جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این که آدمی نیروهای فراحسی دارد، از گذشته های دور در نزد نحله ها و ادیان گوناگون امری پذیرفته، اما راه رسیدن به این نیروها و دستیابی به آن عوالم نیز متعدد و متفرق بوده است. به طور کلی، صوفیه و به طور خاص لاهیجی، شارح گلشن راز، راهی کوتاه اما دشوار برای رسیدن به عالم فراحس پیشنهاد کرده اند که آن تصفیه باطن از غیرحق است؛ چون زمینه آماده شد، حقایق برای فرد کشف می شود. از میان متاخرین، گوستاو یونگ ـ که روان شناسی مسیحی است ـ نیز با مطالعه ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه در انسان، کوشیده با زبان خود امکان رسیدن به این عرصه را برای روح و روان آدمی تشریح کند؛ پس از آن که سالک (فرد) به این جهان رسید، در آنجا مقام می کند و در ظاهر و باطن رفتارش (ظاهری ـ معنوی) تحولاتی رخ می دهد که صوفیه از آن با عنوان «کرامت» یاد می کنند. کرامت نزد عرفا به فنای فی اله ختم می شود، به گونه ای که فرد در ظاهر و باطن خدایی می شود.موضوع این پژوهش راه رسیدن به این مرحله از نگاه عرفا و روان شناسان است.

گنوسیسم یا مذهب گنوسی، کلمه ای یونانی به معنای معرفت و شناخت، عنوان مجموعه ای از ادیان و مذاهب و نحله های دینی است که در قرون اول و دوم میلادی در فلسطین، سوریه، بین النهرین و مصر وجود داشته است. دین و آیین گنوسی از جمله عقایدی است که بر عرفان اسلامی تاثیر نهاده است و تشابهات بسیاری بین آن دو، وجود دارد. سهروردی از عرفایی است که در آثار او اندیشه گنوسی بسیار مشهود است. این مقاله اندیشه ای گنوسی سهروردی را در قصه الغربه الغربیه، بررسی می کند. این قصه، از بسیاری جهات، کاملا با اندیشه های گنوسی مطابقت دارد. از جمله می توان به دوگانگی روح و جسم، غربت و اسارت در دنیا، نجات و رهایی اشاره کرد. نگارندگان در این پژوهش، به منظور دست یابی به نتایج، از شیوه توصیفی_تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای بهره برده اند.

زن در عرصه جهان ما پیوسته زن بوده و در همه جای این جهان و از آغاز پیدایش بر زمین، فارغ از زمان و مکان و نژاد و رنگ، بار مسوولیتی ویژه را بر دوش داشته است: زادن و پروردن و به بلوغ رساندن! آفریده ای مقدس که همواره وجودش عجین عشق بوده و هست. او در ادبیات امروز و گذشته همواره به عنوان موجودی سرشار از محبت معرفی شده و پیوند ژرفی با دلبستگی های عاشقان، در دیوان ها برقرار ساخته است.حقیقت زن در اشعار مولانا نیز با نگاه دو سویه او به زن همراه شده است، به این معنی که اگرچه در جایی زن را در جایگاه نفس قرار می دهد، اما در جایی دیگر حالت مرآتیت و به قول علما جنبه «ما به ینظر» دارد نه جنبه «ما فیه ینظر»، یعنی جمال جمیل حق را در آیینه حسن صنع دیدن، چنان که زن قنطرۀ رسیدن به عشق حقیقی معبود می شود.

در فرهنگ اسلامی، تصورات گوناگونی از «زمان» انعکاس یافته است. متکلمان آن را امری موهوم و فیلسوفان آن را مقدار حرکت فلک اطلس می دانند. اما از منظر صوفیان، زمان با جان، که اصل وجود آدمی است، در ارتباط است. جانی که نزد دلبر حاضر است، چیزی جز لاله زار و گلشن نمی تواند باشد و بنابراین، پیری و پژمردگی را در او راهی نیست. از این رو، زمان عرفانی ارتباطی با گذشته و آینده ندارد، زیرا صوفی با خداوند است و در آنجا ماضی و مستقبل نیست. تمام کوشش یک صوفی آن است که خداگونه شود و از قید زمان، آزاد یا به تعبیری دیگر نیست گردد. این امر جز با عشق حاصل نمی شود. سالکی که اسیر عشق نشود، بنده جسم و زمان خواهد ماند. تنها عشق است که آزادی را از این نوع بندگی به ارمغان می آورد. عشق چون شمشیری است که سر جسم و زمان را از جان سالک جدا می کند.

صرف نظر از نگاه اخلاقی به ماجرای ابلیس، که صوفیه آدمی را از دسیسه های او برحذر می دارند، مساله «نافرمانی وی در امر سجود بر آدم(ع)»، همواره موضوع بحث گروهی از عارفان مسلمان بوده است. از جمله این عرفا که در این باره دیدگاه به نسبت نو و کاملی دارد، عین القضات همدانی است. از منظر وی، سجده نکردن ابلیس بر آدم (ع)، ناشی از عشق راستین او به معشوق ازلی و نیز جریان قلم تقدیر الهی است. طبق نگرش دوگانه او، که متضمن اثبات یگانگی خداست، وجود نور سیاه عزازیلی و نور سپید محمدی (ص)، اولی به عنوان محکی برای تشخیص مخلصان و دیگری به عنوان منشا درک کمالات انسانی، در عالم هستی ضرورت دارد.

عرفان علم معرفت و شناخت باطنی است. عارف با تزکیه باطن و از راه های فرا حسی به عوالمی وارد می شود که برای جسم و حواس جسمانی امکان پذیر نیست. در این مسیر عنصر «نفس» یا «روان» نقش مهمی ایفا می کند. یکی از راه های مهم ورود به عالم فوق طبیعی، کشف عارفانه (واقعه) است. انسان از راه مکاشفه یا گاه الهام یا در شرایطی ویژه به مغیبات علم پیدا می کند؛ اما واقعه از عناصر فرا حسی است که نفس ناطقه آدمی به کمک آن از گذشته و آینده باخبر می شود، به طوری که علم حاصل از این راه می تواند در زندگی و بیداری فرد تاثیرگذار باشد. شناسایی و روایت و تحلیل و واقعات یک عارف اشراقی چون شیخ محمد لاهیجی شاهدی گویا برای اثبات این نیروی عظیم فرا حسی در «نفس» انسان است. لاهیجی در ضمن شرح گلشن راز، ده واقعه خود را روایت کرده که در همه این واقعات، بی استثنا پس از رهاکردن وجود خاکی و اتصال به افلاک و نور مطلق در نورالانوار فانی شده است. این وصال یا تجرید منتهای مشرب اشراقی است که هر عارف در آرزوی آن است.

پژوهش حاضر، با هدف بررسی سرّ در عرفان اسلامی تدوین شده است. هدف سالک در سلوک، وصال به حق و شناخت به حقایق و پدیده‌هایی است که عقل بشر از فهم آن عاجز بوده و تنها به مدد ریاضت و خلوت‌گزینی است که به این مهم دست می‌یابد. عارف بالله، در سلوک خود به اسراری آگاه می‌شود که اغیار را بدان راه نیست. «سرّ»، ودیعه‌ای است نهاده در دل، که باید از نااهلان و نامحرمان نهان داشته شود. این واژه، در متون عرفانی تعابیر گوناگونی یافته است؛ در جایی به معنای درجه‌ای از مقامات عرفانی، در جای دیگر به معنای سرّقدر است و در جای دیگر، به عنوان راز، باطن و امر پوشیده دانسته شده است

پژوهش حاضر با هدف آشنایی با ‌احوال، آثار، اساتید، شاگردان و اندیشه‌های عرفانی حاج‌ ملّاهادی سبزواری در پنج بخش مجزّا تحت عنوان کلّیّات تحقیق، ادبیّات پژوهش، اصطلاحات عرفانی(حدوداً دویست‌و‌چهارده مورد) در دو حوزه‌ی عرفان نظری و عملی و عرفان حاج‌ ملّاهادی سبزواری، به تحقیق درباره‌ی ابعاد مختلف شخصیّتی وی پرداخته است. برای انجام این مهم، در مرحله‌ی اوّل مستقیماً به آثار عرفانی وی مراجعه شده و دیدگاه وی را با کمک تعابیر و اصطلاحات بکار برده در متن کتب و آثار، درباره‌ی مسائلی همچون توحید، انسان کامل، وحدت وجود، عرفان نظری و عملی، کشف و شهود، توبه، خواطر و ... به شیوه‌ی توصیفی تحلیلی استخراج کرده و به تبع آن به تأثیرپذیری وی در باب استخدام این تعابیر و اصطلاحات از شخصیّت‌ها، مکتب و یا مکاتب فلسفی عرفانی پرداخته شده است. ابزار گردآوری اطّلاعات در این پژوهش فیش‌های تحقیق، کتاب‌ها، مجلّات تخصّصی، مقالات و ... بوده و از جمله نتایج بدست آمده از آن می‌توان به دسته‌بندی تعابیر و اصطلاحات عرفانی در دو حوزه‌ی عرفان نظری و عملی و توضیح و تبیین آن، تأثیرپذیری حاج ‌ملّاهادی از مکاتب فلسفی در تبیین و بررسی این اصطلاحات و آشنایی با مشی عرفانی و سلوک عملی و نظری وی اشاره کرد. هدف اصلی این پژوهش بررسی مفاهیم عرفانی در آثار (عرفانی) حاج ملّاهادی سبزواری است

چکیده پژوهش :از آن جا که آدمی همواره به دنبال راهی به سوی کمال بوده است و یا به عبارتی دیگر چون کمال جویی و حرکت به سوی رشد و تعالی یکی از نیازهای فطری بشر است ، گویا بازگشت به اصل از خواسته های درونی و امیال پاک انسان است. ولایت مسیری است که می تواند انسان را در راستای رسیدن به این میل پاک کمک کند و شاید شاه کلید تحقق این خواسته الهی انسان تمسک به این اصل و این رکن ارزشمند( ولایت) است.به همین منظور بزرگانی در طول تاریخ بشری تلاش نموده اند که در این میان اصول تعالی بخش و کلید گرانبهای وصول به معبود و حرکت به سوی کمال را به انسان ها معرفی نمایند. و عده ای زیادی از بزرگان اهل کمال و عرفای اهل دل به این باورند که ولایت همان کلید ارزشمند وصل به ساحل نجات است.جناب مولانا یکی از آن بزرگان است که گویا این مهم را خوب دریافته است و آن را با جان و دل فهم نموده است و یا بهتر بگویم آن را با اعماق وجود چشیده است و شاید بتوان گفت برخورد او با شمس تبریزی شاهد بر این ادعاست.مولانا تحقق توحید و اخذ مطلوب را پذیرش اصل ولایت دانسته و پیر و ولی را چراغی برای رسیدن به توحید می داند ، همانگونه که قرآن کریم ، انبیاء و اولیای الهی ، انسان ها را دعوت به پذیرش ولایت خدا ،رسولان و اولیاء می کندو تنها نجات را در پذیرش و قرار گرفتن در زیر چتر گسترده ولایت می دانند. ایشان نیز تأکید بر نجات بشریت با راهنمایی ولی و آگاهان و دانایان راه دارد. آن هم نه هر ولایت بلکه ولایتی که در راستای ولایت خدا باشد ، و نه هر ولی بلکه ولی ای که خود دست در دست خدا دارد.لذا، در این پژوهش سعی شده است به روش کتابخانه ای نگاه جناب مولانا و برخی از عرفای اسلامی ، در خصوص ولایت ، تفاوت ولایت با نبوت، امتیازات و ویژگی های اولیاء، آثار و نتایج تبعیت از ولایت ، انواع مراتب و شرایط ولایت مورد بررسی قرار گیرد.کلید واژه: عرفان اسلامی ، ولایت ، توحید، کمال، آثار مولانا .

رویت وشهود یکی از مفاهیم و اصول عرفانی است، که در تاریخ عرفان اسلامی از جایگاه قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است و سیر تحول و تطور معنایی و محتوایی آن نشان می‌دهد، که در طول تاریخ اسلام، تحولاتی را پشت سر گذاشته است. این مفاهیم، نشأت گرفته از قرآن و روایات معصومین(سلام‌الله علیهم) می‌باشد که به معنای دیدن حق در دنیا و در آخرت بکار رفته است.