جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روابط خارجى ایران با سایر کشورها، به ویژه با قدرت‏هایى که در سیاست جهانى و معادلات منطقه‏اى ایفاگر نقش مى‏باشند، از اهمیت فزاینده‏اى برخوردار است. یکى از کشورهاى اروپایى، که در نظام دو قطبى و پس از آن، به لحاظ داشتن سیاست اعلامى مستقل، حائز اهمیت مى‏باشد کشور فرانسه است. در این مقاله تلاش شده روابط سیاسى ایران و فرانسه در فاصله سال‏هاى 1384 - 1357 با توجه به متغیرهاى ساختارى نظام بین‏الملل، محیط منطقه‏اى و ایستارهاى ذهنى سیاست گذاران دو کشور مورد بررسى قرار گیرد.

شناخت اندیشه سیاسی جدید در گرو آماده کردن مقدمات و کسب شرایط بحث از این مقوله برای پژوهنده این حوزه است. تاریخ مفهومی سیاست به حدود سه هزار سال پیش، یعنی به یونان که به گونه­ای زادگاه اندیشه سیاسی است، باز می­گردد. به تدریج و در طی دوره­های تاریخی، سنت اندیشه سیاسی در پرتو تحولات، دگردیسی یافته است و اندیشه سیاسی در عصر جدید با پیدایش و مرجعیت روش علمی به مثابه عامل اثرگذار، عمیقاً از آن متأثر شده است. فهم نسبت میان شناخت و سیاست و درک منطق سنت­های اندیشه سیاسی با رعایت دو اصلِ شناخت اصیل از سیاست و توجه به نسبت میان قدیم و جدید امکان­پذیر است.

پرسش اصلی مقاله حاضر این است که: آیا کشورهای اسلامی قادرند به عنوان موجودیت اسلامی واحد تحت عنوان دولت بزرگ اسلامی خود را مطرح کنند؟ فرضیه­ای که به روش توصیفی – تحلیلی در پاسخ سؤال مذکور آورده­ایم به این شرح است: برای ایجاد دولت بزرگ اسلامی، در عین حفظ استقلال کشورهای اسلامی و به رسمیت شناختن واحدهای کشور ـ ملت، نیازمند دگردیسی عظیم و مطلق در فضای معنایی و شناختی کشورهای اسلامی هستیم.

سیاست توسعۀ کاربرد زبان ملی، بخشی از دیپلماسی فرهنگی نسبتاً خاموش بسیاری از کشورهای جهان به ویژه ابرقدرت­هاست. این کشورها در تحقق این مهم از سیاست­ها و راهکارهای متنوعی به تناسب پیشرفت­های زمانی سود جسته­اند. در این نوشتار به برخی از مهم­ترین شیوه­های اعمال شده توسط دو کشور فرانسه و امریکا در گسترش زبان فرانسه و انگلیسی به منزلۀ دو زبان زنده و شایع پرداخته شده است. برخی از آن­چه تحت عنوان راهکار یا سیاست فرهنگی گفته شده، در حقیقت پی­آمد پنهان و غیرمقصود یا نتیجه قهری برخی سیاست­های اعمال شده در طول تاریخ و به عبارتی شانس­ها و موفقیت­های ویژه­ای است که به نوعی به گسترش، تثبیت، ارتقا و برتری زبانی خاص در کنار سایر برتری­های فرهنگی منتهی شده است. نکته مهم این که گسترش زبان بیش از آن که به صورت مستقل، مطرح باشد، تابعی از مجموعه روابط و مناسبات مختلف جوامع انسانی است و بالطبع میزان موفقیت در این عرصه، مرهون موفقیت و کسب وجهه و جایگاه در سایر زمینه­های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی است. مجموع سیاست­ها و راهکارهای خرد و کلانی که چه به صورت آگاهانه و برنامه­ریزی شده و چه به صورت قهری که به رونق دیپلماسی فرهنگی به طور عام و به گسترش و توسعه این دو زبان به مثابۀ نماینده دو کانون فرهنگی ذی­نفوذ کمک کرده بدین صورت است:

کتاب اسلام و دموکراسی مشورتی توسط حجه‌الاسلام والمسلمین دکتر میراحمدی به عنوان رساله دکتری نگارش، و توسط نشر نی در سال 1384 انتشار یافته است. از این­رو ابتدا به معرفی اجمالی کتاب پرداخته، سپس ملاحظاتی را تقدیم خواهیم کرد. اگرچه ملاحظاتی که در پی خواهد آمد، از ارزش کار نویسنده کم نخواهد کرد. کتاب اسلام و دموکراسی مشورتی با این پرسش آغاز می‌شود که «عوامل هم‌گرایی دو نظریه دموکراسی مشورتی و شوراکراسی اسلامی و ظهور قرائت اسلامی از دموکراسی مشورتی چیست؟» پاسخ و فرضیه ای که ارائه شد این است که «چرخش هرمنیوتیکی در فهم عقل و دین، هم­چنان‌که موجب تحول نظریه‌های دموکراسی به دموکراسی مشورتی شده، موجبات تحول نظریه‌های شورا به شوراکراسی اسلامی را هم فراهم کرده است. در نتیجه، شرایط امکان برای ظهور قرائت اسلامی از دموکراسی مشورتی فراهم شده است.» آزمون فرضیه مذکور در این کتاب، در قالب دو بخش و چهار فصل انجام گرفت. بخش نخست با عنوان «هرمنیوتیک و تحول در فهم عقل و دین در دنیای معاصر» عهده‌دار مباحث نظری کتاب در جهت توضیح و تبیین چرخش هرمنیوتیکی فهم عقل و دین در دنیای معاصر به منزلۀ متغیر مستقل بود که در دو فصل تنظیم شده است.

پس از فروپاشی اردوگاه کمونیسم و تک قطبی شدن جهان، جهان غرب برای انسجام درونی خود نیاز به دشمن مشترکی داشت؛ از این رو، سیاست‌مداران غربی «جهان اسلام» را دشمنی خطرناک تعریف کرده و جایگزین کمونیسم نمودند. جهان اسلام به دلیل داشتن مکتبی متفاوت و سابقۀ دیرینۀ خصومت با جهان غرب، این ظرفیت را داشت که از سوی غرب «غیریت سازی» شده و به عنوان دشمن انتخاب شود؛ از این رو علی‌رغم غلبه نگرش بر ساخته‌گرا constructionism در مورد جهان اسلام در میان اندیشمندان غربی، نگرش گوهرگرا Essentialism با وجود فقر پشتوانه تئوریک آن، در رسانه‌ها ترویج شده و جهان اسلام را به عنوان «واحد یکپارچه» و خطر برای غرب معرفی کردند. نویسنده مقاله حاضر معتقد است غیریت‌ سازی از سوی غرب و معرفی جهان اسلام به عنوان «کلیت واحد» و خطرناک برای منافع آنها، استراتژی غرب جهت تداوم سلطه جهانی است.

آن­چه در این نوشتار مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته، ارتباط میان جریان رایج روشن­فکری دینی و عرفی شدن سپهر دین است. این پرسش مطرح است که آیا جریان رایج روشن­فکر دینی در راستای عرفی شدن دین ایفای نقش نموده است یا خیر؟ پاسخ این پرسش مثبت است. برای اثبات پیوند میان جریان روشن­فکر دینی و عرفی شدن دین، پس از طرح موضوع بحث در آغاز به مفهوم عرفی شدن و سطوح آن و سپس به مباحثی که به فهم ارتباط میان جریان روشن­فکر دینی و عرفی شدن کمک می نماید، پرداخته شده است. این مباحث عبارت­اند از: مفهوم روشن­فکر دینی، عوامل و زمینه های تاریخی شکل گیری روشن­فکر دینی، ویژگیها و دستورالعمل­های آن، قرائت های روشن­فکران دینی از دین و مکانیسم های عرفی سازی.

جریان روشن­فکری در ایران، از زمان پیدایی تا امروز، براساس ادوار تاریخی و ماهیت و چگونگی نگرش به تمدن غرب یا فرهنگ دینی و بومی، با توجه به تحولات سیاسی ـ اجتماعی جامعه به شکل­های مختلفِ غرب­گرا، ملی­گرا، چپ­گرا و دینی، بروز و ظهور داشته است. نگاهی گذرا به بازشناسی این جریان­ها می­تواند زمینه­ساز فعالیت محققان اجتماعی و فکری جامعه باشد. چرا که شناخت جریان­های فعال در صحنۀ اجتماعی و یا فهم زمینه مناسب برای فعالیت­های آینده به اندازۀ زیادی، به جریان­هایی وابسته است که در سدۀ اخیر در ایران بروز و نمود پیدا کرده است. نوشتار حاضر تلاش می­کند که نگاهی هر چند کوتاه به جریان روشن­فکری در ایران معاصر داشته باشد.

تروریسم یکی از واژه­های مبهم در عرصه بین­المللی است که به علت پیچیدگی مفهوم و مصادیق آن با نوعی «بحران معنا» در تعریف و تحدید قلمرو آن مواجه هستیم. تعاریفی که از تروریسم و ابعاد آن ارائه شده بیش از آن­که منطبق بر عینیت­گرایی و پذیرش دوگانگی ارزش / واقعیت باشد، برگرفته از برساخته­های گفتمانی و تبلیغی است. در شرایط بحران معنا در معرفی تروریسم چند پرسش اساسی مطرح می­شود: چه چیزی تروریسم را از سایر اشکال منازعۀ خشونت آمیز متمایز می­سازد؟ چرا خشونت یک دولت یا گروه تروریستی و خشونت گروه یا دولتی دیگر پاد تروریستی معرفی می­شود؟ چرا برخی گروه­ها و افراد در یک زمان «مبارزان آزادی» معرفی می­شوند و همان گروه­ها، با حفظ ایدئولوژی افراطی خود، در زمان دیگر و در شرایط سیاسی دیگر «تروریست» نامیده می­شوند؟ هدف مقاله حاضر، بررسی و تبیین ایده­ها و مشکلات اصلی موجود در روند مفهوم سازی تروریسم در دو گفتمان رسمی ـ سیاسی و علمی ـ آکادمیک است.

کلیله و دمنه یکی از کتاب­های ارزش­مند ادب فارسی و نمونه­ای برای اندرزنامه نویسی در تاریخ ایران است. برخی از بخش­های این کتاب را به دستور انوشیروان از هندوستان به ایران آوردند و با افزوده­هایی به پهلوی ترجمه کردند. در سدۀ دوم هجری، ابن مقفع آن را به عربی ترجمه کرد و رودکی در زمان سامانیان آن را به شعر فارسی در آورد. اصل آن از بین رفته و ابیات پراکنده­ای از آن به جا مانده است. در سال 536 هجری، ابوالمعالی نصرالله منشی، دبیر بهرام شاه غزنوی کلیلۀ ابن مقفع را با نثری فصیح و زیبا به صورت آزاد به فارسی برگرداند و مطالبی هم بر آن افزود. نثر کتاب از لحاظ استواری انشاء و ترکیب عبارات و داشتن اسلوب عالی و آراستگی و پیراستگی زبان و مفردات کم نظیر است. از آن­جا که نویسنده در این کتاب به سجع، موازنه و آوردن اشعار و امثال فارسی و عربی و آیات و احادیث پرداخته است. بسیاری از منتقدان کار او را سرآغاز نثر مصنوع فارسی و کتاب وی را نمونۀ عالی آن سبک به حساب آورده­اند.