جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مطالعه در موضوعات مختلف به صورت تطبیقی و مقایسه میان مذاهب مختلف اسلامی به خصوص دانشمندان معاصر آنها و برجسته سازی نقاط مشترک و کم اهمیت جلوه دادن اختلافات در حد اختلفات فتوایی دو مجتهد می‌تواند موجبات تقریب و نزدیکی آنها را فراهم نماید. یکی از موضوعات مهم و قابل توجه میان مذاهب مختلف اسلامی موضوع توحید و اثبات ذات و یگانگی خداوند می‌باشد. یکی از براهین اثبات ذات و ربوبیت و خالقیت الهی برهان تمانع است که برخاسته از آیات قرانی (انبیاء: 22، مومنون: 91، زمر: 29) است البته آیه 22 سوره انبیاء خود به تنهایی استدلال تام و کامل است برای فهم کامل استدلال باید برهان و قیاس به خصوص قیاس استثنایی و شرایط انتاج آن دانسته شود علامه طباطبایی شیعی و دکتر وهبه زحیلی حنفی دو تن از مفسران معاصرند که استدلال آیه 22 سوره انبیاء را بر توحید تقریر و بیان داشتهاند علامه طباطبایی معتقد است این ایه بر توحید ربوبی و عبادی استدلال می‌نماید اما از تقریرات و توضیحات زحیلی استدلال بر یگانگی ذات الهی و اثبات واجب الوجود فهمیده می‌شود.

مسئله سهو النبی از جمله مسائل اختلافی میان فرق و مذاهب اسلامی بوده و هر گروه با استناد به آیات روایات و دلایل عقلی به قبول و یا رد آن پرداختهاند در این میان بین متکلمین اهل سنت و شیعه اختلاف اساسی تر و بین بعضی از علمای شیعه از جمله بین مرحوم شیخ صدوق (ره) و مرحوم شیخ مفید (ره) به صورت ظاهری و جزئی تر اختلاف دیدگاه دیده می‌شود. در این مقاله نظر این دو عالم بزرگ شیعی درباره این مسئله با استفاده از روش کتابخانهای جمع آوری و به صورت تطبیقی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است در مجموع یافته‌ها حاکی از آن است که محروم صدوق مثل مرحوم فید قائل به سهو النبی نبوده و تنها به اسهاء النبی قائل است که در نهایت با نگاه دقیق تر و با ملاحظه قرائن و شواهد موجود اختلاف آن دو در حد اختلاف در تعبیر باقی می‌ماند.

مسئله معاد خصوصا معاد جسمانی در تفکرات فلسفی، از دیرباز جایگاه ویژه‌ای داشته است. از سویی نیز التزام به عقل و نقل، موضع‌گیری‌های مختلفی را در پی داشته است. از این میان صدرالمتالهین شیرازی با شیوه خاص فلسفی و استدلال‌های عقلی خویش تلاش کرده است، معاد جسمانی را به نحوی تبیین کند که هم با نصوص و ظواهر قرآن و حدیث سازگار باشد و هم شبهات عقلی وارد بر آن را حل کند و ضمنا خلا توجیه فلسفی و عقلانی معاد جسمانی را نیز مرتفع سازد. یکی از اصول مطرح در نظریه معادجسمانی ملاصدرا، اصالت وجود می‌باشد. مسائل این امر اصیل مانند تشخص، حرکت جوهری و تشکیک همگی از احکام وجود هستند که نقش اساسی در تبیین کیفیت معاد جسمانی مورد نظر وی دارد، لذا این اصل به منزله پایه و رکن اساسی برای این اصول می‌باشد به طوری‌که تا به این اصل (اصالت وجود) معتقد نباشیم، نوبت به مطرح شدن اصول بعدی نخواهد رسید و اینجاست که به اهمیت این اصل پی‌می‌بریم. این نوشته نگاهی به جایگاه اصالت وجود در نظریه معاد جسمانی صدرالمتالهین دارد.

ریچارد رورتی؛ فیلسوف معاصر آمریکایی, محور فلسفه خود را چالش و ستیز با سنت فلسفی غرب که به زعم او فلسفه‌ای معرفت‌شناسی محور است. قرار داده است. به باور او نظریه بازنمایی» محور چنین فلسفه‌ای است و رورتی با یک رویکرد پراگماتیسمی به رد و طعن این تئوری می‌پردازد. به زعم وی، دکارت اولین کسی بود که در دوران مدرن با مطرح کردن مسئله ذهن /عین، یک فلسفه معرفت‌شناسی محور را بنیان نهاد. فیلسوفان پس از او عمدتا تحت تاثیر ویء مسئله ذهن/ عین و متعاقبا تئوری بازنمایی را اساس فلسفه خود قرار داده‌اند. رورتی با تاثیرپذیری از فیلسوفانی چون ویتگنشتاین» هایدگر و دیویی بر آن است که مسئله ذهن را به کلی باید از فلسفه کنار گذاشت. رورتی در تقابل با سنت فلسفی غرب که بر پایه معرفت‌شناسی بنیان نهاده شده است. از نوع دیگری از فلسفه تحت نام فلسفه پرورش‌گر سخن می‌گوید. فلسفه‌ای که به زعم وی اسیر و دربند تئوری بازنمایی نیست.

ساخت بنا و مسجد بر قبور یکی از مسائلی است که امروزه وهابیت با آن به مخالفت پرداخته و شبهاتی را در این باره وارد کرده است. هرچند تلاش‌های علمی زیادی در این مورد از سوی دانشمندان صورت گرفته؛ اما این پاسخ‌ها به‌طور کامل در بین جامعه جا باز نکرده است. مقاله حاضر با روشی توصیفی و تحلیلی روایات و آیات مربوط به این مسئله را مورد بررسی قرار داده است. آیات بیانگر جواز ساخت بنا و مسجد را بر روی قبور اولیاء الله و علاوه بر آن سیره مسلمین می‌باشد؛ اما روایاتی در صحیحین موجود می‌باشد که با برداشت غلط از آن باعث مخالفت در این مسئله شده، که در این تحقیق به آنها پاسخ گفته شده است.

نوشتار حاضر، سیری گذرا در مبانی نظری معاد از دیدگاه حکیم ملاصدرای شیرازی است. او با توجه به اصول ابداعی خودش تصویری از معاد ارائه می‌دهد که طبق آن پس از مفارقت نفس از بدن، نفس به‌وسیله قوه خیال بدن مثالی را که شبیه بدن دنیوی است، می‌آفریند؛ درحالی‌که وحدت شخصیت او کاملاً محفوظ است. در حکمت صدرایی نفس از بستر ماده برمی‌خیزد «جسمانیة الحدوث» و با حرکت جوهری مراتب استکمال خود را طی می‌کند تا به تجرد دست یابد و مراتب تجرد را نیز یکی پس از دیگری طی می‌کند و کامل‌تر و کامل‌تر می‌گردد. زمان مرگ طبیعی، زمان استکمال نفس و استغنای آن از بدن است و بعد از آن قوه خیال بدن مثالی را به وجود آورده که عینیت بدن دنیوی و اخروی در آن محفوظ می‌باشد. در قیامت نیز نفس با همین بدن محشور می‌گردد که هم ماده «بدن» و هم صورت «نفس انسانی» باهم محشور می‌شوند، پس شیء اعاده شده کاملاً همان شیء اول می‌باشد؛ زیرا بدن برای انسان در حکم ماده است و ماده نیز به نحو جنسیت و ابهام مدنظر است؛ بنابراین بر بدن مثالی آفریده شده به‌وسیله قوه خیال نیز صادق است و نفس همراه با بدن مثالی باقی است «روحانیة البقاء».

نوشتار حاضر، سیری است گذرا در مبانی نظری سنّت‎گرایی. مقاله با بررسی تعاریف گوناگون سنّت آغاز می‏شود و با تعریف سنت‏گرایی و بیان تفاوت آن با سنّت ادامه می‎یابد. سپس وارد بحث اصلی شده و به بررسی مولفه‎های نظری جهان‏بینی سنّت‎گرایی می‎پردازد. نویسنده در این بخش، مولفه‏هایی همچون ناتمام‎انگاشتن عقل، رئالیسم معرفت‎شناختی، اعتقاد به عالم یا عوالمی مافوق عالم طبیعت و... را به عنوان مبانی نظری سنّت‎گرایی معرفی می‎کند. در انتهای مقاله نیز ویژگی‎های تجددّگرایی به اختصار توضیح داده می‎شود.

نوشتار حاضر، ترجمه‎ای است از مصاحبه آقای «بارنز نورتن» با دکتر «سیدحسین نصر». نصر در این مصاحبه به سئوالات متعددی پاسخ داده است؛ ازجمله این سئوال که رویکرد سنت‌گرایی و فلسفه‎های معاصر غرب نسبت به متون مقدس چگونه است. وی معتقد است که نگاه فلسفه غرب و سنت‌گرایی به متون مقدس، دو نگاه کاملاً متفاوت است. فلسفه قرون وسطی و فلسفه اسلامی که سنت‌گرایی نیز در این هر دو می‎گنجد، با متون مقدس در هماهنگی کامل قرار دارد؛ اما فلسفه «دکارتی» و «پسا دکارتی»، کاملاً با متون مقدس بیگانه است. نکته دیگری که وی به آن پاسخ داده است، تفاوت دیدگاه فلاسفه پست‎مدرن درباره متون مقدس است. پست‎مدرنیست‎ها چون از یکسو قائل به نسبیت‎اند و از دیگر سو، در تقابل با سنت، برای متون مقدس حجیتی قائل نیستند. سپس ایشان درباره رابطه جهان غرب و شرق به سنت، معتقد است که سنت در شرق، حالت پویایی خود را حفظ کرده و به سرنوشت سنت غربی دچار نشده است. از این‎رو به آینده سنت در این حوزه خوش‌بین است.

یکی از اشکالاتی که به طور معمول برخی از مسیحیان به اسلام وارد می‌کنند، خشن بودن دین اسلام است و با استفاده از رسانه‌ها و با روش‌های مستقیم و غیرمستقیم به مخاطبان خود القا می‌کنند که اسلام دین خشونت است. ولی با بررسی گذشته مسیحیت خصوصاً دوران حاکمیت کلیسا (قرون وسطی)، مسیحیت چهره دیگری از خود به جا گذاشته است. علاوه بر این در کتاب مقدس موجود، حوادث خشونت باری از دوران گذشته که مورد قبول مسیحیت هم می‌باشد نقل شده است؛ نکته دیگر اینکه احکامی در کتاب مقدس آمده که سختی و خشونت آن قابل دفاع نیست.

در قرون اخیر افتراق و خصومت شدیدی میان مسلمانان بر سر مسئله شفاعت پدید آمده است. از طرف مخالفان، از جمله وهابیون، شفاعت غیر خدا در روز قیامت مورد اشکال و ایراداتی قرار گرفته است. از جمله استدلال آن‌ها آیاتی چون «قُلْ لِلَّهِ الشَّفاعَةُ جَمیعاً ...» ، «... ما لَکُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا شَفیعٍ أَ فَلا تَتَذَکَّرُون» ، «... وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا یُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُون» و آیات دیگری می‌باشد که می‌گویند در این آیات خداوند یا شفاعت را نفی می‌نماید و یا این که شفاعت را مختص به خود می‌نماید وگرنه دخالت در کار و امور خداوند پیش می‌آید و یا این که عدالت خداوندی خدشه‌دار می‌شود. در حالی که اگر این گروه حقیقت شفاعت را درک می‌کردند. چنین ادعایی نمی‌کردند. نص قران و روایات بر این است که خداوند امتیاز شفاعت را به پیامبر اکرم, و صالحین و اولیاء عنایت فرموده است و اجماع بسیاری از علمای شیعه و سنی بر این مطلب است. در این جا سعی شده است مسئله شفاعت مورد نقد و بررسی قرار گیرد.