جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشته حاضر تحلیلی است همزاد و همدوش تتبع،بر شعار مردم سالاری دینی،و قدمی است کوچک در راستای دغدغه ای بزرگ،در این تحقیق به بررسی الگوی حکومتی معرفی شده ازسوی دین برای اجرا نمودن محتوای آن در جامعه پرداخته شده،به همین علت مقایسه ای بین دموکراسی ومردم سالاری دینی انجام شد تا تفاوتها وشباهتهای آن دو مشخص شود،در راستای این هدف دموکراسی را تعریف نموده و مشخصات،تاریخچه،اصول ومبانی آن نیز بیان شد،دموکراسی حکومتی است که احزاب و جامعه ی مدنی در آن فعالند و حاکمیت از آن مردم بوده و مردم در تعین سرنوشت خود سهیم هستند،اهداف دموکراسی معطوف به تأمین امنیت وآزادی برای لذت بردن از زندگی مادی است،به همین علت تمام اصول ومبانی آن هماهنگ با خواست و نظر اکثریت مردم می باشد، مشروعیت در این حکومت به مردم باز میگردد و در صورت مخالفت مردم،حکومت،مشروعیت خود را از دست می دهد،مردم سالاری دینی اینگونه تعریف شد که حکومت،روح و مدیریت آن بر صفات وفعالیتهای انسانی است و هدف آن تقویت دو بعد مادی و معنوی در جهت تکامل و رسید ن به حیات معقو ل است،مردم سالاری دینی،براساس حق و حقیقت که از وحی دریافت می کند بنا شده،مشروعیت حکومت دارای دو بعد الهی ومردمی است که در صورت فقدان بعد اول حکومت مشروعیت نخواهد داشت و در صورت فقدان بعد دوم از مقبولیت برخوردار نیست،اما اگر حکومت مقبولیت مردمی نداشت خدشه ای به مشروعیت الهی آن واردنمی شود.امروزه رای اکثریت وعمل به ان،یکی از موضوعات جدید و محورهای نظامهای دموکراتیک به شمار میرود،در نظامهای مردم سالاری دینی که بر پایه واساس متفاوت بنا نهاده شده و خداوند در کانون و مرکز امور است،ما از منظر اسلام وعلمای ان به این موضوع پرداخته ایم ونتیجه ان که مردم سالاری دینی با دموکراسی غربی متفاوت است،مردم سالاری دینی بر رضایت مردم،ارزش مداری،حق مداری وقانون گرایی استوار است،مردم سالاری دینی در چارچوب اصول وارزشهای اسلامی معنا ومفهوم می یابد وبه دنبال این است که خواست مردم متوجه تحقق و تحکم مبانی واهداف عالی دین باشد.دراین نوشته ما ابتدا مبانی و پیشینه مباحث ،دموکراسی،سیاست،دین رابیان کرده وسپس به مردم سالاری و نقش مردم درفصلی به عنوان یافته های پژوهشی پرداخته و دیدگاه های شهید مطهری و ایت الله مصباح را در دو فصل بیان کرده ودر فصلی مجزا این یافته ها را نتجه گیری کرده ایم،باید یادآور شوم که مطالب هر فصل بسته به وسعت موضوعاتی که مورد بحثاست تنظیم گردیده است،بنابراین هر فصل در درون خود جامعیت دارد،ولی سعی شده است تا همه فصول از چهار چوب مباحث کلی یکسانی نیز برخوردار باشد.

مبانی تعلیم و تربیت حیطه بسیار وسیعی را شامل می شود.هدف از این تحقیق مطالعه ی تطبیقی آرای محمد غزالی و مرتضی مطهری در خصوص مبانی انسان شناختی تعلیم و تربیت با استفاده از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. از مبانی تعلیم و تربیت،موضوع انسان شناختی مورد بررسی قرار گرفت و به مطالعه ی تطبیقی آرای غزالی و مطهری در خصوص ابعاد وجودی انسان،ارتباط انسان با خود،با خدا،با دیگران،ارتباطات اقتصادی،سیاسی،فرهنگی و ارتباط با طبیعت پرداخته شد. با استفاده از منابع اصلی و ترجمه ها و اسناد و مدارک مربوطه اطلاعات لازم جمع آوری وبه روش بردی ،مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و به سوالات پاسخ داده شد. - غزالی و مطهری در خصوص ابعاد وجودی انسان، روح،نفس،فطرت،عقل،دل،اراده و هویت جمعی عقاید نسبتا مشابهی دارند.هردو روح را الهی،عامل قرب الی الله دانسته ،فطرت را جوهری روشن و میل ربوبی در ضمیر انسان می دانند .به عقل غریزی و اکتسابی معتقدند .هر دو کمال انسان را در گرو اراده و اختیار می دانند و هویت جمعی را از ملزومات بر می شمارند. - در خصوص ارتباط انسان با خدا،خود،دیگران،ارتباطات اقتصادی،سیاسی،فرهنگی و ارتباط با طبیعت که به بررسی مبانی انسان شناسی تعلیم و تربیت از دیدگاه غزالی و مطهری پرداخته شده است ،دو اندیشمند هدف نهایی انسان را شناخت حقیقت می دانند و حقیقت را کسب قرب الی الله و طلب سعادت در دنیا و آخرت معرفی می کنند و معتقدندهدف از این ارتباطات تحقق همین هدف است.

چکیدهمحقق در این تحقیق یکی از اساسی ترین مفاهیم علم سیاست یعنی آزادی در آثار دو اندیشمند معروف یکی از حوزه تمدن اسلام ( شهید مطهری) و دیگری از حوزه تمدن مغرب زمین ( جان لاک ) با تاکید بر جامعه شناسی معرفت مورد بررسی و مقایسه قرار داده است . این تحقیق بر این باور است که در تعریف از آزادی این دو متفکر تقریباً برداشت یکسانی دارند و تعریف مشابهی ارائه می دهند. اما در بحث آزادی در جمع آوری مال اهمیتی که جان لاک برای این موضوع قائل است در آثار شهید مطهری مشاهده نمی شود زیرا لاک مالکان و صاحبان دارایی را عضو کامل جامعه به حساب می آورد و حق اداره کردن جامعه به آنها می دهد. ولی مطهری هرگز ثروت را عامل برتری معرفی نمی کند. در موضوع آزادی و مذهب، هر دو اندیشمند مخالف تحمیل دین به مردم هستند . اما در موضوع دین و دولت، لاک این دو را کاملاً از هم جدا می داند در حالی که مطهری دین و دولت را یکیمی داند و بزرگترین ضربه ای که به اسلام وارد شد را از زمانی می داند که دین از سیاست جدا شد . یکی از مباحث دیگری که لاک و مطهری با هم اشتراک نظر دارند موضوع رد حکومت مطلقه می باشد زیرا لاک با این منطق که شرایط حاکم در حکومت مطلقه از وضع طبیعی بدتر است و مطهری با این نگاه که حقوق مردم و حاکم نسبت به یکدیگر دو طرفه است، حکومت مطلقه را قبول ندارد.

چکیدهتربیت هر فرد، نقش مهمی در زندگی او ایفا می‌کند و راه‌های زیادی هم برای تربیت افراد وجود دارد. یکی از این راه‌ها، استفاده از داستان‌های دینی است که امروزه کمتربه آن توجه می‌شود. یکی از این کتاب‌ها، کتاب داستان راستان استاد مطهری می‌باشد که در این پژوهش به بررسی ارتباط اصول تعلیم و تربیت اسلامی با داستان‌های این کتاب می‌پردازیم.محتوای کتاب داستان راستان در مورد پیامبر، امامان و انسان‌های نیک می‌باشد که به صورت کوتاه و با زبانی ساده و صریح بیان شده است که می‌توان از این کتاب ارزشمند برای تربیت دانش‌آموزان بهره جست. یکی از اهداف این پژوهش، شناخت اخلاق و سیره پیامبر اکرم(ص) و امامان می‌باشد و هدف دیگر آن، بررسی ارتباط اصول تعلیم و تربیت اسلامی با داستان‌های کتاب داستان راستان استاد مطهری می باشد. روش به کار برده شده در این پژوهش، توصیفی–تحلیلی است و در آن به سوالات زیر پاسخ داده می‌شود: نقش داستان‌های کتاب داستان راستان در تعلیم و تربیت دینی کودکان چیست؟ داستان‌های کتاب داستان راستان بر چه اصول تربیتی اسلامی استوار است؟نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می‌دهد که داستان‌های کتاب داستان راستان می توانند نقش به سزایی در تعلیم و تربیت دینی کودکان داشته باشند؛ چون این کتاب شامل داستان‌های دینی و تاریخی می‌باشد که هم باعث آشنایی افراد با شخصیت پیامبر و امامان می‌شود و هم افراد از داستان‌های آن عبرت می‌گیرند.همچنین داستان‌های کتاب داستان راستان بر اصول تربیتی اسلامی بسیاری تأکید دارند که در بین این اصول، پنج اصل بیشتر از بقیه تکرار شده اند که به شرح زیر می‌باشند: اصل تأثیر متقابل– اصل تذکر- اصل مسوولیت- اصل کرامت- اصل عدالت–اصل صبر- اصل ابراز محبت.واژگان کلیدی:تربیت، اصول تربیت، داستان، داستان راستان، استاد مطهری?

بازسازی و احیای تفکر دینی یکی از مقوله‌هایی است که از گذشته‌های دور مورد توجه احیاگران دینی بوده و هست. احیاگری دینی امری به واقع شریف و ضروری است. چرا که در پی صیانت از دین و دینداری در جوامع دینی بوده‌است. احیاگران در پی رفع چالش‌ها و موانعی هستند که رشد و بالندگی دین را به مخاطره می‌اندازند. آنها حفظ و بازسازی تفکر دینی را در مقاطعی که دچار آسیب‌ها و تحریف‌هایی شده است، بر عهده دارند. احیاگری دینی یعنی زدودن خرافه و بدعت و تحریف از چهره‌ی دین و عنایت به زوایای مغفول و متروک ماند? معارف دینی و تصفیه‌ی زواید از چهره‌ی دین. احیاگری نیازمند آسیب شناسی و سپس آسیب درمانی است. از این رو احیاگری امری سخت، اما لازم و ضروری است. با نگاهی به گذشته و آنچه رخ داده‌است در می‌یابیم که تاریخ معرف شخصیت‌های بزرگی است که در برهه‌های مختلف به احیاگری پرداخته‌اند و تفکر دینی را از رخوت و سستی درآورده-اند و به آن حیاتی دوباره بخشیده‌اند. اقبال لاهوری و مطهری از احیاگران مسلمانی به شمار می‌روند که سعی آنان معطوف به رفع ابهام و تصحیح برداشت‌های ناصواب و زدودن غبار انحراف از ساحت دین و نیز تقویت مبانی اعتقادی اسلامی وتوانا ساختن دین اسلام در برابر موضوعات و اندیشه‌های جدید بوده‌است. توجه به نقش اجتهاد و تأکید بر پویایی آن، بازگشت به قرآن و استفاده از تعالیم روح بخش آن در زندگی و آسیب‌ شناسی مفاهیم دینی مهم‌ترین ابعاد احیاگری اقبال و مطهری را تشکیل می‌دهد.

از آنجا که نظام و چهارچوب کلی تعلیم و تربیت هر جامعه ای برخاسته از ارزشها، فرهنگ خواستها و ایده آلهای حاکم برآن اجتماع است و بهترین راه بدست آوردن و اطلاع یافتن از ارزشها، فرهنگ، خواستها و ایده آلهای یک ملت و یک اجتماع ، مراجعه به آرا و اندیشه های متفکران و اندیشمندان آن جامعه می باشد، در این تحقیق جهت آشنایی با آرا تربیتی شهید مرتضی مطهری بعنوان متفکر و دانشمندی صاحبنظر در عصر حاضر برآن بوده ایم تا ضمن مراجعه به آثار بجای مانده از آن استاد فرزانه نظام تعلیم و تربیت را در قالب اهداف ، برنامه ، معلم، تدریس، یادگیری و ارزشیابی مورد بررسی قرار دهیم.در این راستا و در جهت تحقق هدف مذکور کلیه آثار موجود شهید مطهری در زمینه های مختلف مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که اگر چه شهید مطهری با توجه به نیاز آن روزهای اجتماع بیشتر به فلسفه ، کلام ، تاریخ، اصول و فقه و مسایل عقیدتی پرداخته ولی می توان در لابلای آثار و نوشته های او نکات قابل توجهی در رابطه با تعلیم و تربیت اسلامی یافت که می توان از آنها در تدوین چهارچوب کلی نظام تعلیم وتربیت جامعه اسلامی ایران سود جست.

علم از مفاهیم بدیهی است و تعاریفی که برای آن ارئه شده همه تعاریف لفظی است؛ از جمله این که علم عبارت است از:«صورتی از معلوم در ذهن». و در علم منطق آن را به حصولی و حضوری تقسیم کرده اند.ایمان نیز اعتقاد، گرایش و علاقه است و در واقع مجذوب شدن به یک فکر و پذیرفتن آن است. و در احادیث آمده است که ایمان با سه چیز محقق می شود: اعتقاد قلبی، اقرار به زبان و عمل با اعضا و جوارح.در رابطه علم و ایمان اعتقاد استاد مطهری بر این است که علم و ایمان دو رکن از ارکان اساسی انسانیت اندو همانند دو بال برای پرواز به سوی خدا هستند. و معتقدند که ایمان را باید در پرتو علم شناخت چه این که ایمان در روشنایی علم از خرافات دور می ماند.استاد جوادی ایمان را نیازمند علم و برهان می دانند و ایمان آمیخته با علم را می ستایند و با استناد از احادیث، حکمت و معرفت را گمشده مومن می شمارند.هر دو این بزرگواران در تعاریف علم و ایمان و رابطه آنها نظرات همسویی با یکدیگر دارند اما تفاوت در نگرش ایشان در مورد عمل است که استاد مطهری معتقدند که علم به عمل ارزش می دهد و آن را بالا می برد ولی استاد جوادی معتقدند که عمل باعث پیدایش وصف نفسانی است و استمرار بر آن ضمینه استحکام آن را در پی دارد که خود این استحکام وصف نفسانی علم را تقویت می کند و حیات را به اندیشه و کارش وابسته می دانند.

در بعضی از کتب روایی و تفسیری، برای سوره‌ها و برخی آیات قرآنی، خواصی را آورده‌اند؛ برای شماری از آنها خاصیت اخروی و برای شمار دیگری خاصیت دنیوی و گاه خاصیت اخروی و دنیوی را توأمان نوشته‌اند. تردیدی نیست که قرآن کتاب دنیا و آخرت است؛ نسخه هدایتی است از جانب پروردگار عالم که راه رستگاری و سعات دنیوی را به انسان می‌نمایاند و در آخرت، بندگان صالح و رهروان خالص را به درجات و پاداش‌هایی چندین برابر نوید می‌دهد و کافران و گنهکاران را متناسب با اعمالی که کرده‌اند تهدید می‌نماید.1 پس بشارت و نذارت، هدف و خصوصیت اصلی قرآن است و بدیهی است این دو ویژگی،‌ خواص دیگری را در فکر، اخلاق، رفتار و کردار انسانی ایجاد کرده و او را متحوّل می‌نماید. هر چه اُنس انسان با قرآن بیشتر شود و با تدّبر خوانده شود، به همان اندازه نفوس رحمانی در او اثر کرده و به ویژگی‌های روحی برتری نائل خواهد شد.

اخلاق و فقه دو علم مشهور از علوم اسلامی است. دانشورانی به بیان وجوه اشتراک و افتراق اخلاق و فقه پرداخته اند؛ اما به نظر میرسد مهم ترین تفاوت، موضوع نیت و انگیزه باشد که در اخلاق، پایه و اساس است و در فقه، تنها در ابواب عبادات مطرح است؛ البته آنجا نیز، انگیزه اخلاقی متعالی تر از نیت فقهی است.اصولاً فقه شرایط صحت عمل و اخلاق شرایط قبول عمل را بیان میکند. اولی ظاهر عمل را می بیند و به صحت یا بطلان حکم میکند و دومی باطن عمل را می نگرد که معیار سنجش آن میزان اخلاص در نیت و انگیزه است.تجرّی و قصد گناه در ترک محرمات و قتل کسی با انگیزه خصومت شخصی، درحالی که آن فرد، مهدور الدم باشد، از مصادیق این تفاوت است.

در جای جای احادیث و اخبار، اشاراتی یافت می شود که بر فارسی دانی و فارسی گویی ائمّه اطهار دلالت دارد گاه یکی از این بزرگان، سخنی پارسی شنیده و اظهار بی اطلاعی نکرده است، دیگری به زبان فارسی به مردی ایرانی پاسخ گفته (هر چند که گفتار وی نقل نشده)، بر زبان امامی دیگر، عبارات فارسی جاری گردیده که عین آنها را راویان ثبت کرده اند، و خلاصه گاه عبارات، مصطلحات و یا کلمات فارسی در درون حدیثی وارد گردیده. نگارنده کوشیده است در درجه نخست، همه این اشارات را گردآوری و مأخذشناسی کند و آنگاه به نقد و بیان صحت و سقم روایت بپردازد. هر چند که نقد روایات، موضوع اصلی مقاله نیست و در جای دیگر به آن خواهیم پرداخت.