جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حسن قبح عقلی از جمله مباحث کلامی است که اوایل اسلام در میان متکلمین وجود داشته و از همان ابتدا بعضی حسن و قبح را قبول داشته و برخی انکار نمودند مقاله حاضر با تحلیل و توصیفی به نظریه دو مذهب کلامی اشاعره و ماتریدیه در زمینه حس و قبح پراخته است که باید در ابتدا به مهم‌ترین عقاید این دو فرقه که برگشت آنها به مسئله است پرداخته شود و بعد آرای اختلافی را بیان کنیمم مکتب کلامی ماتریدی و مکتب اشعری در هدف کلی با یکدیگر مشترک اند اشعری از عقل صرفا در مقام تبیین و دفاع از عقاید دینی استفاده می‌کرد در حالی که ماتریدی علاوه بر آن در مقام کشف و دریافت اصول نیز از عقل و خرد کمک می‌گرفت

متعه یا ازدواج موقت، همواره در طول تاریخ اسلام، میان شیعه و اهل سنت مورد نزاع و کشمکش بوده است و هرکدام جهت اثبات ادعای خود، دلایلی را مطرح کرده‌اند. آنچه به روشن شدن این مسئله کمک می‌کند، دیدگاه صحیح اصحاب پیامبر, و مسلمانان صدر اسلام است؛ زیرا آنان به دلیل همراهی و معاشرت با رسول خدا، مشروعیت یا عدم آن را به‌خوبی درک کرده‌اند. نوشته را که فراروی خویش دارید، ازدواج موقت از منظر اصحاب رسول‌الله, را مورد بحث و بررسی قرار داده است و در پایان ضمن اثبات و مشروعیت متعه، دلایل مخالفان آن و مدافعان خلیفه دوم را نیز به نقد کشیده است.

یکی از مسائلی که در طول تاریخ تفکر بشر هیچ گاه دامن وی را رها نکرده و پیوسته موجب به وجود آمدن نزاع‌ها و جدال‌ها فراوان شده است مسئله حدوث و قدم عالم است در این مقاله سعی شده است به مسئله حدوث و قدم از نگاه متکلمان و فیلسوفان پرداخته شود و بعد از آن نگاه امام علیه السلام در این مسئله مورد بررسی قرار گیرد که آن حضرت به عنوان درایای علم و دانش آیا جهان آفرینش را قدیم می‌دانند یا حادث و اینکه بیشتر مسائل نهج البلاغه حالت سلبی دارد به عنوان مثال با سلب قدیم بودن از جهان به حادث بودن عالم پی برده می‌شود

یکی از مباحث مهم در حوزه دین‌شناسی رابطه عقل و دین است. مسئله اصلی در این باره این است که چه نسبتی بین عقل و دین وجود دارد؟ آیا این دو موّید و مکمل یکدیگرند یا منافی و معارض با یکدیگر؟ و در صورت تعارض» کدام‌یک مقدم است؟ در این نوشتار این مسئله از دو بعد بررسی شده است: یکی رابطه عقل و ادراکات واقعی آن با حقیقت و واقعیت دین و دیگری رابطه ادراکات معمولی عقل با فهم انسان‌های عادی از کتاب و سنت. در بعد اول این مطلب به دست آمده است که هم از منظر عقل و هم از منظر دین» بین عقل و دین نه‌تنها تنافی وجود ندارد؛ بلکه رابطه دوجانبه برقرار بوده و هر کدام مکمل یکدیگرند. در بعد دوم این نتیجه حاصل شده که در بسیاری از موارده هر یک از ادراکات عقلی و فهم کتاب و سنت مژید یکدیگرند و در برخی موارد معارض یکدیگر. در تعارض آنها صورت‌های مختلفی قابل تصویر است. در برخی موارد عقل مقدم است و در برخی موارد نقل.

برهان نظم، از قدیمی‌ترین براهینی است که برای اثبات وجود خدا اقامه شده است و سابقۀ آن در زمان فیلسوفان رواقی بر می‌گردد. از برهان نظم تقریرات مختلفی ارائه شده است. ویلیام پیلی، نظام جهان را به ساعت مچی تشبیه کرده و هیوم گفته است، این دستگاهی عظیم جهانی که حیرت انگیز طراحی شده است، این تنظیم و طرح معلول ها نشان از ناظم و طراح است وانگهی آن چه ما در اطراف خود می‌بینیم، هیچ طرح انسانی، بدون طراح نیست اعم از خانه و وسایل... . در قرآن کریم، دهها آیه را می‌توان یافت که از آن برای نظم جهان و طبیعت سخن گفته شده است. برهان نظم، نشان واضحی از وجود خالق متعال است ولی با آن هم، کسانی پیدا شدند، دلالت نظم را بر وجود خداوند، نقد کردند. هیوم گفته است، اولا جهان منحصر به فرد است و ثانیا تشبیه آن به مصنوعات انسانی که دارای صانع است، بر اساس تمثیل است و تمثیل نمی‌تواند ثابت کند که این نظم و تدبیر، طراح و مدبری دارد. از طرفی برفرض قبول وجود خالق، شرور و آفات، حکمت و عدالت و قدرت مطلقه ی خدا را زیر سئوال می‌برد. سوئین برن از جمله فیلسوفانی است که از اشکالات هیوم جواب داده است.

یکی از موضوعات بسیار مهم کلامی، معنای اهل‌بیت و مصادیق آن نزد علمای اهل سنت است، این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که امروزه پدیده شوم وهابیت و سلفیگری سعی در ایجاد تفرقه در میان مسلمانان دارد و از این رهگذر سعی دارد آب به آسیاب اربابان خویش بریزد. به دلیل اهمیت موضوع و نقش کاربردی«اهل‌بیت» در ایجاد وحدت میان مسلمانان لازم است بدانیم چه تفاوتی میان دو دیدگاه شیعه وسنّی نسبت به مصادیق اهل‌بیت وجود داشته و نقاط مشترک دو دیدگاه نسبت به این موضوع چیست؟ به نظر میرسد تفاوتی چندانی در معنا و مصادیق اهل‌بیت در منابع اهل سنت و شیعه وجود نداشته باشد، امّا در افواه مردم عوام به دلیل تلاشهای برخی نابخردان و ناصبیمسلکان، تفاوتهایی ایجاد شده و این را دستمایه ایجاد شکاف و تفرقه و نفاق میان مسلمانان قرار دادهاند.

این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین کارکرد دین در مورد تاثیر عبادت در سعادت دنیوی از دیدگاه ابن‌سینا و علامه طباطبایی رحمه الله می‌پردازد. بعد از تعریف عبادت. سعادت و دنیاء آثار عبادت بر انسان را مورد بررسی قرار داده و در انتها نظریه ابن‌سینا و علامه طباطبایی رحمه الله در مسئله تاثیر عبادت بر سعادت دنیوی تبیین شده است. علامه طباطبایی رحمه الله تاثیر عبادت را در خوشبختی دنیایی و دستیابی به حاجت‌های دنیوی, ایجاد بداء تبدیل نقمت‌های دنیایی به نعمت‌ها و ایجاد احساس رضایتمندی می‌داندء ولی ابن‌سینا تاثیر سعادت را منحصر در آخرت می‌بیند.

مسئله معاد خصوصا معاد جسمانی در تفکرات فلسفی، از دیرباز جایگاه ویژه‌ای داشته است. از سویی نیز التزام به عقل و نقل، موضع‌گیری‌های مختلفی را در پی داشته است. از این میان صدرالمتالهین شیرازی با شیوه خاص فلسفی و استدلال‌های عقلی خویش تلاش کرده است، معاد جسمانی را به نحوی تبیین کند که هم با نصوص و ظواهر قرآن و حدیث سازگار باشد و هم شبهات عقلی وارد بر آن را حل کند و ضمنا خلا توجیه فلسفی و عقلانی معاد جسمانی را نیز مرتفع سازد. یکی از اصول مطرح در نظریه معادجسمانی ملاصدرا، اصالت وجود می‌باشد. مسائل این امر اصیل مانند تشخص، حرکت جوهری و تشکیک همگی از احکام وجود هستند که نقش اساسی در تبیین کیفیت معاد جسمانی مورد نظر وی دارد، لذا این اصل به منزله پایه و رکن اساسی برای این اصول می‌باشد به طوری‌که تا به این اصل (اصالت وجود) معتقد نباشیم، نوبت به مطرح شدن اصول بعدی نخواهد رسید و اینجاست که به اهمیت این اصل پی‌می‌بریم. این نوشته نگاهی به جایگاه اصالت وجود در نظریه معاد جسمانی صدرالمتالهین دارد.

دو کتاب صحیح بخاری و صحیح مسلم از جایگاه رفیعی در میان اهل سنت برخوردار است؛ اما در آنها متأسفانه روایاتی راجع به پیامبر اکرم, نقل شده که به‌هیچ‌عنوان با قرآن و روایات معتبر فریقین سازگاری ندارد. در این روایات آمده است که آن حضرت تحت تأثیر سِحر و قوه خیال بوده و در بخشی از این روایات پیامبر اکرم, را فراموش‌کار، فحش دهنده، لعنت کننده بر مسلمانان و مؤمنان و همچنین آزاردهنده به آنان معرفی کرده است. این مقاله ضمن طرح این روایات به بررسی و نقد آنها می‌پردازد.

سنت‌گرایی به عنوان جریانی معاصر که در مقابل مدرنیسم قرار می‌گیرد. به وجود یک سنت زنده، پویا و ازلی معتقد است که هرگز از بین نمی‌رود و در قالب‌های گوناگونی متحلی می‌گردد که این معنای از سنت با سنت به معنای متعارف یعنی آداب و رسوم گذشته فرق بسیار دارد. آنچه ما در این نوشتار در پی آنیم، معانی، گستره، ویژگی و چیستی ماهیت سنت در ابعاد فکری سنت‌گرایان است. سنت‌گرایان به چهار معنای مهم و متفاوت برای سنت قائل‌اند که به تعبیر نصر این چهار معنا قابل فروکش به دو معنا می‌باشد؛ یعنی استمرار و مبدا الهی داشتن می‌باشد و سنت به این معنا از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار می‌باشد که به اعتقاد سنت‌گرایان دفاع و احیای این معنای از سنت در دنیای مدرن ضرورت دارد.