جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله جواز سهو النّبی از جمله مسائل اختلافی میان فرق اسلامی است و هر گروه با استناد به آیات، روایات و دلایل عقلی به ردّ نظریه مخالف پرداخته‌اند. در میان شیعیان نیز علیرغم نظر مشهور، کسانی قائل به سهوالنّبی در برخی از مراتب هستند. در این پژوهش، آیات قرآن، تفاسیر و اصول محکم که به طور مستقیم و غیرمستقیم سهو رسول خدا, را به طور مطلق ردّ می‌کنند، مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. ثمره این بحث در مسئله عصمت پیامبر و حجیّت قول، فعل و تقریر ایشان و نیز میزان اعتماد مردم به سیره آن حضرت ظاهر می‌گردد و نقش مهمّی در علوم فقه، کلام و ... خواهد داشت.

تبرک به اشیای با برکت و آثار اولیای الهی، به‌ویژه تبرک جستن به آثار رسول گرامی اسلام, نزد مسلمانان، از امور بدیهی است. در قرآن کریم از مایه خیر و برکت بودن صاحب برکات، زیاد سخن به میان آمده است و در جای‌جای منابع حدیثی شیعه و اهل سنت به این موضوع، حکم و آثار آن پرداخته شده است. تنها فرقه‌ای که تبرک به آثار انبیا و صلحا را قبول ندارند و بدعت می‌شمارند، وهابیان هستند. از آنجایی که عمده‌ترین دلیل واهی آنها احادیث و روایات است، در این گفتار اثبات مشروعیت مسئله تبرک، از منظر منابع روایی اهل سنت و رد مستندات حدیثی وهابیان، مورد بررسی قرار گرفته است

وصیت از سنت‌های مؤکد اسلام است که گاه به اقتضای شرایط حتی شکل وجوب به خود می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین مباحثی که درباره صدر اسلام مورد اختلاف مسلمانان است، وصایت امام علی} می‌باشد. وصایتی که در امت‌های پیشین نیز بوده است. چنین وصیتی درباره اولیای الهی معنایی ویژه می‌یابد که همان خلافت و حکومت بعد از پیامبران می‌باشد. با مراجعه به منابع حدیثی اهل سنت به‌ویژه صحیح بخاری و صحیح مسلم می‌توانیم به درکی اجمالی از وصایت امام علی} برسیم که قاعدتاً بایستی موردقبول اهل سنت هم باشد. بنا به روایاتی که در صحاح سته آمده است، در بدو و ظاهر امر پیامبر, مطلقاً وصیتی ننموده‌اند؛ اما با بررسی دقیق‌تر روایات معتبر صحیحین، وصایت امیرمؤمنان علی} برخلاف ادعای اهل سنت، اثبات می‌شود و بالاتر اینکه تعدادی از صحابه و نزدیکان پیامبر,، به‌عمد تلاش برای منع پیامبر, از وصیت و مخدوش کردن وصایت امام} داشته‌اند.

سکولاریسم یکی از مهم‌ترین پدیده‌های غرب است و معمولا در تقابل با دین مطرح می‌شود. در رویکرد فقهی به دین روابط محکمی بین فقه و دنی وجود دارد این در حالی است که در تفکر سکولاری ارتباط مسائل اجتماعی با دین حذف می‌شود که این نشان از وجود تعارضاتی میان آنها است در سیر پیشرفت این مقاله ابتدا به بررسی الفاظی همچون فقه و سکولاریسم پرداخته می‌شود تا اجمالا با آنها اشنا شده و پس از آن مبانی سکولاریسم و اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت اختلافات و تعارضات میان فقه و سکولاریسم بیان خواهد شد.

ریچارد رورتی؛ فیلسوف معاصر آمریکایی, محور فلسفه خود را چالش و ستیز با سنت فلسفی غرب که به زعم او فلسفه‌ای معرفت‌شناسی محور است. قرار داده است. به باور او نظریه بازنمایی» محور چنین فلسفه‌ای است و رورتی با یک رویکرد پراگماتیسمی به رد و طعن این تئوری می‌پردازد. به زعم وی، دکارت اولین کسی بود که در دوران مدرن با مطرح کردن مسئله ذهن /عین، یک فلسفه معرفت‌شناسی محور را بنیان نهاد. فیلسوفان پس از او عمدتا تحت تاثیر ویء مسئله ذهن/ عین و متعاقبا تئوری بازنمایی را اساس فلسفه خود قرار داده‌اند. رورتی با تاثیرپذیری از فیلسوفانی چون ویتگنشتاین» هایدگر و دیویی بر آن است که مسئله ذهن را به کلی باید از فلسفه کنار گذاشت. رورتی در تقابل با سنت فلسفی غرب که بر پایه معرفت‌شناسی بنیان نهاده شده است. از نوع دیگری از فلسفه تحت نام فلسفه پرورش‌گر سخن می‌گوید. فلسفه‌ای که به زعم وی اسیر و دربند تئوری بازنمایی نیست.

یکی از راههای عقلی که برای اثبات وجود حق تعالی استفاده می‌شود و در آن مخلوقات واسطه اثبات قرار نمی‌گیرند برهان صدیقین است. اصطلاح برهان صدیقین را نخستین بار ابن‌سینا به کار برده است. پس از او دیگر فلاسفه مسلمان، تلاش کردند تا با تقریرهای دیگری از برهان به اثبات واجب بپردازند. در این مقاله ابتدا پیشینه و نیز جایگاه برهان در میان سایر براهین خداشناسی بررسی شده است، سپس تقریرهای برهان از دیدگاه ابن‌سینا و پیروان حکمت متعالیه بررسی شده است. برهان ابن‌سینا با استفاده از امکان ماهوی و محال بودن دور و تسلسل شکل گرفته است. ملاصدرا با طرح مسئله اصالت وجود و امکان فقری، برهان را از مدار امکان ماهوی به امکان فقری منتقل کرد. بعد از او مرحوم سبزواری و علامه طباطبایی سعی کردند از مقدمات برهان بکاهند و هدف آن را روشن‌تر توضیح دهند. برهان علامه طباطبایی در حاشیۀ بر اسفار بدون کمک از پیش‌فرض فلسفی تقریر شده است.

مرتبه علوم نسبت به همدیگر تشکیکی و طولی است. بدین معنا که برخی از علوم به جهت موضوع و روش و ضرورت و غایت بر برخی دیگر رجحان دارند. نسبت فلسفه با سایر علوم نسبت اصل با فرع و مقوم با متقوم است. نسبت علوم با انسان نیز متفاوت است. برخی از علوم سبب استکمال نفس می‌شود و برخی نیز مربوط به شئون مادی انسان است. در حکمت متعالیه گوهر نفس به نور علم سعه وجودی پیدا می‌کند. بدین ترتیب علوم نیز بر کمال انسان تاثیرگذار است. فلسفه به جهت جایگاهی که در بین علوم دارد علم برین و مادر علوم نامیده شده است؛ زیرا مبادی تصوری و تصدیقی سایر علوم را تامین می‌کند. با این حال غالبا تصویر درستی از آن وجود ندارد و همواره توسط مخالفین موردحمله قرار می‌گیرد. این مقاله پاسخی است به اینکه چرا فلسفه می‌خوانیم و ارزش و ضرورت فلسفه و کار کرد آن چیست.

مرتبه علوم نسبت به همدیگر تشکیکی و طولی است. بدین معنا که برخی از علوم به جهت موضوع و روش و ضرورت و غایت بر برخی دیگر رجحان دارند. نسبت فلسفه با سایر علوم نسبت اصل با فرع و مقوم با متقوم است. نسبت علوم با انسان نیز متفاوت است. برخی از علوم سبب استکمال نفس می‌شود و برخی نیز مربوط به شئون مادی انسان است. در حکمت متعالیه گوهر نفس به نور علم سعه وجودی پیدا می‌کند. بدین ترتیب علوم نیز بر کمال انسان تاثیرگذار است. فلسفه به جهت جایگاهی که در بین علوم دارد علم برین و مادر علوم نامیده شده است؛ زیرا مبادی تصوری و تصدیقی سایر علوم را تامین می‌کند. با این حال غالبا تصویر درستی از آن وجود ندارد و همواره توسط مخالفین موردحمله قرار می‌گیرد. این مقاله پاسخی است به اینکه چرا فلسفه می‌خوانیم و ارزش و ضرورت فلسفه و کار کرد آن چیست.

در این مقاله به برخی از روایاتی که در شأن و مناقب امام علی بن ابی طالب} در منابع معتبر اهل سنّت مانند صحاح ستّه آمده، از جمله: حدیث «یوم الدّار»، حدیث غدیر و حدیث منزلت و ... را مورد بررسی قرار می دهیم. صحاح ستّه عنوان سرآمد کتب حدیثی اهل سنّت است که در نزد آنان پس از قرآن کریم، مهم ترین منابع دینی آنان به شمار می آید. دو عنوان از این کتاب ها، صحیح و بقیه عنوان سُنن است؛ اما به همة آنها تسامحاً صحاح می گویند. هر چند در برخی موارد از کتاب های دیگر اهل سنّت نیز استفاده شده است. اگرچه در این کتاب ها تمام فضایل حضرت علی} آورده نشده است، ولی در مواردی که اشاره دارد، آن چنان فضایل حضرت می درخشد که گویا دریایی از فضایل در آن نهفته است و احتیاج به شناگر ماهر دارد که از آن دریا بهرة لازم را ببرد.

در این تحقیق به مسئله رابطه علم و عصمت نگاهی هرچند اجمالی شده است. در باب رابطه عصمت و علم سوّال اصلی این است که کیفیت رابطه این دو (علم و عصمت) چگونه است؟ در میان متکلمان پیش از محقق طوسی دیدگاه غالب این است که عصمت نوعی لطف از جانب خداوند متعال است و یا اینکه انبیاء و اولیاء دارای روحی به نام «روح‌القدس» هستند که آنان ر از معاصی و اشتباه حفظ می‌کند. بعد از دوران محقق طوسی عصمت به یک ملکه علمی راسخ در نفس نبی مطرح شد. تا مدت زیادی این دیدگاه موردتوجه اکثر علمای شیعه بود. علامه طباطبایی + در باره رابطه علم و عصمت دیدگاه دقیق‌تری را مطرح کرد که رابطه آن دو (علم و عصمت) به صورت عینیت است. این دیدگاه سبب شد دیدگاه‌های بعدی معطوف به این دیدگاه شود؛ زیرا که علم معصومین با علم غیر معصومین تفاوت دارد و اگر هم تفاوت ماهوی نداشته باشدء حداقل این مقدار سطلم است که بالاتوین حرتیه از علوم حضوری وا هارند, بر همین آماس تفصیل‌های بعدی در این مسئله تفسیرهای دیدگاه دقیق ایشان است.