جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علت و اهمیت مهاجرت علمای جبل عامل به ایران در دوره صفویه، محل بحث مستشرقان است که در دهه های اخیر سبب ایجاد دو گرایش بین آن ها شده است. گروهی با نظریه سنتی خاورشناسان که اولین بار توسط ادوارد براون مطرح شده موافقند. وی با تاکید بر اهمیت این رویداد در تاریخ صفویه، علت دعوت شاه اسماعیل از علمای جبل عامل و مهاجرت آنان به ایران را کمبود علما و منابع شیعی در ایران دانسته است. بیشتر مستشرقان متقدم صفوی پژوه مانند راجر سیوری و آلبرت حورانی و از پژوهش گران جوان تر خانم رولا ابیساب از جمله طرفداران این نظریه هستند. گروهی نیز با اندرو نیومن استاد دانشگاه ادینبورو موافقند که اهمیت این مهاجرت را کمتر دانسته و علت روی آوردن شاه اسماعیل به علمای جبل عامل را عدم استقبال علمای شیعه ایران و بحرین از دعوت وی می داند. به این ترتیب اکنون ابیساب و اندرو نیومن در واقع نمایندگان این دو گروه از مستشرقان شناخته می شوند. به نظر می رسد تفاوت دیدگاه های مستشرقان در این مورد برگرفته از تفاوت در چارچوب های مطالعاتی آنان باشد. در حالی که اندرونیومن با استفاده از استنادات تاریخی بیشتر به تحولات سیاسی - مذهبی خصوصا در قالب تعارض اصولی - اخباری توجه دارد، ابیساب با استفاده از همان اطلاعات تاریخی، موضوع را از منظری متفاوت و در قالب رقابت و دشمنی صفوی - عثمانی بررسی می کند نگارنده در این مقاله با بررسی هر دو دیدگاه مستشرقان کوشیده است تا به یک جمع بندی بین این دو دیدگاه دست یابد.

آیین های مرتبط با محرم یکی از با شکوه ترین آیین های شیعی در دکن است. سلاطین مسلمان دکن با آگاهی از این واقعیت که اکثریت جامعه دکن را هندوان تشکیل می داده اند، برای ایجاد همزیستی میان مسلمانان و هندوان و نیز فراهم آوردن زمینه های گسترش تشیع، هندوان را به مشارکت در آیین های محرم تشویق می کردند. مشارکت هندوان در آیین های محرم موجب شد که به تدریج این آیین ها تحت تاثیر آداب و رسوم محلی، شکلی هندی و بومی به خود بگیرد. این مقاله به بررسی دلایل و انگیزه های مشارکت هندوان در برپایی آیین های محرم و پیامدهای این مشارکت از قرن نهم که تشیع در برخی از مناطق دکن رسمیت یافت تا عصر جدید و تسلط بریتانیایی ها بر این منطقه پرداخته است.

در تاریخ اسلام تقریبا همه سلاسل صوفیه بجز یکی که نقشبندیه باشد خود را به مقام ولایت کلیه حضرت علی (ع) منتسب می‌دانند و معتقدند که این رشته ها به واسطه ائمه اطهار به مصدر ولایت علی (ع) می‌رسد. با توجه به اینکه اصرار در این انتساب به خصوص در ایامی که تشیع قدرت و ظهور ظاهری نداشته، مثل دوره سلجوقیان، جهتی جز اظهارات ارادت معنوی و اخذ طریقت از آن حضرت ندارد. این مطلب حتی اگر مورد انکار یا چون و چرای بعضی مورخان هم باشد از نظر ماهوی قابل تامین و توجه است و مقدمه ای است اولا برای بحث در معنای حقیقی تصوف و ارتباط و بلکه اتحاد آن با حقیقت تشیع. ارتباطی که پس از اواخر دوره صفویه به فراموشی سپرده شد. با اینکه خود ظهور سلسله صفویه که در واقع از سلاسل صوفیه است شاهد صدقی است براینکه به محض آنکه تصوف قدرت یافته تشیع را نیز ترویح کرده است. و ثانیا یافتن معنای حقیقی تشیع که در طی تاریخ مغلوب جهات فقهی و کلامی خود گردیده است. در این گفتار هم تصوف علوی توصیف ماهوی می‌شود و هم از جهت تاریخی شواهد صدق این نظر ذکر می‌گردد.

علامه میرحامدحسین هندی از علمای بسیار بزرگ شیعه و مولف کتاب‌های کلامی مهمی در زمینه دفاع از حریم تشیع در مقابل هجمه های مخالفین علی‌الخصوص ردیه شاه عبدالعزیز دهلوی بر شیعه با نام تحفه اثنی عشریه است که توانست با نگارش این کتاب‌ها مخصوصاً کتاب عبقات الانوار فی مناقب ائمه الاطهار اثری ماندگار از خود در تاریخ تشیع برجای بگذارد. لکهنو که مرکز حکومت نواب اوده بود، در زمان علامه میر حامد حسین از نابسامانی سیاسی، اجتماعی و حتی مذهبی بسیاری رنج می‌برد. چراکه ضعف حکومت نواب و به‌تبع آن افزایش نفوذ استعمار از یک‌سو و تبلیغات دینی ادیان و مذاهب دیگر و ردیه نویسی های آنان علیه تشیع از سویی دیگر، شرایطی دشوار را برای شیعیان هند ایجاد کرده بود. علامه میر حامد حسین در چنین شرایطی کمر به دفاع از حریم اهل‌بیت بست و به‌رغم اینکه کتاب‌های دیگری از سوی علمای شیعه و حتی علمای خاندان میر حامد حسین در رد بر تحفه شاه عبدالعزیز نگاشته شد،‌ اما هیچ‌کدام نتوانست تأثیری این‌چنین شگرف در جامعه شیعی هند و سایر بلاد اسلامی داشته باشد. همین حمایت علمی و فکری علامه از شیعیان هند موجب شد که از ایشان نقشی ماندگار در تاریخ تمدن شیعی بر جای بماند. خاندان میرحامدحسین هندی نیز خدمات زیادی در جهت نشر معارف شیعی انجام دادند که کتاب عبقات الانوار یکی از آن‌ها محسوب می‌شود. بررسی سیره علمی و عملی این عالم بزرگ شیعی و تبیین خدمات خاندان عبقات می‌تواند ضمن تکریم مجاهدت‌های ایشان در جهت دفاع از فکر شیعی، نقش مهمی در جهت الگوسازی علمی اخلاقی برای محققین ایفا کند.

یزد شهری است دارای میراثی درخشان از فرهنگ و تمدن اسلامی. نفوذ اسلام به عنوان آخرین دین آسمانی در این منطقه به قرن اول هجری باز میگردد. بررسی تاریخ ورود اسلام به این سرزمین به صورت نظری، به محققان و دانش پژوهان کمک میکند تا بتوانند مطالعات خود را در این زمینه بسط دهند. نیز درآمدی بر تطبیق مسئله یادشده نسبت به سایر شهرهاست. از رهگذر این مطلب میتوان پی برد که آنچه در اسلام آوردن مردم ایران نقش مؤثرتری داشته، همان سادگی تعالیم اسلام و مساواتی است که برای همه مقرر نموده است؛ مسئله ای که موجب گردید مردم این سرزمین با آغوشی باز از اسلام و تعالیم آن استقبال نمایند و با رغبت به آن بگروند. مردم ایران از همان آغاز دوستدار اهل بیت علیهم السلام بودند و آن را، چه به صورت تقیه و چه بعدها رسما، اثبات نموده اند. این مقاله میکوشد به صورت مستدل و با تحلیل منطقی به موضوع مزبور بپردازد.