جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیین حکمرانى از دیدگاه حکیم نظامى داراى شرایط و اهداف و اصول و فروعى است که هر حکمرانى باید بدان ملتزم باشد تا حکومتش مشروعیت، مقبولیت و مداومت داشته باشد. نظامى این آیین را گاهى در قالب نقل قول از حاکمان و گاهى به زبان نصیحت و اندرز به پادشاهان عنوان مى‌کند تا افکار خود را بیان و جامعه را بدان سو سوق دهد.

مطالعه منافع ملى و راه‌هاى تأمین آن در عصر فراصنعت و فرااطلاعات نیازمند نگاه ویژه‌اى به آن است. در دوران جدید و روند فزاینده جهانى شدن، مفهوم منافع ملى صرفآ در برگیرنده مرزهاى ملى نظم وستفالى نمى‌باشد، بلکه دولت‌ها ناگزیرند بیش از گذشته به محیط عملیاتى و متغیرهاى مربوط به بستر جهانى شدن توجه نمایند. در شرایط جدید، چگونگى تأمین منافع ملى ایران تا حد زیادى نیازمند شناخت فرآیندهاى جهانى شدن و تعامل هدفمند با بازیگران روابط بین المللى است. در این راستا، سیاست گفت‌وگوى تمدن‌ها و تنش زدایى مى‌تواند باعث تقویت قدرت ملى و منطقه‌اى ایران شده و زمینه را براى استفاده از امکانات و فرصت‌هاى بین المللى فراهم سازد.

در این مقاله، اهداف و ابزار دیپلماسى مورد بررسى قرار گرفته و تأمین سعادت و کمال از رهگذر استقرار صلح و امنیت جهانى و همچنین استقرار عدالت اجتماعى و تأمین منافع ملى مسلمانان از مهم‌ترین اهداف دیپلماسى اسلامى تلقى گردیده است. در بحث از ابزارهاى دیپلماسى به طرح این مقوله در سه حوزه اصلى: سیاسى ـ فرهنگى، اقتصادى و نظامى پرداخته و تلقى اسلامى از این ابزارها را بحث کرده است.

اتخاذ راهبرد کسب مستقیم قدرت با سلاح دیانت توسط روحانیت شیعه، پس از پیروزى انقلاب اسلامى، تحولى بنیادین در ایران به شمار مى‌آید. مقاله حاضر پاسخ به این سؤال که چرا از بین اقشار مختلف اجتماعى ایران، روحانیان حاکمیت را به دست گرفتند، را در «منابع قدرت آنان» جست‌وجو مى‌کند. بر این اساس پس از ارائه تعریف وتاریخچه روحانیت ومناسبات آن با دولت در ایران معاصر مؤلفه‌هاى زیر را، منابع قدرت این نهاد تلقى کرده ومورد بررسى قرار داده است: مکتب وایدئولوژى، سازمان وتشکیلات، نهاد مرجعیت وولایت فقیه، استقلال مالى، اخلاقى وعلمى، شخصیت کاریزماتیک علما، مردمى بودن، مهدویت، مرجعیت قرآن وسنت وظرفیت تفسیر پذیرى آنها، اجتهاد، الگوى کربلا و... .

جهان اسلام از آغاز رویارویى خود با دنیاى متجدد، شاهد واکنش‌هاى متعدد و متفاوتى در برابر آن بوده است. این واکنش‌ها به شکل‌گیرى جریان‌هاى متعدد فکرى و سیاسى ـ اجتماعى در جهان اسلام انجامیده است. در کتاب جوان مسلمان و دنیاى متجدد، این جریان‌ها در دو دوره بررسى شده‌اند. در دوره نخست چهار جریان زیر به وجود آمد : 1. جریان سلفى‌گرى که معتقد بود «باید براى تقویت و تحکیم دوباره اسلام به تعالیم اصیل و اولیه قرآن و پیامبر اکرم 9 آن چنان که سلف[صالح] مى‌فهمیده است، باز گردند[و] بکوشند تا با تمسک به تعالیم قرآن و حدیث، خلوص اولیه تاریخ اسلامى را باز یابند». وهابى‌گرى نمونه‌اى تمام عیار از این جریان است؛ 2. جریان «اصلاح گران تجدد طلب» که عقیده داشتند لازم است اسلام براى همسو و همراه شدن با هجوم غربى که جهان نگرى و فلسفه و ایدئولوژى خاص خود را دارد، تعدیل و نوسازى شود. این جریان، طیف وسیعى از اندیشه وران و جنبش‌هاى اسلامى را در بر مى‌گیرد؛

یکی از مؤلفه‌هاى اساسى اندیشه دینى در سال‌هاى پس از دهه 1320، ظهور برداشت‌هاى روشنفکرى از دین در کنار رویکردهاى سنتى و رهیافت اجتهادى بود. این برداشت‌ها که شامل طیف‌هاى مختلفى است، با این ایده که امروزه نگرش سنتى از دین، کارآیى لازم را ندارد، به تفسیرهاى جدیدى، براساس آموزه‌هاى علمى و جامعه‌شناختى پرداختند و به این ترتیب ادبیات جدیدى را در عرصه دین موجب گشته‌اند.

در اندیشه امام خمینى، علل، ماهیت وآسیب‌شناسى انقلاب سه مفهوم همبسته است. همان تقاضاهایى که منجر به فروپاشى رژیم گذشته گردید ماهیت انقلاب را تشکیل مى‌دهد وبرگشت به گذشته نامطلوب در کلیه شاخصه‌ها از آسیب‌هاى نظام جمهورى اسلامى به شمار مى‌رود، از این رو سخن از آسیب‌شناسى انقلاب بدون مطالعه فرآیند پیروزى آن، صبغه علمى نخواهد داشت. در این مقاله فرآیند جنبش انقلابى ایران در اندیشه امام خمینى، در قالب تئورى آلن تورن، بررسى شده است.

فی مصادر التراث السیاسى الاسلامى اثر نصر محمد عارف یکى از مطالعات ارزشمندى است که در حوزه میراث سیاسى اسلام تالیف شده است. ایشان در بخش اول کتاب، طى سه فصل به نقد روش شناختى مطالعات سیاسى معاصر و در بخش دوم آن به کتاب‌شناسى میراث سیاسى در اسلام پرداخته است. در بخش اول کتاب‌شناسى که اکنون پیش روى شما ست، میراث سیاسى در چهار سده نخست هجرى بررسى شده وطى آن 79 اثر همراه با پنجاه مؤلف شناسایى شده‌اند. این اثر در 1994 م از سوى «المعهد العالمى للفکر الاسلامى» منتشر شده و جایزه کتاب سال مصر را کسب کرده است.

مقاله حاضر در صدد تبیین نظریه «اِشراف دین بر سیاست» از دیدگاه مهندس مهدى بازرگان است. وى دین را حاکم بر سیاست مى‌داند و بر این باور است که هدف اصلى دین، «خدا و آخرت» مى‌باشد و مسائل سیاسى جنبه دنیایى و فرعى دارند؛ از این رو بر اساس حکم عقل لازم است دنیا را بر طبق اصول توحیدى و بر پایه هدف غایى دین، سامان داد. بنابر نظریه بازرگان، دین بر سیاست اشراف کلى داشته، آن را جهت مى‌دهد ولى وارد جزئیات آن نمى‌شود.

جمهوری اسلامى ایران سازوکار اجرایى منحصر به فردى، جهت سازوکار کردن سلسله مراتب مقامات مذهبى دموکراسى پارلمانى خود، اتخاذ نموده است. فرآیند تصمیم‌گیرى در سیاست خارجى و روابط بین الملل موجب مى‌گردد نهادهاى اجرایى مهمى هم از دولت و هم از مقامات مذهبى وارد عمل شوند. این نهادهاى مختلف در وصول به مصالحه در مورد نظام کنترل و تعدیل بین سطوح اساسى فرآیند مشورتى که عبارتند از: وزارتخارجه، شوراى عالى امنیت ملى، ریاست جمهورى و رهبرى، کمک مى‌کند. همچنین شاهد وجود تصمیم‌گیران منفردى تحت عنوان جناح گرایى کارگزار ـ محور هستیم که گرچه به طور غیررسمى ولى نقش مهمى در این فرآیند داشته‌اند.