جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

غزالی از جملۀ اندیشمندان اسلامی و در پی احیای علوم دین بوده و در احیاء علوم الدین سعی داشته است تا طرحی احیاگونه برای دینداران زمانۀ خویش ارائه کند. در این پژوهش هدف این بوده است که آثار دینداری، با تکیه بر نظرات و آرای روان شناختی غزالی بیان شود. به همین منظور، تأملات غزالی در چهار ربع عبادات، عادات، مهلکات و منجیات از احیاء علوم الدین ذیل آثار گوناگون معرفتی، معنوی، عاطفی، اخلاقی و اجتماعی طرح شده است. دینداری معرفت اندیشانه درگرو پاسخ به دغدغه های وجودی و تفسیری است. منجیات دین، برای دینداران علاوه بر رفع مهلکات به ایجاد احساسات مثبت عاطفی کمک می کنند. اخلاق جایگاه وسیعی درحوزۀ دینداری دارد. دینداران در حیاتشان باید همواره بکوشند که فضائل اخلاقی را کسب و از رذائل دوری کنند. در اندیشۀ غزالی، دین سعادت دنیوی و اخروی دینداران را تأمین می کند.

کتاب «در راه برپایی حج ابراهیمی» نوشته عباس علی عمید زنجانی، در آن سعی بر آن شده که طبق بیانات نصوص معتبر اسلامی ‌با ارائه مدارک اصیل گوشه هایی از اسرار و فلسفه حج عنوان گردد، و زمینه هایی که در مراسم و مناسک حج برای تأمین قدرت لازم جهت انجام مسؤولیت خطیر جهانی نمودن اسلام و استقرار حاکمیت مستضعفان وجود دارد بیان شود. فهرست مطالب کتاب به این شرح است: گام اوّل: بررسی فلسفه حجّ شامل جایگاه حج در اسلام، منابع دستیابی به فلسفه و اسرار حج، بررسی فلسفه حج، به ما چه میآموزد؟ حج آخرالزمان از زبان پیامبر اکرم، آگاهی از فلسفه احکام منافات با روح تعبّد ندارد، فلسفه حج نمی تواند بهانه های برای کمترین تغییر شکل حج باشد، بعد معنوی و سیر روحانی حج، نقش خلّاق حج در ارتقا و تعالی فرهنگی، بعد سیاسی و آمادگی های رزمی در حج، حج، عامل قیام مردم، حج آزمایش بزرگ خدا، بُعد اقتصادی حج، تجلی نظام امت و امامت در حج. گام دوم: بازگرداندن حجّ به شیوه ابراهیمی شامل سابقه تاریخی مکّه و کعبه، سابقه تاریخی حج و مناسک آن، حج آدم، حج فرشتگان، حج ابراهیم، حج انبیای عظام، آغاز دوران تحریف، انتقال حج به یمن، قریش کعبه را ویران میکند، حج پیامبر خدا، دو نکته اساسی در حجة الوداع، حج شرک آلود جاهلی، برخی از ویژگی های حج جاهلیت، رمز توحیدی بودن حج اسلام، بازگشت به حج ابراهیمی و حج محمدی، امیدها و فرداهای با شکوه. گام سوّم: فلسفه سیاسی برائت از مشرکان شامل برائت از دیدگاه قرآن و سیره پیامبر، معنا و مفهوم اعتقادی و سیاسی برائت، چرا برائت در ایام حج؟ چرا اذان و فریاد در برائت؟ شمول و عموم برائت از مشرکان، برائت از مشرکان از دیدگاه سنت. گام چهارم: تحقیقی پیرامون جدال ممنوع در حجّ شامل طرح تضاد در درون مکتب، رد مذهب با مذهب! جدال در قرآن، نظریات فقها در مورد جدال در حج. گام پنجم: حرم و آینده آن شامل خصایص حرم، احکام ویژه حرم. گام ششم: محدودیت مکانی شامل حرم سرزمین اسرار آمیزی که جنگ در آن حرام است، ویژگی های طبیعی مکه، اماکن مقدس تاریخی تخریب شده در مدینه.

كتاب «الرسائل الأحمدية» تاليف علامه شيخ احمد آل طعان بحراني قطيفي مجموعه‌ اى است از 34 رساله كه در طول چهل و سه سال (از 20 سالگى تا 63 سالگى مؤلف) به مناسبت‌ هاى مختلف و در موضوعات گوناگون تأليف شده‌ اند. سه رساله‌ نخست به مسائل كلامى اختصاص دارد. 25 رساله در فقه، 4 رساله در اصول فقه و دو رساله‌ پايانى در دعا و زيارت به رشته‌ تحرير درآمده‌ اند. منابع اين چاپ نسخه‌ هاى خطى موجود در كتابخانه‌ هاى شخصى در قطيف بوده و تحقيق آن توسط دار المصطفى لاحياء التراث در شهر مقدس قم انجام يافته و در سال 1419 قمرى در سه جلد منتشر شده است.

«مرآة العقول»، شرح علامه مجلسی بر کتاب کافی (اثر شیخ کلینی) است. او در این کتاب، پس از بحث درباره سند حدیث و رده‌ بندی آن بر اساس تقسیم‌ بندی متأخران، به شرح معنای حدیث می‌ پردازد و نکات دقیق آن را باز می‌ گوید. مجلسی در ابتدای کتاب توضیح می‌ دهد که در درازنای زمان، به مناسبت مذاکرات علمی با شاگردان و طالبان علوم دینی، حواشی فراوانی بر کتاب‌ های حدیثی نگاشته‌ است. نگرانی نسبت به از بین رفتن یا فراموش شدن آنها در اثر گذر زمان او را واداشته که این یادداشت‌ ها را جمع آوری کند. مرحوم مجلسی در کتاب «مرآة العقول» روایات کافی را به تفصیل شرح داده‌ اند. ایشان در ذیل هر روایت در ابتدا میزان اعتبار سند آن را مورد توجه قرار داده و سپس محتوای آن را شرح می‌ دهند. «مرآة العقول فى شرح اخبار آل الرسول» جزو كامل ترين شروح كافى است. اين كتاب به زبان عربى و شامل اصول و فروع مى باشد. مؤلف علاوه بر احاطه و تسلط بر اخبار و احاديث معصومين علیهم السلام مضامين عالى و نكات برجسته شروح معروف ديگر از جمله شرح ملاصدراى شيرازى و ملامحسن فيض كاشانى را در آن آورده و بر اهميت و ارزش كارش افزوده است. در احاديث بيشتر نظرهاى فقها و محدثين بيان شده است و اقوال و وجوهى كه وى در احاديث مى آورد، تنها به شرح او اختصاص دارد.

«مرآة العقول»، شرح علامه مجلسی بر کتاب کافی (اثر شیخ کلینی) است. او در این کتاب، پس از بحث درباره سند حدیث و رده‌ بندی آن بر اساس تقسیم‌ بندی متأخران، به شرح معنای حدیث می‌ پردازد و نکات دقیق آن را باز می‌ گوید. مجلسی در ابتدای کتاب توضیح می‌ دهد که در درازنای زمان، به مناسبت مذاکرات علمی با شاگردان و طالبان علوم دینی، حواشی فراوانی بر کتاب‌ های حدیثی نگاشته‌ است. نگرانی نسبت به از بین رفتن یا فراموش شدن آنها در اثر گذر زمان او را واداشته که این یادداشت‌ ها را جمع آوری کند. مرحوم مجلسی در کتاب «مرآة العقول» روایات کافی را به تفصیل شرح داده‌ اند. ایشان در ذیل هر روایت در ابتدا میزان اعتبار سند آن را مورد توجه قرار داده و سپس محتوای آن را شرح می‌ دهند. «مرآة العقول فى شرح اخبار آل الرسول» جزو كامل ترين شروح كافى است. اين كتاب به زبان عربى و شامل اصول و فروع مى باشد. مؤلف علاوه بر احاطه و تسلط بر اخبار و احاديث معصومين علیهم السلام مضامين عالى و نكات برجسته شروح معروف ديگر از جمله شرح ملاصدراى شيرازى و ملامحسن فيض كاشانى را در آن آورده و بر اهميت و ارزش كارش افزوده است. در احاديث بيشتر نظرهاى فقها و محدثين بيان شده است و اقوال و وجوهى كه وى در احاديث مى آورد، تنها به شرح او اختصاص دارد.

«جمل العلم و العمل»، تاليف سيد ابوالقاسم على بن حسين موسوى بغدادى، معروف به شريف مرتضى، علم الهدى (م 436 ق) است. كتاب جمل العقائد، از مشهورترين تأليفات فقهى و كلامى سيد مرتضى مى‌ باشد. اين كتاب با همۀ اختصار و ايجازش در بر دارنده مهم‌ ترين مسائل فقهى است و از منابعى است كه ما را با علم كلام و فقه در عصر مؤلف آشنا مى‌ سازد. اين كتاب از زمان تأليفش مورد توجه فقهاى عظام واقع شده تا جايى كه شيخ طوسى (م460ق) از شاگردان ممتاز وى قسمت كلامى آن را در كتابى به نام «تمهيد الأصول» شرح زده است و عبدالعزيز بن براج (م481ق) از ديگر شاگردان مبرز او در كتابى به نام «شرح الجمل» قسمت فقهى آن را شرح زده است. كتاب جمل العلم و العمل؛ شامل دو قسمت اعتقاديات (كلام) و قسمت عبادات فقه است. در قسمت عقائد؛ اصول توحيد، عدل، نبوت، امامت و معاد و مباحث مربوط به آنان مطرح شده است. و در قسمت عبادات؛ ابواب طهارت، صلاة، صوم، اعتكاف، حج و زكات آورده شده است. باب طهارت؛ شامل احكام آب‌ ها، كيفيت استنجاء، وضوء و غسل و تيمم مى‌ باشد. از نكات قابل ذكر اين كه در كتاب صلاة، مباحث اوقات نماز و مكان و لباس نمازگزار ذكر نشده است، همچنين مبحث خمس در ضمن كتاب زكاة بيان نشده است.

کتاب «بیان تحریر الوسیلة للامام الخمینی کتاب الحج» تالیف زین‎ العابدین احمدی زنجانی است. این کتاب شرح یکی از آثار حضرت امام خمینی بنام «تحریر الوسیلة» می باشد که به زبان عربی با محتوای فقهی فتوایی نگاشته شده است. كتاب «تحریر الوسیلة» تعلیقه ای است بر کتاب وسیلة النجاة، سید ابوالحسن موسوی اصفهانی. «تحریر الوسیلة» یک دوره کامل فقه است که از کتاب طهارت شروع و به کتاب دیات پایان می یابد. این کتاب، درسی و مورد توجه فقهای فعلی است؛ به طوری که برخی از مجتهدان به جای کتاب عروة الوثقی، این کتاب را متن درسی خارج فقه قرار داده اند. از جمله شروح آن، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، نوشته آیت الله فاضل لنکرانی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قضات دادگستری برای رفع خلأ قانونی از تحریر الوسیلة به عنوان متمم قانون استفاده می‌ کردند که با قانونی شدن استفاده از آرای مشهور فقها (اصل ۱۶۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران) و توسعه نِطاق مرجعیت امام خمینی و انطباق اکثر آرای او با آرای مشهور فقها، این کتاب در دادگاه‌ ها و محافل علمی مورد توجه و مراجعه بیشتر قرار گرفت.

«الرد علی الفتاوی المتطرفة (فی خطبة الجمعة للشیخ صلاح البدیر فی المسجد النبوی الشریف لموسم الحج - ١۴٢٢)» به قلم على كورانى به زبان عربى مى‌ باشد. بسيارى از مبانى، اصول و فروع عمده دين در ميان مسلمانان تا قرن‌ ها پس از ظهور اسلام مورد اتفاق بوده كه يكى از آنها مساله زيارت است كه همه علماى اسلام به استحباب آن نظر داده‌ اند. با اين كه داراى مذاهب مختلف هستند تا اين كه در قرن هشتم ابن تيميّه ظهور كرد و در اين امر با عامّه مسلمين مخالفت نمود در كتاب «الرد على الاخنائى» او مى‌ آيد كه او احاديث مربوط به زيارت پيامبر (ص) را مجعول دانسته و گفته اگر كسى معتقد باشد كه وجود آن حضرت بعد از وفات مانند وجود او در زمان حيات است، غلط بزرگى مرتكب شده است. اين فكر تا مدت‌ ها هيچ گونه جايگاه مورد توجهى در ميان مسلمانان به خاطر برخورد و عكس‌ العمل جدى و قاطع مسلمانان به خود اختصاص نداد تا اين كه در دهه‌ هاى گذشته از دوباره اين انديشه و ديدگاه انحرافى توسط محمد بن عبدالوهاب مورد حمايت و گسترش قرار گرفت و با ايجاد مراكز و مدارس بزرگى در سراسر دنياى اسلام در ترويج اين عقايد مى‌ كوشيد. آل سعود هم براى تحكيم پايه‌ هاى امارت خود از او به حمايت برخاستند. و با طرح برداشت‌ هاى محمد بن عبدالوهاب به عنوان اسلام حقيقى و توحيد ناب، پيروان سنّى و شيعه را كه تن به آراى آنان نمى‌ دهند، متهم به شرك و كفر نمودند. ابراز و گسترش اين عقايد منحصر در كتاب‌ ها نشد و در موسم حج كه اجتماع بيش از يك ميليون مسلمان از كشورهاى مختلف اسلامى در گرداگرد كعبه و زيارت آن است كه بايد تامين‌ گر وحدت، همدلى و مهربانى آن ها باشد و خطيبان حرمين مسائل سازنده اسلامى را در اين گونه اجتماع ذكر نمايند. در حج سال 1422 ق خطيب مسجد نبوى شيخ صلاح بدير در نماز جمعه به سخنرانى مى‌ پردازد و مى‌ گويد زيارت قبر پيامبر (ص) مستحب نيست؛ ولى سفر براى زيارت قبور اولياء حرام و ممنوع، تكرار زيارت قبر پيامبر (ص) بعد از هر فريضه يا در هر روز حرام، توسل به نبى اكرم (ص) شرك به خدا است، دعا در كنار قبر پيامبر (ص) موجب شرك است، احترام و ادب و توجه به قبر نبى مكرم (ص) بدعت است، و تبرك جستن به منبر و ديگر اجزاء مسجد نبوى و بوسيدن درب و ديوار مسجد نبوى و تبرك به ضريح پيامبر (ص) حرام است و زيارت مساجد مدينه به غير از مسجد نبى و قبا حرام و مشروع نيست.

کتاب «رسائل آل طوق» اثر شیخ احمد بن صالح آل طوق قطیفی و به زبان عربی است. این کتاب شامل ۲۲ رساله کوچک و بزرگ از مؤلف است که موضوعات گوناگونی را همچون کلام، حدیث، فقه، تفسیر و تاریخ در بر می گیرد. كتاب حاضر رساله يازدهم در موضوع احكام حج و عمره مي باشد.