جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهم و انگاره‌های متفاوت از متون مقدس، دلیل ناهمگونی تفاسیر، از ماهیّت ایمان، در گفتمانِ دینی مسلمانان گردیده است. این درگیری فکری ناشی از عقل‌گراییِ محض و نص‌گراییِ افراطی است که تحلیل گزاره‌های ایمانی را تحت تأثیر قرار داده است. در این آشفته بازار فکری، تئوری‌هایِ امام محمّد غزالی و مولانا فیض کاشانی ظهور یافته که بـا تفکیک‌ حوزه عقل در اصـول و فروع، گفتمان جدیدی را در تحلیل ماهیّت ایمـان مطرح ساخته است. در این نوشته تلاش می‌گردد، تا مشترکات و مفارقات دیدگاهای این دو شخصیّت دینی در بررسی ماهیّت ایمان آشکار گردد.

یکی از مباحث مهم که در کلام جدید مطرح است موضوع قلمروی دین می‌باشد که با تبین تعریف دین و علم و رابطه این دو می‌توان بـه دیدگاه‌های مختلف در ایـن زمینه پرداخته شود. بحث قلمروی دین در غرب ریشه در تفکرات فلسفی متکلمان و فیلسوفان آنان دارد و بـا توجه بـه مبانی دیدگاه‌های مختلفی را مطرح نموده‌اند و در جهـان اسلام هم‌اندیشمندان بـا توجه به مبانی عقلی و نقلی دیدگاه‌های مختلفی را بیان نموده‌اند و بـر همین اساس قائل به دین حداقلی و حداکثری در امور مختلف شده‌اند که نتیجه آن را می‌توان در مباحثی همچون علم دینی و تمدن اسلامی مشاهد نمود.

مسئله وجود ذهنی از مسائل مهم حوزه‌های فلسفه و کلام اسلامی محسوب می‌شود که این مسئله برای تبیین بحث علم نقش خیلی مهم و بسزای دارد تا جای که بدون وجود ذهنی امکان ندارد حقیقت علم بدست بیاید و در ضمن اگر وجود ذهنی را منکر شویم منجر به سفسطه و انکار واقعیات خواهد شد. در این تحقیق به دلایل اثبات ذهنی و طرح اشکالات و رفع آن با تکیه بر اندیشه علامه طباطبایی(ره) پرداخته شده است.

مسئله ارتباط خدا با جهان از مسائل پر اهمیت و چالش برانگیز در میان متفکر و اکثر مردم بوده است و همه علاقه‌مند هستند تا با کیفیت این ارتباط آشنا شوند. روشن است که برای بوجود آمدن معلول باید علت موجود باشد، اما مسئله این است که رابطه بین علت و معلولش چگونه است. مسئله این نوشتار موضوعی بنیادی است که رویکرد تحلیلی دارد و به روش کتابخانه‌ای تحقیق شده است. براین اساس آنچه می‌توان در ارتباط بین علت و معلول بیان کرد این است که بین علت و معلول، تقارن علت و معلول برقرار است و حیات معلول به علت وابسته است. این وابستگی در تقریر میان متکلمان و فلاسفه متفاوت است. متکلمان این رابطه را براسا حدوث تفسیر می‌کنند و فلاسفه سخن از امکان ماهوی و امکان فقری می‌آورند.

دراین نوشتارمبانی فکری حسن حنفی درباب رابطة دین وسیاست به چالش کشیده می شود، به صورت خاص مبانی معرفت دینی حاکمیت سیاسی دینی ایشان مورد تحلیل وارزیابی قرارمی گیرد، حنفی تلاش می کند که با دیدگاه انتقادی برمبانی عقلی وعقلایی متفکران دینی سنتی ونواندیشان دینی راست گرا بتازد وآنان را ازگردونة رقابت درتقابل باجهان مدرن ویافته های امروزی بشرخارج سازد، لکن دراین جستارنشان داده می شود که مبانی عقلی ایشان گرفتارنقدهای است که خودش ازآن فرارمی کرد، مهم ترین اشکالاتی که بردیدگاه ومبانی ایشان وارد می شود این است که مبانی ایشان گرفتار نسبیت درمعرفت وشناخت، نسبیت دراصول وارزشهای اخلاقی، عدم توجه به تفاوتهای اساسی درمیان فرهنگ دینی غرب وجهان اسلام است، ترکیب دیدگاه ومبانی فکری فلسفی غرب مانند: اگزیستانسیالیست الحادی، مارکسیست، پرگماتیست وپوزیتویست، به علاوة تفکرناسیونالیستی پان عربیسم ازتفکر او معجونی ساخته که لوازم باطل مزبور را درپی دارد.

بحث پوشش و حجاب از نظر دین همواره مورد نقد و انتقاد قرار گرفته است به گونه ای که عده ای از مردم پوشش و حجاب اسلامی را رد کرده آن را خلاف طبیعت انسان می دانند. امروزه با توجه به پیشرفت مادی بشریت، مدعیان آزادی انسان شبهه های گوناگون درباره ی‌ پوشش اسلامی و حجاب ایجاد کرده اند و حجاب اسلامی را سد راه در پیشرفت زنان معرفی کرده اند. از این رو دین بعنوان ایجاد کننده ی محدودیت‌ ها در پیشرفت انسان، اساس دین و حقیقت آن مورد سؤال قرار گرفته است. در این مقاله سعی شده است که مهم ترین شبهاتی را که معمولاً پیش می آیند و زنان مسلمانی زیر اثر تبلیغات غربی ها و افراد ضد دین برای بد حجابی خود از اینگونه شبهات استفاده می کنند به وضوح تشریح کرده پاسخ داده شود.

باور ایمان عقلانی ناشی از اعتماد واقعی به عقل است؛ این‌که عقل دارای چنین توانایی باشد اکثر متکلمان مسلمان و همه فلاسفه برآن اذعان کرده‌اند و آن را مورد تأیید قرار داده‌اند. تفاوتی که در این رابطه در میان اقوال متکلمان مشاهده می‌گردد ناشی از روش‌ها و رویکردهای متفاوت آنان به مقوله عقل می‌باشد. تردیدی که نسبت به توانایی عقل در حوزه ایمان مشاهده می‌گردد، یا ناشی از افراط‌گرایی امثال معتزله است که داده‌های وحیانی را در مرتبه بعد از عقل قرار دادندکه نتیجه آن تولد افکار ابوالحسن اشعری در تردید توانایی کارکرد عقل در حوزه ایمان بود؛و یا این‌که هدف، جلوگیری از ضرر احتمالی بود که توصیه می‌شود مؤمنین عقاید خود را از کتاب و سنت اخذ نمایند؛ و یا این‌که ناشی از فهم نادرست و نگرش خصمانه به عقل است که گروه‌های امثال حدیث‌گرایی و ظاهرگرایی در چنبره آن گرفتار شدند. در این میان، اندیشه‌های معقولانه از کیفیت ورود ایده‌های عقلانی در تفسیر و تحلیل گزاره‌های نقلی وجودداشت که نه تنها مناسبات عقل و نقل را خصمانه نمی‌دید، بلکه این دو نعمت الهی را در تعامل باهم، یاری‌رسان طریق معرفت می‌دانست. گروه کلامی امامیه با چنین برداشتی که از عقل داشتند با آغوش باز در سیر تکاملی تاریخ کلام خویش از عقل بهره‌ها بردند و بسیاری از رموز عالم هستی را شناختند و معرفت شان را از هستی با ملاک عقلانی، عقل‌باور و استدلال‌پذیر ساختند.

بررسی دیدگاه شخصیت‌های برجسته مسلمان درباره اهل بیتg نقش فراوانی در شنـاخت بیشتر جـامعه بـا مقـام و منزلت آن نمونه‌هـای کامل انسانیت دارد. یکی از شخصیت‌های مهم جهان اسلام که دامنه شهرت و نفوذ او از مرزهای جهان اسلام فراتر رفته و صیت اندیشه های او اقصی نقاط جهان را در نوردیده جلال الدین محمد بلخی معروف به مولانا است. در این نوشته دیدگاه مولانا در مورد اهل بیتg تحقیق شده است زیرا نامبرده با دو اثر عظیم « مثنوی» و « دیوان شمس» خود، مخاطبان زیادی در بین عامه مردم و بطور خاص در بین اهل ادب و معرفت دارد و همین موضوع، ضرورت بررسی را نیز واضح می سازد. بخصوص اینکه در این زمینه تاکنون کار تفصیلی صورت نگرفته است، بجز موارد اندکی که در مقدمه یاد شده است. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی، اشعار و آثار مولوی را در مورد اهل بیتg بررسی نموده ومنزلت عالی ائمهg را به دو شکل، یکی تفسیر ابیات و دیگری تطبیق جامعیت انسان کامل بر اهل بیتg، به اثبات رسانده است.

خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها از اموری هستند که جزء لاینفک زندگی به شمار می‌روند. از آنجایی که انسان وجودش مرکب از دو بعد جسمانی و روحانی است با جستجو در منابع کلامی مشخص می‌گردد که آثار تغذیه فقط به جسم انسان مربوط نمی‌شود بلکه دارای تأثیرات روحی و روانی بسیاری بوده و این آثار بر مبانی کلامی همچون توحید نظری و عملی با اقسام آن مبتنی می‌باشد. بدین جهت پژوهش حاضر به روش توصیفی _ تحلیلی و بـا بهره‌گیری از منـابع کتابخانه‌ای بـه تبیین مبـانی کلامی آثـار تربیتی خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها در حوزه فردی پرداخته است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق حاضر، بایدها و نبایدهای اسلام در بعد تغذیه، سلامتی روحی و جسمی، رسیدن به کمال غائی، رضایت خداوند اطاعت‌پذیری از او و برخورداری از اعتقادات صحیح را در بر دارد، و در مقابل نادیده گرفتن بایدها و نبایدهای اسلام در بعد تغذیه بروز انواع بیماری‌ها، انحراف از مسیر هدایت، عدم اطاعت‌پذیری از خداوند و اولیاء او و در نهایت هلاکت اخروی را در پی دارد. نوآوری تحقیق بدان جهت هست که تاکنون تحقیق مستقلی در مورد مبانی کلامی آثار تربیتی خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها صورت نگرفته است.

آیت الله محسنی بـا مطالعـات در علـوم مختلف دینی و بـا آگاهی از مبـانی کلامی فرقه‌های مختلف کلامی، سیره‌ی کلامی ایشان تلفیقی است از روش‌های که از قدیم معمول بوده مثل استدلال به عقل و نقل و روش جدید که در موارد ضرورت، با استناد به علوم تجربی و معاصر، به تحکیم و تثبیت دیدگاهش پرداخته است. در سیره کلامی او، از علوم مختلف استدلال شده است ولی در عین حال، دیدگاه‌های خاصی خودش را نیز دارد مثل اثبات «عصمت» فقط از طریق روایات و آیات، امکان تقلید در اصول دین از راه یقین پیدا کردن از ادله دیگران و...