جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث از عدل و عدالت اجتماعی یکی از ضروری‌ترین و مهم‌ترین مباحث در حوزه حکومت اسلامی است که در منابع اسلامی به ویژه قرآن کریم جایگاه ویزهای دارد از آنجا که قرآن یکی از مهم‌ترین فلسفه بعثت انبایئ را تامین عدالت اجتماعی می‌داند این تحقیق بر آن است تا عدالت اجتماعی در اسلام را با توجه به سیره اجتماعی و سیاسی رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم و امیر مومنان علیه السلام که آنها در اداره تمام امور جز برپایی حق و عدالت نمی‌اندیشیدند بحث را سامان دهد سپس با رهیافت این مبانی ضرورت عدالت را از نگاه امام خمیمی رحمه الله و وظیفه ولی فقیه در عصر غیبت را بررسی نماید و در ادامه به طور اجمال به نمونه‌هایی از عدالت اجتماعی در اسلام اشاره می‌شود با تکید بر اینکه اسلام در تمام ابعاد زندگی دستور به عدالت داده است

انسان از بدو تولد تا پایان زندگی هر روزه در معرض حجم بسیاری از اطلاعات و علوم مختلف قرار می‌گیرد و با تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات حاصل‌ شده، درک بهتری نسبت به جهان بیرون از خود پیدا می‌کند. بدین سان معرفت و شناختش نسبت به آنچه می‌بیند، می‌شنود و حس می‌کند نیز بیشتر می‌شود. این علوم برای انسان از طریق احساس (حس) و عقل حاصل می‌شود. احساس (ظاهری- باطنی) در کنار عقل هر دو با هم در کسب علوم برای انسان نقش دارند، البته میزان تاثیرگذاری و حدود هر دو مختلف و مشخص است، به ‌طوری ‌که احساس مربوط به محسوسات، اما عقل مربوط به غیر محسوسات است. در بحث منشا و چگونگی پیدایش علوم برای انسان نظرات متفاوت است. عده‌ای منشا پیدایش علوم را عقل و عده‌ای حس می‌دانند، اما علامه طباطبایی به خلاف دو گروه عقلیون و حسیون، عقل و احساس را با هم و در کنار هم، منشا پیدایش علوم برای انسان می‌داند، زیرا همان ‌طور که بیان شد علوم حاصل‌شده برای انسان صرفا عقلی نیست که بگوییم احساس انسان در به دست آوردن آن کاربرد ندارد و یا صرفا حسّی نیست که بگوییم عقل در نیل به آن کاربردی ندارد. هدف از این تحقیق آشنا شدن با نظرات متفاوت و درک نسبت به منشا پیدایش علوم، چگونگی حاصل شدن علوم برای انسان و همچنین آشنا شدن با مبانی نظرات مختلف، با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبایی است.

بررسی حقیقت آفرینش انبیاء و امامان معصوم علیهم السلام از طریق عقل و نقل مطرح است در این تحقیق بیشتر از روش نقلی و تحلیلی استاده شده و با بررسی تطبیقی دیدگاه مرحوم شیخ صدوق و مرحوم شیخ مفید این نتیجه به دست آمده است که شیخ صدوق در آثار متعدد خود مقام نوری پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام را اولین مخلوق عالم و آنها را سبب آفرینش کائنات دانسته است و برای اثابت نظریه خود به آیه 31 سوره بقره و روایات دیگر استناد کرده است در حالی که مرحوم شیخ مفید تا حدودی با این دیدگاه مخالفت ورزیده و آن را عقیده حشویه و غلات دانسته و مراد از روایات دال بر اشباح آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم قبل از حضرت آدم علیه اسلام را وجودهای مثالی و نه وجود حقیقی آنهها دانسته است در این نوشتار قول مرحوم شیخ صدوق به دلیل سازگاری بیشتر با متون دینی مورد تایید و دیدگاه مرحوم مفید مورد نقد قرار گرفته است و در نتیجه بین این دو دیدگاه به نحوی جمع صورت گرفته است

علم اخلاق و خصوصا اخلاق دینی، بایدها و نبایدهایی را معرفی می‌کند که زندگی فردی و اجتماعی را جهت می‌دهد و باعث رشد و تعالی انسان می‌شود. این دستورها، بدون پیش‌فرض گرفتن بخشی از شناخت نسبت به انسان، ماوراء و موجودات پیرامون انسان ممکن نیست. مبانی انسان‌شناسی اخلاق دینی، مفاهیمی پایه‌ای هستند که طبق آنها (و مفاهیم پایه‌ای دینی) اخلاق دینی شکل می‌گیرد. برای اینکه به فهم درستی از مبانی انسان‌شناختی اخلاق از منظر دین برسیم، باید به منابع اصیل دینی مراجعه کنیم. یکی از این منابع اصیل که می‌توان مبانی انسان‌شناختی اخلاق دینی را از آن استخراج کرد نهج‌البلاغه است که اخوالقرآن نامیده شده است. این کتاب، شامل سخنان حکمت‌آمیز امام علی} است که با عقل انسان سازگاری دارد. ایشان در درجه بالایی از معنویت و اخلاق هستند برای همین به این کتاب ارزشمند مراجعه شده تا مبانی انسان‌شناسی اخلاق از آن استخراج شود. بر اساس یافته‌های این تحقیق، مبانی انسان‌شناختی اخلاق دینی در نهج‌البلاغه شامل فطرت، دو ساحتی بودن انسان، عقل، آزادی و اختیار، کمال‌ طلبی، عبد و بندگی و اقتضائات نفسانی هستند که با در نظر گرفتن این مبانی، دستورات اخلاقی صادرشده است تا انسان به کمال خود نزدیک و نزدیک‌تر شود.

وجود شر یکی از مسائل مهم و مطرح در الهیات است که از دیر باز میان مکاتب کلامی و فلسفی مطرح بوده و هست و چالش‌ها و راه حل‌های گوناگونی برای آن ارائه شده است یکی از بیین‌هایی که برای این مسئله مطرح است، تبیین امام علی علیه السلام در نهج البلاغه است. پژوهش حاضر به منظور تبیین سازگاری بین عدالت و حکمت خداوند با مسئله شر در نهج البلاغه با روش توصیفی و در مواردی تحلیلی تدوین شده است از منظر امام علیه السلام شرور موجود در جهان لازمه عالم ماده تابع اصل سنخیت و ناشی از گناهیان خود اسنان است و آنجا که ما به حکمت شرور علم پیدا نمی‌کنیم باید آن را حمل بر نادانی خود کنیم که در این صورت خداوند با اصل عوض و انتصاف آن را جبران می‌کند همچنین شر اثار تربیتی به همراه داشته که در تربیت و به کمال رسیدن استعدادهی انسان نقش بسزایی دارد.

اهل بیت پیامبر9 چه کسانی هستند؟ آیه تطهیر شامل چه افرادی است؟ آیا مختص زوجات پیامبر یا اصحاب کساء با زوجات پیامبر9 یاهم فراتر از این‌ها، شامل دوازده امام، همراه دخترِ پیامبر و خود پیامبر9 نیز می‌شود؟ این سؤالاتی بوده که همواره بین اندیشمندان و به تبع در بین مسلمانان مطرح بوده است. در شناختن مفهوم اهل بیت چاره‌ای نیست که به سنت و تقریر پیامبر9 و اعترافات اهل البیت رجوع کنیم. رسول خدا9 هنگام نزول آیه تطهیر فقط علی و فاطمه و حسن و حسین: را اهل بیت خودش خوانده است. هم‌چنین، مدت زیادی هنگام نماز به درب خانه علی7 و فاطمه3 آمده و آیه تطهیر را قرائت نموده است. طبق روایات شیعه، نُه امام از نسل امام حسین7 نیز مشمول آیه تطهیر هستند. این‌ها دلیل محکمی برای شناختن و تعیین مصداق اهل البیت هستند که هر منصفی را وادار به اعتراف آن می‌نماید. رفتار امامان معصوم: نیز ثابت کرده است که آن‌ها واقعا اهل بیت هستند و پاک از پلیدی‌ها. در مقابل، رفتار نامتعارف برخی از همسران پیامبر در ایجاد درگیری و راه انداختن جنگ علیه خلیفه پیامبر9نشان داد که از اهل بیت خارج‌اند.

عصر حاضر، عصر خرد و عقلانیت محسوب می‌شود، اما مسئله‌ای که دنیای امروز با آن مواجه است، جهت‌گیری جوامع بشری به سوی عقلانیت سکولار است. سکولاریسم در ممالک اسلامی به دنبال تهی نمودن اسلام ناب از پشتوانه‌های فکری‌اش می‌باشد و در غرب سبب جدایی بسترهای اجتماعی از دین و اخلاق شده است که منجر به جدا شدن روح اجتماع از ارزش‌ها و تفکرات دینی و اخلاقی گردیده است، لذا سبب غوطه‌ور شدن تمدّن غرب در منجلاب فسادهای اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و ... شده است و این شروعی برای دچارشدن مدرنیسم به بحران هویت اخلاقی می‌باشد. این نوشتار که به روش تحلیلی، توصیفی بوده و شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای می‌باشد، در پی دستیابی به مفهوم عقلانیتِ مبتنی بر دین و فقه و در مقابل عقلانیت سکولار و بررسی تأثیرات آن بر دین و فقه می‌باشد. این مقاله به واکاوی مبانی سکولاریسم و عقلانیت دینی و عقل‌گرایی سکولار و تأثیرات مخرب آن در عرفی شدن دین و فقه پرداخته است. عقل‌گرایی به معنای سکولار آن با حذف خدا و ماوراءالطبیعه، باعث عرفی شدن دین یا فقه شده و در نهایت منجر به حذف دین از زندگی بشر یا محدود شدن آن به تکالیف فردی می‌شود، در نتیجه مقدمات سقوط انسان را به ورطه نیهلیسم فراهم می‌سازد.

مسئله «ایمان» از مهم‌ترین ارکان زندگی انسان و بحث بر انگیزترین موضوع‌ها در کتاب‌های کلامی به ویژه کتاب‌های کلامی قرون اولیه اسلام است. در اینکه حقیقت ایمان چیست و چه نسبتی با معرفت، رفتار و اقرار زبانی دارد دیدگاه‌های گوناگونی پدید آمده است و حتی در نگاه اولیه نوعی ناسازگاری بین آیاتی که ظهور در غیریت ایمان با معرفت، عمل و اقرار زبانی دارند با روایاتی که ایمان را تصدیق قلبی، عمل جوارحی و اقرار زبانی می‌دانند رخ می‌نماید. در این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و با توجه به متون دینی ماهیت ایمان و رابطه آن با علم، عمل و اقرار زبانی بررسی شده است و این نتیجه به دست آمده است که ایمان یک امر دورنی و از سنخ گرایش و تصدیق قلبی است نه از سنخ بینش و تصدیق منطقی. معرفت و تصدیق منطقی همان گونه که عین ایمان نیست جزو آن نیز به شمار نمی‌آید، بلکه شرط لازم برای پیدایش ایمان است. صرف اقرار زبانی حاکی از وجود ایمان نیست و عدم اقرار زبانی از نبودن ایمان حکایت ندارد. عمل و رفتار آدمی در پیداش ایمان نقش داشته و از نتایج آن به شمار می‌آید. ایمان قوی تمام رفتارهای انسان را به خود سوق می‌دهد و ایمانی که در مرتبه پایین قرار دارد آثار کمتری از خود بروز می‌دهد. در پایان راه حل سازگاری آیات و روایات در باب ایمان و رابطه آن با علم، عمل و اقرار زبانی پیشنهاد شده است.

بر اساس نظریه امر بین الامرین، انسان نه کاملا مجبور است و نه کاملا آزاد، بلکه در میان این دو قرار قرار دارد. از سوی دیگر از برهان فسخ عزائم که بر گرفته از سخنان امام علی ع است، فهمیده می‌شود که خداوند مانع انجام برخی از افعال انسان مختار می‌شود. در این صورت انسان در عین داشتن اختیار مجبور است و این گزینه، تناقض‌نماست. به لحاظ اهمیت برهان فسخ عزائم و شناسایی عقیده شیعه در جبر و اختیار تبیین رابطه مذکور، ضروری است. این تحقیق بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی به توضیح رابطه دو اعتقاد ماخوذ از منابع شیعی(امر بین الامرین و برهان فسخ عزائم) از طریق رابطه‌ طولی اراده الهی و اراده انسان، علت تامه بودن و ناقصه بودن این دو اراده را تبیین کند و با بیان اینکه گاهی به دلیل مصلحت جامعه است که تصمیم انسان شکسته‌ می‌شود به حل این تناقض ظاهری بپردازد.

اثبات و شناخت خداوند به عنوان یگانه منبعی هستی بخش که جهان و تمامی‌پدیده‌های آن از رحمت بی منتهای او پدید آمده و وجود پیدا کرده است، راه‌های مختلفی دارد. از جمله راه‌هایی که ما را به‌این هدف می‌رساند، راه تحقیق و مشاهده در مظاهر جهانی است که ما در آن زندگی می‌کنیم. با توجه به راه‌های خداشناسی، براهین و ادله اثبات وجود خدا و صفات او تعالی نیز ارایه شده است. از جمله‌این براهین یکی برهان نظم است که برگرفته از مطالعه و تحقیق در اشیاء و پدیده‌های منظم وسازگار، عالم هستی است.برهان نظم یکی از راه‌های عام فهم و عامه پسند اثبات وجود خداوند و اوصاف کمالیه او همچون علم و حکمت و قدرت است. آنچه مهم است این است که هرچه زمان مگذرد و هرچه علم پیشرفت می‌کند و هرچه دستاوردهای علمی‌پیچیدگی های عالم و پدیده‌های آنرا کشف می‌کند، ضرورت و اهمیت این برهان به عنوان ساده‌ترین راه و هموارترین راه خداشناسی جایگاه خود را بیش از گذشته نشان می‌دهد. از طرف دیگر توجه خاصی را که قرآن کریم به تجربه و مطالعه دقیق پدیده‌های طبیعی و تجربی نموده می‌تواند اهمیت این برهان را برای ما روشن و واضح بسازد. بنا بر اهمیتی که‌این برهان در حوزه خداشناسی دارد، این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی دنبال آن است که جایگاه برهان نظم را به عنوان یکی از بهترین براهین اثبات وجود خداوند و قدرت و حکمت و علم بی پایان او، تبیین کند و نیز به نقد و بررسی یکی از مهم‌ترین اشکالاتی که به‌این برهان صورت گرفته(اشکال دیوید هیوم فیلسوف تجربه‌گرای انگلیسی) بپردازد.