بعد عقلی و رشد فرهنگی ، سیری طولانی داشته است .در میان دست آوردهای علمی انسانها آموزه‌های انبیاء مقامی بلند و ارزشمند دارد . تعالیم آموزگاران وحی همگی در جهت نشر دانایی و گسترش آگاهی در میان جامعه اسلامی بوده در همه زمینه ها ، از خودشناسی تا خداشناسی ، و از ذره شناسی تا جهان شناسی .اما علم و دانش بشر در رستاخیز امام مهدی (ع) به تکامل نهایی می‌رسد ،حضرت امام مهدی(علیه السلام) با علم وافر الهی و قدرت خداوندی‌اش که عین یک اعجاز است،عقل انسانها را در تمامی ابعاد نظری و عملی و در بعد معاش به شکوفایی می‌رساند و موانع موجود بر سر راه کمال و سعادت انسانی را از میان بر می‌دارد .

در این تحقیق تلاش شده است تا به تقریرهای مختلف برهان فطرت از نظر متکلمان امامیه پرداخته شود. طبق آیات 30 سوره روم و 172 سوره اعراف، انسان مفطور به معرفت پیشین نسبت به خداوند متعال است. امور فطری و سرشتی انسان شامل شناخت‌ها و گرایش‌ها است. به فطرت انسان یا تنها به عنوان راه و طریق خداشناسی توجه شده است، یا علاوه بر آن، به عنوان برهان و دلیلی بر وجود خداوند نظر شده است. متکلمان متقدم، عموماً، فطرت را یکی از راه‌های عام و همگانی در خداشناسی با رویکرد شهودی مطرح کرده‌اند. ولی متلکمان متأخر، خصوصاً آیت الله شاه‌آبادی ـ رحمه الله ـ برهان بودن آن را نیز مطرح کرده‌اند. این برهان با استفاده از یکی از گرایش‌های درونی انسان همچون عشق به کمال یا امید به قدرتی برتر هنگام خطر، سامان می‌یابد. سپس از طریق تضایف یا اضافی بودن این امور، طرف دیگر آن، که وجود کمال یا قدرت مطلق است نتیجه می‌شود؛ و او جز خداوند نیست. لذا لازم است ابتدا امور فطری مورد مداقّه و توجه واقع شوند و ادله وجودشناختی فطرت بررسی شوند. در غرب نیز، برهان از طریق فطرت همگانی خداشناسی را اجماع عام گویند. که مقایسه بین برهان فطرت و اجماع عام، اتقان بیشتر برهان فطرت را نشان می‌دهد. اشکالات و شبهات مطرح شده در فطرت و برهان فطرت نیز قابل نقد هستند.واژگان کلیدی: فطرت، برهان فطرت، خداشناسی فطری، متلکمان امامیه، اجماع عام، عشق به کمال مطلق.

مبنا و اساس نظریه عدالت رالز راسنت اخلاقی قراردادگرای هابز و لاک و وجدان گرایی روسو و وظیفه گرایی کانت تشکیل می دهد. از همین رو او نظریه خود را « عدالت به مثابه انصاف » می انگارد وهدف آن نیز این است که به روش اخلاقی، اصول عدالت را کشف و وضع کند وعدالت را به نتایج حاصل از تصمیم گیری منصفانه مربوط سازد. پس اولا درنگاه او عدالت فضیلت است وثانیا بی طرفی وانصاف است ؛ آن هم نه به عنوان صفت فردکه به « عنوان صفت وضعی که در درون آن وضع ، اصول عدالت گزینش شود » . اهمیت نظریه عدالت در تحولی است که درجریان تفکر سیاسی جهان معاصر ایجاد کرده است که دچار رکود شده بود وبا نظریه عدالت جان تازه ای گرفت . هدف این رساله تفسیر اخلاقی نظریه عدالت وهمچنین برجسته نمودن اصول اخلاقی نظریه عدالت است که تأثیر پذیری ازبعضی مکاتب اخلاقی مبنا قرار می گیرد . روش انجام کار روش توصیفی – تحلیلی است که ضمن اشاره به شرایط زمان رالز، به توصیف وتحلیل ارکان اصلی فلسفه رالز پرداخته می شود ودر نهایت ارزیابی کلی از نظریه او به عمل خواهد آمد. نتیجه اینکه رالز درچالش با نظریه سود گرایی به پیروزی دست یافت وشاهد مثال عینی قلم فرسایی متفکران درزمینه این نظریه است، دستاوردهای دیگر نظریه رالز وارد ساختن مفهوم عدالت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی درادبیات فلسفه مغرب زمین بود که سبب نوزایش فلسفه سیاسی در قرن بیستم بود، که متفکران دیگری هم از شاخه های فلسفه های مضاف راجع به نظریه او اظهار نظر کردند وبه شاخه فلسفه سیاست کشیده شدند.

یکی ازبخشهای مهم فلسفه اسلامی بخش الهیات بالمعنی الاخص است.که در واقع مهمترین مسائلی که فیلسوفان بدان می پردازند درخودش جای داده است.مسائلی از قبیل اثبات واجب تعالی وصفات وافعال او که هر کدام آنها از پیچیدگی و از اهمیت زیادی در فلسفه اسلامی بر خوردار می باشند.صدرالمتالهین شیرازی در بین فلاسفه اسلامی در تاسیس قواعد عقلی وتطبیق معارف اسلامی بر مقاصد دینی شهرت بسیاری دارد و علامه طباطبایی یکی از فیلسوفان معاصر است که در فلسفه اسلامی وبالاخص در اغلب مسایل الهات بالمعنی الاخصدیدگاههای خاص و قابل توجهی دارد.این پایان نامه تحت عنوان تحلیل مقایسه ای تفاوت دیدگاههای صدرالمتالهین وعلامه طباطبایی در الهیات بالمعنی الاخص می باشد که سعی شده است با روش مقایسه ای به بررسی تفاوت دیدگاههای آنها پرداخته شود.وچون علامه در مبانی فلسفی تحت تاثیر صدرالمتالهین ودر روش متاثر از ابن سینا می باشد بنابراین مقایسه ی آراء آنها می تواند افقهای جدید ونکات بدیعی برای محقق حوزه مسائل فلسفی در پی داشته باشد.

این نوشتار با هدف نقد وبررسی نسبی گرایی اخلاقی از منظر آموزه های اخلاق اسلامی، به رشته نگارش درآمده است. در ابتدا نسبی گرایی اخلاقی تعریف می شود و پس از آن اقسام آن ذکر می شوند. مهم ترین انواع نسبی گرایی اخلاقی، عبارتند از: نسبی گر ایی توصیفی، نسبی گراییفرااخلاقی و نسبی گرایی هنجاری. هم چنین آموزه های نسبی گرایی اخلاقی، در همه اقسام آن از منظر متفکران و اندیشمندان غربی نقد می شوند.مطلب مهمی که باید بدان توجه نمود این است که نقدهای عقلانی و فلسفی متفکران غربی بر نسبی گرایی اخلاقی، از نگاه اسلامی نیز مورد قبول و قابل طرح است. این امر به دلیل بنیان های مستحکم عقلانی و فلسفی آموزه های اسلام است. اما آن چه که در این نوشتار مورد تاکید قرار می گیرد، نقدهایی است که با استناد به آموزه های دینی اخلاق اسلامی بر نسبی گرایی اخلاقی وارد می باشند. برخی از مهم ترین پیش فرض های اخلاق اسلامی عبارتند از : جهان بینی الهی ، اصالت دادن به آخرت در مقابل دنیا ، جاودانگی نفس ، اختیار و مسئولیت انسان و واقع گرایی ، که در فهم محتوای اخلاق اسلامی و مطلق بودن ارزشهای اخلاقی در نظام اخلاقی اسلام موثرند. هم چنین مهم ترین آموزه های اخلاق اسلامی که در رد نسبی گرایی اخلاقی به کار گرفته می شوند عبارتند از: قرب الهی به عنوان کمال غایی، ایمان به خدا و معاد، فطرت، مقام خلیفه الّلهی انسان و جاودانگی نفس.

پایان‌نامه‌ای که پیش‌روی دارید به ارائه، تحلیل و ارزیابی دیدگاههای علامه طباطبائی در مقایسه با صدرالمتألهین می‌پردازد. اهمیت این‌گونه پژوهش‌ها در این است که همان‌طور که پویائی تفکر فلسفی را در جهان اسلام نشان می‌دهد از سوی دیگر تطبیق آراء فیلسوفان اسلامی با یک‌دیگر به‌ویژه حکماء معاصر مانند علامه طباطبائی نشان‌دهنده نقش ویژه هر یک خواهد بود. نگارنده در این پایان‌نامه اثبات کرده است که بعضی از دیدگاههای علامه طباطبائی کاملاً ابتکاری است مانند بحث اعتباریات، برخی دیگر تحلیل بیش‌تر مبانی صدرالمتألهین است مانند دیدگاه ایشان در بحث حرکت در حرکت، برخی دیگر به صورت مناقشه و ایراد به دیدگاههای صدرالمتألهین است مانند بحث اقسام علت فاعلی.

استاد مصباح یزدی از جمله فیلسوفان بزرگ معاصر هستند و دارای آراء و نظرات جدید زیادی می باشند که متاسفانه این آراء در مراکز علمی در حد کافی مورد توجه نمی باشد. بسیاری از این آراء، نظرات جدیدی می باشند که می توانند در مسیر تکامل فلسفه اسلامی بسیار مفید و موثر واقع شوند.به عنوان نمونه رد وجود ماده و هیولی، معقول فلسفی دانستن مفهوم جوهر و عرض، انکار وجود تصورات وهمی، نقد بدیهی بودن بدیهیات شش گانه، نقد امکان اثبات وجود صادر اول با استفاده از قاعده الواحد، نقد قاعده لزوم تقدم ماده بر حوادث مادی، نقد تکاملی بودن مطلق حرکات و نقد دیدگاه ملاصدرا در باب اتحاد عاقل و معقول و در باب نفس، تنها نمونه هایی از آراء و نظریات استاد مصباح می باشد. نویسنده احساس کرد که نوشتن پایان نامه ای راجع به آراء و نظریات این استاد فرزانه، کمک زیادی به تبیین و ترویج نظرات ایشان و در نتیجه رشد و تکامل فلسفه اسلامی دارد و از همین رو آراء معرفت شناسانه و فلسفی ایشان در این پایان نامه مورد تبین و توضیح قرار خواهد گرفت. البته کار این پایان نامه فقط بیان آراء و نظرات ایشان نیست؛ بلکه تا حد زیادی آراء ایشان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است و در این میان به برخی نظرات جدید فلسفی دست یافته شده است. به عنوان مثال نقد علیت عالم عقول نسبت به عوالم دیگر، ارزش یقینی نداشتن کشف و شهود، نقد حرکت جوهری، نقد عدمی بودن شرور، نقد قاعده استحاله اعاده معدوم و ...برخی از نتایجی است که در این پایان نامه به آن ها دست یافته شده است. امید این است که این پایان نامه بتواند گامی در راستای تبین آراء استاد مصباح و رشد و تکامل فلسفه اسلامی بردارد.