جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مطالب کتاب در دو بخش کلیات و ابعاد امنیت سازمان دهى شد. مباحث بخش اول در سه فصل ارزش امنیت در اسلام، جایگاه امنیت در اندیشه سیاسى امام على 7 و مفهوم امنیت ترتیب یافت و بحث‌هاى بخش دوم در شش فصل امنیت فردى، سیاسى، اقتصادى، قضایى، مرزى و صلح و امنیت جهانى مورد توجه مؤلف قرار گرفت. از مفروضات کتاب این است که نهج البلاغه پس از قرآن کریم از مهم‌ترین منابع اسلامى به شمار مى‌رود و در بردارنده اندیشه امام على 7 است. نهج البلاغه در خصوص امنیت و شقوق آن، داراى مطالب ارزش مندى است، با توجه به این که کار مستقلى در این زمینه تاکنون صورت نگرفته است، مؤلف مى‌کوشد تا بحث امنیت و ابعاد آن را از نگاه امام على 7 در نهج البلاغه پى‌گیرى نماید.

قرآن کریم پاسخ‌هاى خود را به سئوالات فراروى نظریه‌هاى اجتماعى و سیاسى در مجموعه‌اى از آیات به ظاهر متفرق ارائه کرده است. تفسیر موضوعى قرآن کریم در دوران معاصر به کشف این پاسخ‌ها و تبیین نظریه‌هاى قرآنى در عرصه‌هاى مختلف اعتقادى و اجتماعى مى‌پردازد. یکى از این سئوالات که در عرصه علوم و مکاتب سیاسى مطرح شده است درباره روابط دولت اسلامى با دولت‌هاى غیر اسلامى است. سؤالى که در این زمینه مطرح است آن است که اصل اولیه در روابط دولت اسلامى با دولت‌هاى غیر اسلامى بر جنگ است یا صلح. در این جا دو نظریه عمده وجود دارد. نظریه اول: اصل رابطه بر جنگ است نظریه دوم: اصل رابطه بر تسالم و صلح است

بعد از حملات تروریستى 11 سپتامبر به برج‌هاى دوقلوى سازمان تجارت جهانى از سوى القاعده، واژه «جهاد» به طور وسیعى در رسانه‌هاى غرب به کار رفت که در اغلب موارد، معناى واقعى آن تحریف شده و بعضاً اسلام را مترادف با خشونت نشان مى‌داد. این مقاله به سیر تکوینى معناى «جهاد» از صدر اسلام تا عصر حاضر و بیشتر به معناى «جهاد» در گروه‌هاى اسلام‌گراى نظامى تکیه خواهد کرد. در این مقاله این مطلب تبیین شده است که برداشت کسانى از قبیل اسامه بن لادن از جهاد با معناى آن در میان شیعه متفاوت است.

در این مقاله ضمن اشاره اجمالى به رویکردهاى همگرایانه و آشتى‌جویانه در اوایل قرن بیستم در جهان اسلام به تفصیل زمینه‌هاى شکل‌گیرى و تداوم جریان واگرایى و صلح ستیز بررسى شده و نویسنده نتیجه گرفته است که بحران پدید آمده در جهان اسلام ناشى از بحران در آگاهى اسلامى است و نه فرهنگ و نصوص اسلامى؛ و در نتیجه نمى‌توان اسلام را صلح ستیز دانست. مشکل واگرایى و عزلت گزینى از سویى مشکل نخبگان مسلمان است که با ذهنیتى منفى از واقعیات و روندهاى جهانى پیرامون خود به سراغ متون و نمادهاى مقدس مى‌روند و از سوى دیگر مشکل نظام سلطه است که مسلمانان را در نظم جهانى مشارکت نمى‌دهد و یا این که مسلمانان خود در آن فعالانه مشارکت نمى‌کنند و بلکه خود را هدف آن مى‌بینند.

کتاب «الابعاد السیاسیة لمفهوم الامن فى الاسلام»[1] که در سلسله رساله‌هاى دانشگاهى و از سوى مرکزى که به اسلامى‌سازى دانش اهتمام دارد به چاپ رسیده، حلقه‌اى از سلسله کتاب‌هایى است که در ذیل پروژه «روابط بین الملل در اسلام» انجام شده است. مرکز جهانى اندیشه اسلامى، که مرکز آن در ویرجینیاى ایالات متحده امریکا قرار دارد، گروهى پژوهشى در قاهره تشکیل داده است تا به مطالعه و پژوهش در زمینه روابط بین الملل در اسلام بپردازد. ریاست این گروه پژوهشى به عهده دکتر نادیه محمود مصطفى است. کتاب از یک مقدمه و دو باب، که هر باب مشتمل بر فصول و مباحثى است، تشکیل شده است. ابتدا فهرست مطالب کتاب را مرور مى‌کنیم و سپس به معرفى مباحث و محتواى آن مى‌پردازیم. قبل از آن گفتنى است که نویسنده کتاب، دکتر مصطفى محمد منجود استاد علوم سیاسى در دانشکده اقتصاد و علوم سیاسى دانشگاه قاهره است. [1] مشخصات کتاب شناختى اثر حاضر به این شرح است: مصطفى محمود منجود، الأبعاد السیاسیّة لمفهومالأمن فى الاسلام، المعهد العالمى للفکر الاسلامى، القاهرة، 1417ه .

در نوشته حاضر، مناسبات آزادى و امنیت بررسى شده است. از این‌رو، سه نگره مطرح شده است: تقدم امنیت بر آزادى، تقدم آزادى بر امنیت و تعامل آزادى و امنیت. نویسنده مقاله مدعاى خود را بر نگره سوم استوار ساخته و به این بحث در اندیشه سیاسى امام خمینى؛ پرداخته است. از این رو بر این باور است که در نگاه امام خمینى، مناسبات آزادى و امنیت، از سنخ تعاملى و تأثیر و تأثرى است. در یک سویه، آزادى، در تأمین و تضمین امنیت مساعدت مى‌کند و در سویه مقابل، امنیت نیز فضا و گونه‌هاى گسترده تحقق آزادى را براى افراد و نهادها بسط و گسترش مى‌دهد. تفصیل مباحث را به همراه مستندات در ادامه مى‌خوانید.

در شامگاه پنج‌شنبه بیست و پنج اسفند ماه 1384 در میانه‌ى جاده‌ى زابل ـ زاهدان، در محلى به نام تاسوکى، فاجعه تروریستى دلخراشى رخ داد که در آن بیست و دو تن از مسافران عبورى، در حالى که دست‌ها و چشمان آنها بسته شده بود، توسط گروه موسوم به جندالله، در حالى که این گروه لباس نیروى انتظامى را به تن داشتند و ایست بازرسى ساختگى برقرار کرده بودند، به فیض شهادت نایل آمدند. هفت تن مجروح گشته و هفت تن نیز به گروگان گرفته شدند که ستوان یکم پاسدار محمد شاهبازى در ایامى که در اسارت گروه مذکور بود به شهادت رسید و شش تن دیگر نیز به تدریج و در طى دویست روز آزاد شدند. آنها در برابر آزادى گروگان‌ها خواستار آزادى پنج نفر زندانى بودند، در اینجا قسمت اول خاطرات رضا لک‌زایى، یکى از گروگان‌هاى این واقعه را مى‌خوانید.

اسلام دینى است که صلح و آرامش را یکى از پایه‌هاى مهم شریعت خود مى‌داند. و همواره از طریق حکمت و موعظه حسنه مردم را به راه خداوند متعال دعوت کرده است؛ و چون آموزه‌هاى خود را بر اساس منطق و حکمت قرار داده است نیازى به اکراه و اجبار نداشته است. اما هر زمان که عده‌اى، مردم را از ورود به راه خدا باز داشته‌اند و امنیت و آزادى آنها را به مخاطره انداخته‌اند. اسلام سکوت را جایز ندانسته و با آنان قاطعانه برخورد کرده است. خداوند متعال جهاد با این متجاوزان به آزادى و امنیت انسانها را فریضه‌اى مقدس براى پیروانش دانسته، پیامبر اکرم(ص) را به تحریض و تشویق مسلمانان به مقاتله با این افراد امر کرده است. از این رو جهاد و مقاتله با آزادى ستیزان و مخلّین امنیت و آسایش جامعه اسلامى همواره یکى از مسائل و موضوعات مهم فقه سیاسى بوده است. گزیده‌اى از آراى فقهاى دوره میانه شیعه را براى آشنائى پژوهشگران حوزه اندیشه سیاسى شیعى فراهم آورده‌ایم که امیدواریم مورد استفاده قرار گیرد.

با توجه به انگیزش خواستهاى قومى در گستره جهانى و دامن زدن به منابع قومى ناسیونالیسم چنین به نظر مى‌رسد که در دهه آینده کلیه کشورها به نحوى با این مسئله مواجه خواهند شد. از آنجا که قومیت یکى از شاخص‌هاى عمده در شناخت ظرفیت طبیعى کشورها براى نیل به ثبات و دورى از خشونت به حساب مى‌آید امنیت کشورها در دهه آینده بدون توجه به این بعد رقم نخواهد خورد. در جمهورى اسلامى ایران نیز به نظر مى‌رسد که این موضوع با توجه به تعدد گروه‌هاى قومى و پیشینه تاریخى‌شان خواه ناخواه مطرح خواهد شد. وجود یک قطب قومیتى در غرب و جنوب شرقى کشور و همراهى با دو گسست دینى و به ویژه اقتصادى و تحریکات بیگانگان مى‌تواند خطرآفرین باشد. در این مقاله به این مهم پرداخته شده است.

در بررسى موضوعات سیاسى از دیدگاه احادیث به اصل مهم جهاد برمى‌خوریم؛ اصلى که موجودیت اسلام و عزت و استقلال مسلمانان وابسته به آن بوده و در دفاع از ممالک اسلامى، و توسعه قلمرو جغرافیایى اسلام به ویژه در صدر اسلام و گسترش فرهنگ توحیدى در جهان، نقش اساسى داشته است. فلسفه تشریع جهاد و مبناى مشروعیت آن، فارغ از ارزش‌هاى مادى و نژادپرستى و توسعه‌طلبىِ قدرت‌طلبان، و دست‌یازى به ثروت‌هاى ملل دیگر ـ که در حکومت‌هاى غیر دینى رائج است ـ بر امورى انسانى و اسلامى مانند دفاع در برابر هجمه دشمنان، تمامیت ارضى، استقلال کشور اسلامى و حاکمیت دین و شریعت استوار است. در این نوشتار مهم‌ترین موضوعات و مسائل جهاد را از منظر اخبار و احادیث ائمه(ع) مورد مطالعه و بررسى قرار مى‌دهیم. مباحثى از قبیل: جایگاه جهاد در نظام سیاسى اسلام، اصل دعوت، انواع جهاد، اهداف جهاد، شرایط جهاد، وجوب جهاد، آیین جهاد، صلح و صلح‌گرایى، عقد أمان و عهد ذمه و احکام و حقوق اسیران و مانند آن.