جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توحید و شرک، منشأ و زیربنای تمامی ‌اعتقادات می‌باشد، به گونه‌ای که اگر شخصی در توحید دچار اشتباه شود، بنای اعتقادات وی دچار مشکل خواهد بود. با بررسی مباحث توحید و شرک در نگاه بریلویه و وهابیت به دست می‌آید که وهابیون توحید را به عبادت که یکی از اقسام توحید است، تفسیر و منحصر می‌کنند و با تغییر و تصرف در مفهوم توحید و قرائت افراطی و تحریف آمیز از آن، بسیاری از آموزه‌های اسلامی‌ را که همة مذاهب اسلامی ‌به آن اتفاق نظر و اجماع دارند، از مصادیق شرک و عبادت می‌شمارند، لذا با این کار، دچار مغالطه شده و اعمالی را که عین توحید هستند، در زمرة شرک قرار می‌دهند. درحالی‌که بریلویه بنا بر معیارهایی که بیان می‌کنند، امور مذکور را عین توحید و اموری تلقی می‌کنند که باعث تقرب به خدای متعال می‌شود. لذا مقاله حاضر با بیان معیارهای شرک در نگاه بریلویه و وهابیت، به مصادیق آن از جمله توسل، شفاعت، استغاثه و استعانت، زیارت قبور و بنای آن نیز می‌پردازد.

یکی از ویژگی دوران معاصر توجه خاص به رابطه علم و دین است علم که بیشتر از راه تجربه به دست می‌آید، با توجه به این ویژگی دین اسلام که طبق فرمایش خداوند در قرآن بهترین دین است، با علوم جدید چگونه ارتباط دارد. این مقاله درصدد این است که قرآن نیز به‌صورت کلی در این موضوعات پرداخته است. به‌عبارت‌دیگر بحث از رابطه علم و دین که از سرزمین غرب سرچشمه گرفته است در بین اندیشمندان مسلمان مطرح شد است ولی نتیجه که اندیشمندان مسلمان از این بحث گرفتند غیر از نتیجه بود که اندیشمندان غرب از آن به دست آوردند و ما در این مقاله این مسئله را به‌صورت علمی- پژوهشی در چند موضوع نشان می‌دهیم 1. قرآن و خلقت آسمان و زمین 2. قرآن و خلقت انسان. 3. قرآن و رسانه‌های نوین (با تاکید بر رسانه‌‌های، رادیو، تلویزیون، سینما) نتیجه اینکه در این مقاله به‌صورت تطبیقی به رابطه علم و دین پرداخته‌شده و به‌دست‌آمده است که علوم جدید که از راه تجربه به‌دست‌آمده است در این مسائل وارید شده نه‌تنها ضدیت با دین وجود ندارد بلکه اعجاز علمی قرآن را تاید نموده است ونشان داده‌شده که این موضوع درآیات متعدد و در موضوعات متعدد قرآن پرداخته است.

مسئله رویت حسی خداوند از مسائلی است که میان متکلمان مسلمان، مورد بحث قرار گرفته است. متکلمان شیعه، دیدن خداوند متعال را با ذکر دلایل عقلی و نقلی، محال می‌دانند، زیرا دیدن با چشم سر، شرایطی دارد از جمله اینکه شیء دیدنی باید مقابل بیننده باشد، در جهت خاصی قرار داشته باشد و مانعی بین بیننده و شیء دیدنی وجود نداشته باشد که در این صورت آن شیء حادث خواهد بود و این موارد با واجب الوجود بودن خداوند متعال که تجرد محض است، سازگاری ندارد. در عقاید تنزیهی معتزله نیز دیدن خداوند غیر ممکن است. آنان نیز دلایل عقلی و نقلی برای اثبات مدعای خود ارائه کردهاند. اشاعره و ماتریدیه دیدن خداوند متعال را با چشم حسی در آخرت که ریشه در متون تحریف شده عهدین دارد، ممکن می‌دانند و معتقدند جواهر و اعراض در امکان دیده شدن مشترکاند و این نیاز به علت مشترک دارد و علت مشترک، «وجود» است؛ پس هر موجودی را می‌توان دید و خداوند متعال یکی از موجودات است. آنها دلایلی عقلی و نقلی دیگری نیز ارائه کردهاند که با پاسخ مستدل عدلیه رد شده است.

با گسترش و افزایش وسایل ارتباط جمعی(جنگ فرهنگی) روزبه‌روز شاهد افزایش شبهات و سؤالات هستیم. سؤالاتی که باید روشمند پاسخ داده شوند. دو روش عمده کلامی عقلی و نقلی در میان شیعیان در پاسخ به شبهات از روش‌های مورد استفاده از منابع موجود می‌باشد. در پاسخ به سؤالات، روش پاسخ، برخی از ویژگی‌های اخلاقی فرد پاسخگو، برخی شرایط مخاطب و زمان و مکان طرح سؤال اهمیت دارد. آنچه از بین این عناصر اهمیت بیشتری دارد روش پاسخ است. از آنجا که روش هشام بن حکم در پاسخ به سؤالات و مناظرات مورد تأیید امام عصرش بوده است، در این مقاله تلاش شده به روش مورد تأیید معصوم در پاسخ به شبهات امامت با توجه به روش هشام پرداخته شود. سؤالی که به ذهن می‌رسد این است که ویژگی‌های روش هشام در پاسخ به سؤالات چه بود؟ به این منظور مناظرات منقول از وی در مورد امامت و پاسخ به شبهات منکران امامت تحلیل و بررسی شده است.

تلقی همگانی متدینان از ادیان توحیدی از بعثت پیامبران الهی این است که کار اصلى آن بزرگواران، راهنمایى انسان است و خداوند متعال انبیا را برای هدایت او فرستاده است، اما بلافاصله پرسش اساسی دیگری مطرح می‌شود که انسان چه کاستی‌هایى داشته است که با بعثت پیامبران و وحى الهى برطرف مى شود؟ اصولاً چرا انسان عاقل نیاز به راهنمای خارجى دارد و چرا خرد و قوای ادراکى او برای یافتن راه صحیح، کفایت نمى‌کند؟ دانشمندان و متکلمان بنام اسلامی، این پرسش‌ها را از زوایای مختلفى مورد کاوش قرار داده و کوشیده‌اند به آن‌ها پاسخى مناسب دهند. محور اصلی این تحقیق پاسخ‌های دو متکلم پر آوازه جهان اسلام، فخر رازی و نصیرالدین طوسی است به این پرسش است که از نگاه آنان دین چه فواید و حسناتی دارد؟ تبیین آن‌ها از فواید دین بر چه مبانی استوار است. این تحقیق فواید و حسنات دین را از نگاه فخر رازی و نصیرالدین طوسی و مبانی آن‌ها را در این مسئله، تبیین نموده و به این نتیجه رسیده است که وضع قوانین الهی برای اداره اجتماع، فراهم نمودن بستر هدایت انسان به سعادت ابدی و کمال مطلوب، استکمال عقل در درک احکام غیر مستقل عقلی، تأیید احکام مستقل عقلی و استکمال عقل عملی، از مهم‌ترین فواید دین به شمار می‌رود که این فواید را هیچ چیزی جز دین نمی‌تواند برای بشر به ارمغان اورد.

اهل‌بیت عصمت و طهارت] به نصّ صریح قرآن از هر گونه پلیدی و ناپاکی به دورند و چشمه‌های جوشان معارف الهی و ابرهای رحمت و محبت الهی بر مؤمنین هستند. با اینکه حکام و خلفای اموی و عباسی در طول دوران خلافت خود تلاش‌های زیادی در محو نام و یاد آنان از زبآن‌ها و قلب‌ها کردند، اما هرگز موفق نشدند و روزبه‌روز بر پیروان و محبین اهل‌بیت] افزوده شده و می‌شود. از افتخاراتشان همین بس که اکثر بزرگان فرقه‌های اسلامی چه شیعه و چه سنی به فضایلشان اشاره کرده و ارادت و محبت خویش را نسبت به آنان بیان داشته‌اند. بهترین مؤید این سخن، پیشوای فرقۀ شافعی، محمد بن ادریس شافعی است که به محبت و دوستی اهل‌بیت] مشهور است. او علی‌رغم جوّ خفقان آن روز به مناسبت‌های مختلف، ارادتش را نسبت به اهل‌بیت] در قالب اشعاری زیبا و پرمحتوا، بدون هیچ ترس و واهمه‌ای با صراحت و تأکید ابراز می‌کند. از این‌رو نوشتار حاضر درصدد است ضمن اشاره‌ای کوتاه به زندگانی شافعی، اشعار او را که دربارۀ اهل‌بیت] سروده است با استناد به دیوان شعری که از او برجای مانده، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

تجلی و نمود حصول کمال در جریان‌های اجتماعی همگرا و ملت‌ها در قالب ظهور تمدن‌های بشری معنا می‌یابد. تمدن‌های بشری نیز بر شالوده فرهنگ‌ها، نگرش‌ها و بنیاد‌های اندیشه‌ای پایه‌گذاری می‌شوند. بی شک یکی ازعوامل مؤثر بر شکل‌گیری فرهنگ و نگرش بنیادی حاکم بر جامعه، مفاهیم علوم انسانی است که از طریق نظام دانش در بستر جامعه بسط می‌یابد. علوم انسانی، مهم‌ترین عنصر تمدن انسجام‌ساز است، چرا که رسالت علوم انسانی، سیاست‌گذاری کلان در جامعه است. بی شک اگر علوم انسانی یک کشور با اختلال یا تعطیلی مواجه شود، طرح کلان آن کشور یا تمدن به اختلال و تعطیلی دچار می‌شود. به این سبب در این شرایط تحول علوم انسانی و سیاست‌گذاری در راستای تحقق آن امری ضروری تلقی می‌گردد. این مهم حاصل نمی‌شود مگر با تدوین نقشه راه تحول علوم انسانی که فرایند و مسیر تولید علوم انسانی از ابتدا تا گام‌های نهایی را در قالب یک الگوی اجرایی معین نماید. ازسوی دیگر وظایف و مأموریت‌های مراکز پژوهشی و دانشگاهی مختلف و همچنین نهاد‌های سیاست‌گذار و مؤثر این حوزه را تعیین نماید. در این مقاله در نظر است ضمن تبیین اهمیت و ضرورت تحول علوم انسانی موجود، مناسب‌ترین راهکار در راستای تحول علوم انسانی موجود و تولید علوم انسانی اسلامی ارائه شود.

«امامت» از مباحث بنیادی است، به همین خاطر در این پژوهش این بحث در تفسیر المیزان و المنار به شیوه تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. هر دو مفسر بزرگوار در بحث امامت، فهم جدیدی دارند و نگاه نوی از منظر اهل سنت و تشیع در مورد حکومت اسلامی ابراز داشته‌اند. به همین دلیل، مفهوم امامت دایره ولایت امام و مشروعیت قدرت و ولایت امامت و شرایط زمامدار و انعقاد امامت و بقا و عزل امام و تفکیک قوا و حق انتخاب مردم و مباحث مربوط به آن به تفصیل بحث شده است و نظر علامه پیرامون حکومت اسلامی بعد از عصر غیبت معصومان: مورد دقت قرار گرفته است. در پایان مباحث، بین برداشتها مقایسه شده است و در نهایت عنوان شده است که دین متولی سعادت دنیا و آخرت مردم است و حکومت اسلامی موظف به تأمین رفاه و آسایش و خوشی‌های مشروع مردم است و نشاط در حکومت اسلامی دائم هستند. در خوشی و لذت مشروع، خسران و پشیمانی نیست و در عین حال همه چیز دنیا برای تأمین سعادت آخرت و سرای جاودانگی است و حاصل آن رستگاری انسان است.

در متون روایی وکلامی، یکی از ویژگی‌های مهم امام، علم او دانسته شده است. در مورد علوم ائمه: و شاخصه‌های آن، بحث‌های فراوانی صورت گرفته است که در پی آن، پرسش‌های مهمی نیز پدید آمده است؛ علم امام چگونه است؟ آیا ائمه: به همه حقایق عالم علم دارند یا علم آنان محدود است؟ این علم دفعی است یا تدریجی؟ آیا جهل در حق ائمه: متصور است یا خیر؟ این مقاله، پاسخ پرسش‌های مذکور را از دیدگاه حضرت آیت الله محسنی; به طور منظم و مختصر از جهات مختلف دنبال کرده است. از نظر ایشان، ائمه: دارای علم ویژه و گسترده‌ای هستند که از جانب خداوند به آن‌ها اعطا و افاضه شده است، به گونه‌ای که دستیابی به آن‌ها برای سایر افراد، از راهای عادی مقدور نیست. از نظر ایشان، آگاهی به علم غیب برای غیر خداوند در مرحله امکان هیچ استحاله‌ای ندارد. در مرحله اثبات نیز علم غیب برای امامان: مسلّم و قطعی است، البته با تحفظ بر اینکه این علم فعلی و دفعی نیست، بلکه حادث و تدریجی است؛ همچنین، ذاتی و مستقل نیست، بلکه از جانب خداوند افاضه می‌شود. در گستردگی وتوسعه علم امام، ایشان بر این باور است که بر اساس ادله عقلی، قرآنی و روایی علم امام مانند علم خداوند لایتناهی نیست، بلکه محدود است، اما حد و مقدار آن برای ما مشخص نیست.

اومانیسم مکتب فکری است که در دنیای غرب اصل و مبنای سایر اصول دیگر قرار گرفته است. اصولی چون لیرالیسم و دموکراسی حکومت مردم بر مردم و ساینتیسم (اصلت علم) از اومانیسم نشئت می‌گیرد اومانیسم یا انسان محوری اصلی است که در آن انسان را معیار و محور همه چیز قرار داده است و این انسان است که همه چیز برای اوست و جهان هستی تحت سیطره انسان می‌باشد از آنجا که انسان محوری در مقابل خدا محوری (همان اصل اسلام) قرار می‌گیرد اهمیت زیادی برای بحث و پرداختن به آن وجود دارد چرا که در مکتب اومانیسم خدا نایده گرفته شده است و این انسان و خواسته‌های اوست که مورد توجه قرار می‌گیرد برای اینکه به بطلان این اصل (اومانیسم) برسیم، لازمه آن این است که اصول فکری آن را بررسی کنیم و تاثیراتی را که این اصول و مبنای فکری در فرد و جامعه می‌گذارد مورد تحقیق قرار دهیم، چرا که با باطل کردن و از بین بردن اصول ان می‌توانیم این فکر را از بین ببریم در این مقاله به مفهوم اومانیسم و چگونگی پیدایش اومانیسم که در ابتدا یک مکتب ادبی بود و بعد به یک مکتب فکری تبدیل شده است و اصول فکری این اصل (اومانیسم) و تاثیرات آن پرداخته شده است و در پایان نیز به این پرسش پاسخ داده شده است که چگونه پذیرش این اصل منجر به واگرایی در اصلام می‌شود.