جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عقل، در جايگاه مهمترين منبع معرفتيِ انسان، در حوزه خداشناسي محدوديت هايی دارد. متون ديني اين محدوديت ها را در شناخت ذات، صفات و نيز برخي افعال (مخلوقات) به صراحت گزارش ميكنند و علاوه بر گزارش، چرايی اين محدوديت را نيز بيان ميكنند. روايات در بيان چراييِ محدوديت های عقل در حوزه هاي گوناگون خداشناسی، شيوه های دست يابی عقل به معرفت را تحليل كرده اند و اين روش ها را كه " احاطه، ضبط، تقسيم، تقدير و تصور" هستند در شناخت ذات، صفات و برخی افعال الهي ناكارآمد مي دانند، زيرا معرفتی كه با اين شيوه ها قابل اصطياد است، معرفتی است كه در محدوده ای بگنجد و چون ذات و صفات الهي هيچ نهايتی ندارد و بسيط است، پس به ادراك عقل درنمي آيد.

« اقناع » به معناي متقاعد كردن، فرآيندي ارتباطي است كه هدف اساسي آن، انتقال محتوا با اثرگذاري و ايجاد تغيير در مخاطب است. از جمله ويژگيهاي برجسته پاسخ هاي قرآن به شبهات اعتقادي، اقناع مخاطب است و تمامي پاسخ هاي قرآن، داراي اين ويژگي هستند. اقناع قرآني، اقناعي كامل با ابزارهاي مشروع و صحيح است كه در چهارچوب اختيار و آزادي انتخابِ مخاطبان صورت ميگيرد. قرآن در مسير اقناع مخاطب، از شيوه هاي گوناگوني استفاده ميكند. اين مسير با ايجاد اعتماد در مخاطب و جلب توجه او شروع شده و با ارائه دلايل، مستندات و استدلال هاي منطقي، مستحكم و غير قابل خدشه، به اثبات موضع حق، متقاعد شدن و حصول تغيير در مخاطب مي انجامد.

علوم ائمه به شيوه هاي گوناگوني در دست رس آنان قرار مي گيرد. يكي از اين شيوه ها، شهود برخي حقايق پنهان از ديگران است. اين مقاله سعي كرده است به شيوه توصيفي تحليلي به گردآوري و تحليل رواياتي بپردازد كه به اين شيوه مربوط است. پاسخ به اين سؤال اصلي، هدف اين نوشتار است كه آيا شواهد روايي، وجود اين شيوه علم آموزي را براي ائمه را بر اساس روايات شناسايي تأييد مي كند و آيا مي توان مصاديقي از علم شهودي ائمه كرد؟ خبردار شدن از ايمان و كفر افراد به هنگام ديدن آنان، مشاهده اعمال مردم در عمود نوراني و ديدن ملكوت آسمان ها و زمي ن، مهم ترين محورهايي است كه در اين موضوع، از روايات استخراج شده است. از شواهد موجود در اين روايات، اين گونه برداشت مي شود كه اين علوم از قرار می گرفته است. طريق شهود در اختيار ائمه قرار گرفته است.

خداشناسيِ فطري با عنايت به موانع فطرت و عوامل مانعزدايي از آن، موضوع اصلي مقاله حاضر است. نويسنده كوشيده است با تقرير دوباره تفسيرهاي سه گانه از فطرت، روشنيِ وجود خدا را از اين منظر مورد بررسي قرار دهد. با مراجعه به آموزههاي ديني معلوم ميشود كه بين فطرت، ايمان و تسليم با تجلي حقيقت الهي رابطه معناداري وجود دارد؛ در مقابل، كفر و لجاجت نيز با اختفاي حقيقت الهي مرتبط است. در اين ميان، توجه به موانعي كه جلوي تأثيرگذاري فطرت را گرفته و عواملي كه اسلام براي مانعزدايي از فطرت در نظر داشته توانسته است، زواياي پنهاني از اين مسئله را آشكار سازد. تبيينهاي نموداري و بررسي شبهه دور در مسئله فطرت، از نوآوريهاي پژوهش حاضر است.