جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه علم در سده بیستم فراز و نشیب بسیار پیمود. کارل پوپر، فیلسوف نام آور این سده، در دفاع از فلسفه علمِ منطقی – دستوری جهد بلیغ کرد. دو رکن رکین فلسفه پوپر یکی عقلانیت – عقلانیت انتقادی – است و دو دیگر رئالیسم است. نیز گفتنی است که پوپر در معرفت شناسی از نسبی گرایی گریزان است و آن را قسمی بیماری می داند. او از نیل به حقیقت و به تعبیر خود او تقرب به حقیقت دم می زند. فیلسوفان عالم بعد از پوپر، خاصه توماس کیون، ایمره لاکاتوش و فایرابند، با تصویری که از تاریخ علم دارند، از آرمان های پوپر روی برتافتند و فلسفه علم تاریخی – توصیفی را جایگزین فلسفه علم منطقی – دستوری کردند. در این نوشتار، به اختصار، از این سه فیلسوف علم و نسبت آنان با پوپر و فلسفه علم وی سخن می رود.

افلاطون مطالب برخى از رسائل فلسفى خود مانند رساله تیمایوس را «اورتوس میتوس» (mythos ortos) و «ایکوس لوگوس» (logos eikos) نامیده است. از نظر روش شناسى، این سؤال مطرح مى شود که مراد افلاطون از این دو تعبیر چیست؟ پاسخى که این مقاله به دو پرسش مذکور داده این است که وى از آن نظر که مایه اصلى برخى رساله هایش را اسطوره تشکیل داده و این اسطوره در خلال گفت وگوها و بر پایه روش دیالکتیکى به نحوى خالص و ناب مى گردد، از آن به «اورتوس میتوس» (داستان راست) (right Myth) تعبیر مىکند؛ و از آن نظر که ـ به هر حال ـ مى توان توجیهى براى محتواى این رساله ها یافت و به این طریق به «لوگوس» تقرّب یافت آن را «ایکوس لوگوس» (سخن راست نما) مى نامد. نکته ظریفى که از این مطلب به دست مى آید آن است که در نظر افلاطون، نه تنها رابطه میان این دو ـ به اصطلاح ـ رابطه «تقابل» نیست، بلکه مى توان گفت: اصولا «میتوس» در طول «لوگوس» قرار مى گیرد؛ یعنى «میتوس» راهى براى رسیدن به «لوگوس» است. در زمینه الگوشناسى افلاطون نیز در اینکه از نظر وى «مُثُل»، الگو و سرمشق تبیین ها از جمله تبیین چگونگى پیدایش و دگرگونى جهان هستند، تردیدى وجود ندارد. تنها این مشکل باقى مى ماند که در تطبیق تبیین ها بر الگوها، مشکلات و تنگناهایى به چشم مى خورد و البته افلاطون هیچ گاه تسلیم محال بودن ارائه تبیین کامل نشده، بلکه دیگران را به تلاش براى طرح تبیین کامل و ایده آل تشویق کرده است.

بحث­ها و نوآوری های کلامی ملاصدرا، هر چند در قالب­های رایج کلامی صورت نپذیرفته، اما تحوّلی عظیم در مسائل کلامی به وجود آورد. گذشته از آن، می توان گفت مهم­تر از دست­آوردهای کلامی صدرالمتألهین، روش وی در دست­یابی به این نتایج است؛ هر چند که توجّه بسیارِ خوانندگان آثار ملاصدرا به دست­آوردهای محتوایی اندیشة او، مانع گردید که روش او در دست­یابی به این نتایج، به نحو شایسته­ای مورد عنایت و الگوبرداری قرار گیرد.<br /> بررسی روش صدرالمتألهین در دست­یابی به نوآوری­های کلامی، می تواند عامل پویایی و تحوّل کلام در عصر حاضر باشد؛ اما آن، مستلزم چارچوبی مفهومی است که در عین استواری و اعتبار، از گستردگی و شمول لازم نیز برخوردار باشد. در این نوشتار، با بهره گیری از برخی نظریه­های ویژه در دانش هرمنوتیک (به طور مشخص، نظریة معروف قوس هرمنوتیکی با قرائت پل ریکور) و تبیین چارچوب مفهومی مناسب، روش کلامی صدرالمتألهین مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است.

یکی از مهم ترین نظریه ها در باب روش شناسی فلسفه ملاصدرا نظریه تفکیک مقام گردآوری از مقام داوری است. بر اساس این دیدگاه، ملاصدرا صرفاً در مقام گرداوری از کشف و شهود عرفانی بهره گرفته است و در مقام داوری صرفاً تکیه بر برهان به عنوان روش حقیقی فلسفه دارد. پژوهش حاضر نشان می دهد برخلاف مدعای معتقدان به نظریه مذکور، ملاصدرا در مقام داوری نیز از کشف و شهود عرفانی در عرض برهان استفاده کرده است. ملاصدرا علاوه بر اینکه به این امر اذعان می کند آن را نقطه قوت فلسفه خود محسوب می کند. به عقیده نگارنده استفاده از کشف و شهود عرفانی در مقام داوری مسائل و مباحث فلسفی دارای نقدها و آسیب های روش شناختی مهمی است که می توان آنها را در قالب سه مسأله بیان ناپذیری، عدم قابلیت انتقال و نقدناپذیری کشف و شهود عرفانی مورد بحث و برسی قرار داد.

از گذشته دور قرآن پژوهان و مفسران از روش های تفسیری گوناگونی که در طول سالیان بلند از مواجهه با فهم خطاب الهی استخراج کرده بودند، برای دست یابی به معانی آیات قرآن استفاده می کردند و تاکنون نیز خدمات ارزنده ای در این زمینه ارائه داده اند که راه گشای فهم معانی این کتاب آسمانی بوده است.از سویی دیگر، دوره معاصر با آغاز روش های نقد ادبی، زبان شناسی و معناشناسی، روش هایی بعضا جدید و متفاوت و با کارکردهایی نو در کشف معانی قرآن فراروی محققین و قرآن پژوهان قرار داده است. این روش ها هر چند حاصل کار زبان شناسان جدید است، ولی می تواند کمک بسیاری در جهت فهم دقیق تر معانی قرآن کریم به مفسر کند. اما این روش ها کدامند؟ چه دلایلی بر ضرورت بهره مندی از این روش ها در کنار روش های کهن و کلاسیک سنتی در تفسیر قرآن وجود دارد؟مقاله پیش رو، با روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل داده ها، سعی دارد این روش ها را شناسایی کرده و دلایل دال بر ضرورت کاربرد آن ها در تفسیر قرآن را بیان دارد؛ به امید آن که بتواند در این راه گامی ولو کوتاه بردارد

نوشتار پیش رو با هدف بررسی رویکردهای پژوهش موجود در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به منظور انتخاب روش پژوهش مناسب به رشته تحریر درآمده است.پس از توصیف و نقد و بررسی هر یک از رویکردها، رویکرد انتخابی به همراه روش شناسی پژوهش مناسب تبیین می شود. نگارنده از میان رویکردهای موجود، رویکرد مضاف بودن فلسفه را به «تعلیم و تربیت اسلامی» به مثابه نظام تربیتی استنتاج شده از منابع دینی با استمداد از روش فلسفی و آموزه های دینی را انتخاب می کند و به این نتیجه می رسد که روش مناسب پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی روش تعقلی، استدلالی و استنتاجی در بعد فلسفی و زیربنایی رشته و روشهای تجربی در ساحت علمی و روبنایی آن است. از این رو در تدوین مبانی به مبانی فلسفی در کنار سایر منابع دینی روی می آورد و روش تعقلی و تجربی را در پژوهش بر می گزیند.

استاد مطهری و دکتر شریعتی به عنوان 2 متفکر و نواندیش دینی به اثبات و تببین این اصول پرداختندو استاد مطهری با تکیه به متکای اثبات هم این جریان را ابتدا به نحو برون دینی همراهی کرده و سپس لاجرم به تبیین این اصول برهانی و غیرتقلیدی پرداخته. دکتر شریعتی نیز علی رغم بهره معدود و انگشت شمار از روش های اثباتی، غالبا به تبیین اصول دین پرداخته است. در این پژوهش با تلفیق 2 مسأله اساسی آن، یعنی اصول دین و روش های اثبات و تبیین آن، نحوه مواجهه 2 متفکر پیش گفته را در اثبات و تبیین اصول دین و در قالب روش های پیش گفته بررسی می کنیم

هر مفسر برای بر گرفتن مقاب از چهره آیات قرآن روشی را در پیش میگیرد که این روش در کل تفسیر گستردگی دارد و تمام آیات قرآن از روش مفسر تاثیر می گیرند . علاوه بر روش مفسر بنابر روحیات و ذوقیات و همچنین ضرورت عصر زندگی خویش گرایش خاصی نیز پیدا می کند و به واقع می توان گفت در اکثر مواقع روش و گرایش با هم خلط شده و مفسر در یک مسیر کلی گام بر میدارد روش تفسیری احسن الحدیث به توجه به بررسی آیات د رآن در بعضی مواضع قرآن به قرآن بوده گرچه مفسر خود را از روایات دور نکرده و سعی کردهتا قرآن و روایات را با تکیه بر آیات قرآن در کنار هم بیاورد همچنین از روش ادبی نیز بهره جسته و سعی کرده انواری از فصاحت و بلاغت قرآن را نیز به خواننده بتاباند.روش تفسیری استاد سید علی اکبر قریشی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته بطوری در مقدمه بیان موضوع ، تعریف آن پیشینه و رورش تحقیق بیان شده است. در فصل اول زندگی نامه مولف وتوصیفی از روش احسن الحدیث ارائه شده است. فصل دوم از مبانی روش و گرایش های تفسیری مفسر سخن گفته شده بطوری که بابررسی تفسیر این مفسر از روش او که هم شامل روش قرآن به قرآن و هم تاثیر پذیرفته از روایات ماثر است آگاه میشویم همچنین گرایش این مفسر بیشتر به این نقطه معطوف شده که آیات را حول محور هدایت و تربیت بر اساس اصول علمی و اجتماعی تفسیر کند. مبانی تفسیری احسن الحدیث برگرفته از آیه ( افلایتدبرون القرآن ام علی قلوب افقالها ) و مفسر بر این اعتقاد است که با تدبیر در آیات قرآن می توان به مراد خداوند پی برد و می توان گفت مبانی تفسیری او بر اساس حجیت (ظواهر قرآن) است. در فصل سوم عمده ترین مباحث علوم قرآنی که در تفسیر احسن الحدیث مورد بررسی قرار گرفته بیان شده که عبارتند از اعجاز قرآن ، تحریف ناپذیری قرآن ، نسخ در قرآن ، حروف مقطعه و جمع در قرآن بیان شده است. باتوجه به دیدگاه بعضی از مفسران شیعه از جمله علامه طباطبایی که هر آیه از قرآن را بر مبنای آیات دیگر تفسیر می کنند و بر این اعتقادند که قرآن خود بیانگر خویش است این مفسر نیز بر پایه این تفکر به نوشتن در تفسیر روی آئرده و سعی کرده برای تفسیر هر آیه بیانی از خود خداوند و همچنین روایات وارد شده از معصومین در تفسیر آیه استفاده کند.

در این پایان نامه با بررسی اصول روش‌شناختی اندیشه فلسفی صدرا، چهار اصل روش‌شناختی زیر استقصا شده و پس از بررسی آراء منتقدین هر یک از اصول، اصول مربوطه در مسئله علم الهی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.روش میان‌رشته‌ای صدرا و تلفیقی از سه منبع معرفتی عرفان، قرآن و برهان؛ استفاده صدرا از سه منبع معرفتی فوق در مقام گرداوری و داوری؛استفاده روشمند و کثرت گرایانه از آراء اندیشمندان سلف؛روش تعلیمی و تشکیکی ملاصدرا بر اساس مبنای قوم و اصالت وجود.