جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الأمالی» کتابی به زبان عربی، تألیف محمد بن حسن طوسی مي باشد. این کتاب شامل روایاتی است که شیخ الطائفه در نجف اشرف طی جلسات منظمی برای شاگردان خود املا می کرده است. این واقعه بعد از آن است که در سال ۴۴۸ ق حوزه نجف را تأسیس نمود و شروع به تربیت شاگردان در آن حوزه علمیه مقدس کرد. اولین مجلس کتاب، در سال ۴۵۵ ق و آخرین آن، در سال ۴۵۸ ق برگزار شده و از مجلس نوزدهم تا پایان کتاب، روزهای جمعه بوده که تاریخ دقیق آنها در ابتدای هر مجلس ذکر شده است. شیخ طوسی با دقت تمام سلسله سند روایات را ذکر کرده و کمتر روایت مرسل یا روایت مقطوع در آنها دیده می شود. لذا می توان گفت که امالی شیخ طوسی مجموعه روایاتی است که شیخ از بین هزاران روایت، که در اختیار داشته، انتخاب نموده است. گرچه کتاب امالی ترتیب موضوعی ندارد و از این جهت به دست آوردن یک موضوع خاص در کتاب مشکل به نظر می‌ رسد؛ اما با گذری سریع به کتاب، خواننده آن در می یابد که روایات اثبات ولایت و فضائل امیرالمؤمنین علیه‌ السلام حجم زیادی از کتاب را در بر گرفته است. کتاب امالی از حیث تنوع موضوعات بسیار جالب است، چرا که موضوعات آن از اصول دین و معرفة الله و فضائل معصومین و سیره نبوی تا ادعیه ماثوره و وقایع تاریخی و سیاسی مانند هجرت به حبشه و مقتل امام حسین علیه‌ السلام و قیام مختار را در بر می‌ گیرد. در کنار این روایات، روایات اخلاقی در موضوعات گوناگون و روایات آداب مانند: آداب خوردن و آشامیدن و آداب مسجد نیز به چشم می‌ خورد.

«الأمالی»، کتابی در تفسیر آیات متشابه و مشکل و تبیین احادیث دشوار، تألیف سید مرتضی، متکلم، ادیب، فقیه و حدیث‌ شناس برجسته امامیه در سده پنجم قمری. در فهرست‌ های قدیمی، این کتاب به نام «الغرر و الدرر» نامیده می‌ شود. امّا اهل حدیث، آن را با اسم أمالی المرتضی می‌ شناسند. أمالی، مجالس مختلفی است که سیدمرتضی، آنها را در زمان‌ های پی در پی املا کرده و در آنها از موضوعی به موضوع دیگر و از هدفی به هدف دیگر منتقل شده است. بعضی از آیات قرآن کریم را که تأویل آنها بر عامه و خواص پوشیده است و سؤالاتی در مورد آنها شده و اشکالاتی متوجّه آنها است، انتخاب کرده و تأویل و توجیهش را به طریق و مذهب اصحابش که معتزله یا اصحاب عدل‌ اند- چنان که او را می‌ نامد-، علاج و درمان کرده است. او کوشش خود را مصروف بر این داشته که در تأویل آیات متشابه و اشعار عرب‌ زبانان، توفیق حاصل کند که الحق، در این کار، تسلّط عجیبی از خودش بروز داده و ذهن لطیف و نکته‌ پرداز و هوش سرشار خود را نشان داده است. وی را در تفسیر و تأویل، کثرت محفوظاتش از شعر، لغت و حدیث یاریش نموده و فصل‌ الخطاب وجوه مختلف و آرای متفاوتی بوده که بر او عرضه می‌ شده است. البته، گاهی نیز اخذ همه آرا و جمع آنها را جایز و صحیح دانسته است. آیاتی را که سید مرتضی انتخاب کرده و بر تفسیر آنها همّت گماشته است، اکثراً از مواردی است که در کتب دیگر به دست ما نرسیده است. او علاوه بر آیات، احادیثی را انتخاب کرده است که آنها نیز چنین‌ اند و معمولا علما در تأویل آنها با هم اختلاف دارند. وی تعارض‌ ها را آشکار کرده و تفسیر و تأویل آنها را- همان گونه که در تفسیر آیات عمل می‌ کرد- بیان نموده و در این کار، از شواهد شعر و لغت کمک گرفته است. البته در این میان، مذهب اصحاب خود، یعنی اصحاب عدل را آشکار ساخته و دلیل آنها را برتر دانسته است. در این موارد، علی الخصوص با ابن قتیبه و ابو عبید قاسم بن سلاّم و ابن انباری، مناقشات فراوان کرده است. علاوه بر اینها در علم کلام هم مسائلی را طرح کرده که در آنها مشاجره وجود دارد و مناظرات بسیار رخ داده است؛ مطالبی مانند مسئله رؤیت خدا، خلق، افعال بندگان، اراده خدا بر زشتی‌ ها... که در آنها بر ردّ دشمنان دلیل آورده است. او در این مناقشات، مهربان و در گفتارش عفیف است. به جز مسائل گفته شده در کتاب، مختاراتی از اشعار و سخنان برگزیده نیز وجود دارد که آنها را با شرح، نقد و ارزیابی همراه ساخته است. در آغاز آنها شرح حالی از شعرا آورده و همچنین گروهی از اشعار، أقوال و نوادر آنها را ذکر کرده است. در ادامه، نکات ظریفی از آنها و جواب‌ های قانع‌ کننده و نیز مطالب فکاهی آورده که بسیاری از آنها بر پایه کتب جاحظ، ابن قتیبه، مبرد، أبی حاتم، آمدی و دیگران است. همچنین، برخی از مقاصد شعرای عرب در جاهلیت و صدر اسلام را در مدایح و مراثی و هجویات و... ذکر کرده که بعضا مورد نقد قرار گرفته است. به خاطر وجود متون متنوع، فصول مختلف و مباحث گران قدر، برای این کتاب امتیاز ویژه بین کتب عربی حاصل شده است و مرجعی برای علما به شمار می‌ رود. ادبا به آن نیازمندند و علاقه مندان در اعصار مختلف به آن ارجاع داده می‌ شوند. همه اینها که گفته شد، مطالب موجود در متن اصلی کتاب است. علاوه بر اینها زیاداتی در انتهای کتاب موجود است که با عنوان مساله تنظیم شده و با نام تکملة الغرر به کتاب افزوده شده است. با این تکمله، کتاب أمالی المرتضی به پایان می‌ رسد.

«الأمالی»، کتابی در تفسیر آیات متشابه و مشکل و تبیین احادیث دشوار، تألیف سید مرتضی، متکلم، ادیب، فقیه و حدیث‌ شناس برجسته امامیه در سده پنجم قمری. در فهرست‌ های قدیمی، این کتاب به نام «الغرر و الدرر» نامیده می‌ شود. امّا اهل حدیث، آن را با اسم أمالی المرتضی می‌ شناسند. أمالی، مجالس مختلفی است که سیدمرتضی، آنها را در زمان‌ های پی در پی املا کرده و در آنها از موضوعی به موضوع دیگر و از هدفی به هدف دیگر منتقل شده است. بعضی از آیات قرآن کریم را که تأویل آنها بر عامه و خواص پوشیده است و سؤالاتی در مورد آنها شده و اشکالاتی متوجّه آنها است، انتخاب کرده و تأویل و توجیهش را به طریق و مذهب اصحابش که معتزله یا اصحاب عدل‌ اند- چنان که او را می‌ نامد-، علاج و درمان کرده است. او کوشش خود را مصروف بر این داشته که در تأویل آیات متشابه و اشعار عرب‌ زبانان، توفیق حاصل کند که الحق، در این کار، تسلّط عجیبی از خودش بروز داده و ذهن لطیف و نکته‌ پرداز و هوش سرشار خود را نشان داده است. وی را در تفسیر و تأویل، کثرت محفوظاتش از شعر، لغت و حدیث یاریش نموده و فصل‌ الخطاب وجوه مختلف و آرای متفاوتی بوده که بر او عرضه می‌ شده است. البته، گاهی نیز اخذ همه آرا و جمع آنها را جایز و صحیح دانسته است. آیاتی را که سید مرتضی انتخاب کرده و بر تفسیر آنها همّت گماشته است، اکثراً از مواردی است که در کتب دیگر به دست ما نرسیده است. او علاوه بر آیات، احادیثی را انتخاب کرده است که آنها نیز چنین‌ اند و معمولا علما در تأویل آنها با هم اختلاف دارند. وی تعارض‌ ها را آشکار کرده و تفسیر و تأویل آنها را- همان گونه که در تفسیر آیات عمل می‌ کرد- بیان نموده و در این کار، از شواهد شعر و لغت کمک گرفته است. البته در این میان، مذهب اصحاب خود، یعنی اصحاب عدل را آشکار ساخته و دلیل آنها را برتر دانسته است. در این موارد، علی الخصوص با ابن قتیبه و ابو عبید قاسم بن سلاّم و ابن انباری، مناقشات فراوان کرده است. علاوه بر اینها در علم کلام هم مسائلی را طرح کرده که در آنها مشاجره وجود دارد و مناظرات بسیار رخ داده است؛ مطالبی مانند مسئله رؤیت خدا، خلق، افعال بندگان، اراده خدا بر زشتی‌ ها... که در آنها بر ردّ دشمنان دلیل آورده است. او در این مناقشات، مهربان و در گفتارش عفیف است. به جز مسائل گفته شده در کتاب، مختاراتی از اشعار و سخنان برگزیده نیز وجود دارد که آنها را با شرح، نقد و ارزیابی همراه ساخته است. در آغاز آنها شرح حالی از شعرا آورده و همچنین گروهی از اشعار، أقوال و نوادر آنها را ذکر کرده است. در ادامه، نکات ظریفی از آنها و جواب‌ های قانع‌ کننده و نیز مطالب فکاهی آورده که بسیاری از آنها بر پایه کتب جاحظ، ابن قتیبه، مبرد، أبی حاتم، آمدی و دیگران است. همچنین، برخی از مقاصد شعرای عرب در جاهلیت و صدر اسلام را در مدایح و مراثی و هجویات و... ذکر کرده که بعضا مورد نقد قرار گرفته است. به خاطر وجود متون متنوع، فصول مختلف و مباحث گران قدر، برای این کتاب امتیاز ویژه بین کتب عربی حاصل شده است و مرجعی برای علما به شمار می‌ رود. ادبا به آن نیازمندند و علاقه مندان در اعصار مختلف به آن ارجاع داده می‌ شوند. همه اینها که گفته شد، مطالب موجود در متن اصلی کتاب است. علاوه بر اینها زیاداتی در انتهای کتاب موجود است که با عنوان مساله تنظیم شده و با نام تکملة الغرر به کتاب افزوده شده است. با این تکمله، کتاب أمالی المرتضی به پایان می‌ رسد.

«ثواب الأعمال و عقاب الأعمال»، تألیف ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن موسى بن بابویه قمى، مشهور به شیخ صدوق (ره)، از جمله منابع روایى دست اول شیعه است. این اثر از جمله منابع نویسندگان جوامع حدیثى پس از خود بوده و مورد اعتماد شیخ حر عاملى در وسائل، مجلسى در بحار الأنوار، محدث نورى در مستدرک الوسائل و دیگران قرار گرفته است؛ چرا که بیشتر احادیثى که در آن ذکر شده به لحاظ متن و سند مورد قبول محدثین بوده است. مؤلف گران‌ قدر و بزرگوار براى انجام وظیفه و رسالت خطیر خود در تربیت جامعه اسلامى روایاتى را که بیانگر پاداش و ثواب اعمال، رفتار، اخلاق و عقاید نیک بوده است گردآورى و در یک کتاب به نام ثواب الأعمال به جامعه اسلامى عرضه کرده است. آنگاه مجازات و عقاب اعمال ناشایست و عقاید و اخلاق ناروا را نیز در کتابى دیگر به نام عقاب الأعمال گرد آورده و به امت اسلامى ارائه کرده است. این دو مجموعه، دو کتاب مستقلند، ولى چون مطالب آن‌ ها ارتباطى استوار با هم دارند و بیم و امید دو بال تکامل مى‌ شوند، غالباً از این دو کتاب به‌ همراه یکدیگر یاد مى‌ شود و حتى به‌ همراه هم استنساخ و چاپ شده‌ اند.

«غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الإمام من طریق الخاص و العام»، کتابی است کلامی به زبان عربی، نوشته هاشم بن سلیمان بحرانی، عالم شیعه قرن یازدهم. این کتاب مجموعه‌ ای از احادیث شیعه و سنی در فضایل امام علی (ع) و ائمه شیعه (ع) است. این کتاب در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دست شیخ محمد تقی دزفولی با عنوان کفایة الخصام به فارسی ترجمه شد. این کتاب، یکی از بهترین کتاب های کلامی علامه بحرانی است که تبحر علمی و تحقیقی ایشان را نشان می دهد.

سرور اهل الإيمان في علامات ظهور صاحب‌الزمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف نوشته سيد على بن عبدالكريم نيلى عالم شيعى قرن هشتم و نهم هجرى است كه در موضوع علائم ظهور امام عصر تدوين شده است. اين اثر كه در واقع رساله‌اى كم حجم است از منابع علامه مجلسى در كتاب بحار به شمار مى رود. مؤلف در اين رساله 101 روايت از كتب پيشينيان خود نقل كرده كه البته بخشى از آنها (70 مورد) درباره چگونگى حكومت امام عصر و دوران ظهور آن حضرت است. مؤلف به سلسله اسناد راويان اشاره نكرده و منابع خود را نيز ذكر نمى‌كند. فقط آخرين راوى را نام برده است. نيلى كتاب ديگرى با عنوان الغيبه داشته كه كتاب حاضر، مختصرى از آن است. همچنين بسيارى از رواياتى كه در كتاب سرور اهل الايمان آورده، در كتاب ديگرش منتخب الانوار المضيئه نيز آمده است نيلى تنها به نقل روايات اكتفا نكرده و در مواردى به اظهار نظر يا توضيحى درباره آن پرداخته است.

نويسنده اين كتاب تلاش كرده تا همه رواياتي را كه در آنها، نامي از قنبر به ميان آمده است را گردآوري كند؛ اين كتاب از اين منظر كاري ارزشمند به شمار مي‌رود، اما با اين حال، كتاب ياد شده، بيشتر به يك گردآوري صرف مي‌ماند و به ابعاد ديگر قنبر، نظير جايگاه وي در فرهنگ عامه و زيارتگاه‌هاي منسوب به ايشان نپرداخته است

بررسی مستشرقین و انگیزه آنها از حضور در شرق و مطالعه استشراق، ذکر خبائث و خطاهایی که مستشرقین در قبال اسلام داشته اند در تالیف و بیاناتشان و... موضوع کتاب حاضر می باشد که توسط عبداللطیف طیباوی تالیف شده است که خود ایشان مدت زیادی با مستشرقین بوده از نزدیک از نیات و کارشان آشنا شده است. منظور از مستشرقینی که انگلیسی حرف می زنند فقط مختص انگلیس و بریتانیا نیست و بلکه شامل آمریکای شمالی هم می شود.

در این کتاب، که به زبان عربی تدوین شده، برخی صفات مربوط به جهل و عقل انسان با استناد به آیات قرآن کریم، روایات و برخی نظرات عرفانی علمای اسلامی تشریح می‌شود .مخاطبان کتاب را با این مباحث مطالعه می‌کنند :تواضع، تقوا، حلم و بردباری، غضب، عجله کردن، کبر و غرور، تسلیم و شک، مراحل سیر و سلوک عرفانی، و خوف و رجاء .

کتاب حاضر درباره احادیث امام صادق علیه السلام درباره صفات شیعیان می باشد. ایشان احادیث را ذکر و درباره هر کدام مختصری توضیح می دهند.