جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کار گروهی، قالبی برای همکاری بین افراد برای رسیدن به هدفی ویژه است. یک کار گروهی مستلزم چند عنصر مهم در رابطه با تعامل بین افراد است؛ از جمله: نیروی انسانی، نحوة تعامل آنها، و رهبری افراد. در این مقاله به مطالعة موردی طلاب حوزة علمیة قم پرداخته‌ایم و تفاوت‌های تعامل افراد در کار گروهی و نیز موانع شکل‌گیری همکاری گروهی در تحقیقات علوم اسلامی را بررسی کرده‌ایم. فردگرایی، پایین دانستن منزلت اجتماعی در کار گروهی، فقدان آموزش‌های کار در تیم گروهی، و نبود ساختارهای ارتباط‌دهنده بین افراد و انجمن‌های علمی از جمله متغیرهایی هستند که در این تحقیق کانون بررسی قرار گرفته‌اند. روش تحقیق در این پژوهش میدانی بوده که داده‌ها براساس چارچوب نظری روان‌شناختی اجتماعی از نمونة مورد نظر جمع‌آوری و تحلیل شده است. بررسی و تحلیل داده‌های نمونة مورد مطالعه نشان می‌دهد که آموزش کار گروهی و اجتماعی شدن در فضای همکاری جمعی، رابطة مستقیم و مثبتی با میل به همکاری جمعی در پژوهش‌های علوم دینی دارد.

«پایان نامه» حاصل همه تلاش و به نوعی معرف توانایی های دانشجویان و بهترین موقعیت برای افزودن بر دانسته ها و بالا بردن توانایی ها و قابلیت های آنان است. یکی از دغدغه های دانشجویان تحصیلات تکمیلی، انتخاب موضوع پژوهش برای نگارش پایان نامه است. این انتخاب، تصمیمی مهم و سرنوشت ساز است؛ چراکه میزان موفقیت دانشجویان این مقاطع، به نحو قابل توجهی به این انتخاب وابسته است. انتخاب موضوع پایان نامه، از مهم ترین و دشوارترین مرحله کار می باشد. موضوع خوب، می تواند انگیزه بخش باشد. ازآنجاکه پایان نامه در آخر هر دوره تحصیلی انجام می شود و دانشجویان در تکاپوی شرکت در آزمون ورودی دوره بعد هستند، در بسیاری از موارد، پایان نامه ها تحت تأثیر تعجیل و بی رغبتی دانشجویان قرار می گیرد. در اکثر پایان نامه های انجام شده با مسئله سازی در پژوهش مواجه هستیم. درحالی که تحقیق و پژوهش برای یافتن حقیقت و امری مجهول است. این پژوهش، به بررسی معیارهای مسئله پژ‍وهشی مناسب و راهکارهایی برای بهبود و تسهیل امر مسئله یابی می پردازد.

روش کیفی به‌منزلة یکی از پارادایم‌های اصلی روشی در جامعه‌شناسی است که در برابر پارادایم اثباتی قرار دارد. ویژگی‌های ماهوی این روش ازسویی، و نو بودن این روش در محافل علمی و دانشگاهی ایران ازسوی دیگر، سبب شده که هنوز این روش جایگاه شایستة خود را در محافل دانشگاهی و پژوهشی ایران نیابد. سیطرة روش اثباتی موجب شده که کارهای انجام‌گرفته با روش کیفی، فاقد اتقان و استحکام لازم قلمداد شود و چالش‌های گوناگونی در برابر روش کیفی قرار گیرد. ازجمله چالش‌های اصلی، چالش مدیریت کیفیت یا به زبان تسامح و تساهل، ملاک سنجش اعتبار در روش تحقیق کیفی است. ازهمین‌رو در این نوشتار کوشیده‌ایم تا این بحث را دربارة دو روش اثنوگرافی (به مثابه کیفی‌ترین روش کیفی) و گرانددتئوری (به مثابه روش قرار گرفته در حالت میانه روش کیفی و اثباتی) پیگیری کنیم. در این نوشتار، اثبات کرده‌ایم که مدیریت کیفیت در اثنوگرافی، محصول درک دقیق معنا از دیدگاه کنشگر و در گرانددتئوری محصول پیمودن دقیق مراحل نظریه‌سازی است.

در تحقیقات اجتماعی برای شناسایی و حل مسائل، نیاز به دانش و تسلط بر روش‌شناسی‌های علمی و مسیر تحقیق است. تحقیقات کمی و کیفی که از دو مبنای متفاوت پارادایمی‌اند، این مسیرها را مشخص می‌سازند. در هر رویکرد کمی و کیفی برای انجام پژوهش نیاز به ابزار و روش‌های متفاوتی است که یکی از آنها روش تحلیل محتواست. تحلیل محتوا نخست بیشتر به صورت کمی برای اندازه‌گیری متغیرها استفاده می‌شد. اواسط قرن بیستم بود که رویکردهای کیفی در تحلیل محتوا گسترش یافتند. تحلیل محتوای کیفی را می‌توان نوعی روش‌شناسی تحقیق در خدمت تفسیر محتوایی داده‌ها دانست. براساس نظریة شی‌یه و شانون می‌توان رهیافت‌های موجود در زمینة‌ تحلیل محتوای کیفی را به سه دستة تحلیل محتوای عرفی، تحلیل محتوای جهت‌دار و تحلیل محتوای تلخیصی تقسیم کرد. در این مقاله براساس این دیدگاه، نخست به مقایسه این سه رویکرد می‌پردازیم و سپس مفاهیم اساسی و همچنین چگونگی قابلیت اطمینان در این روش را بررسی می‌کنیم.

آیا فرضیه (پاسخی ارتجالی که محقق آگاه و مجرب در پاسخ به پرسش تحقیق ارائه می‌کند) برای همۀ تحقیقات لازم است؟ این پرسشی است که پاسخ به آن برای آشنایی با ویژگی‌ها و عناصر «تحقیق علمی» ضرور است. روش‌شناسان تحقیق در مواضع مختلف و در جای‌جای مباحث خود اشارات و تصریحاتی دارند که نشان می‌دهد فرضیه برای همة انواع تحقیق نیست، و اساساً ارائة آن در بعضی موارد امکان ندارد. نوشتة حاضر می‌کوشد با اتکا به منابع دست اول در «روش تحقیق» مستنداتی برای نکتة مزبور جمع‌آوری کند و تفاوت بین انواع مختلف تحقیق را نشان دهد. محققان تحقیقات توصیفی و اکتشافی را متفاوت با تحقیقات تبیینی می‌دانند و تنها در تحقیقات تبیینی پای فرضیه را باز می‌کنند. آنان معتقدند که در تحقیقات توصیفی نیازی به فرضیه نداریم؛ چنان‌که در تحقیقات اکتشافی فرضیه‌پردازی ممکن نیست.

یکی از پرسش های اساسی درباره فرایند نحوآموزی در حوزه های علمیه این است که چرا باید پس از فراگیری هدایه و صمدیه، البهجة المرضیة و سپس مغنی الادیب فراگرفته شود؟ این مقاله به این موضوع اختصاص دارد تا اولاً، فراگیران با هدف فراگیری این کتاب ها آشنا شوند. در نتیجه، انگیزه آنان در فراگیری این کتاب ها، به ویژه البهجة المرضیة تقویت شود. ثانیاً، نقشه راهی برای مسئولان آموزش حوزه در تجدید نظر جدّی در هدف و روش تدریس این کتاب ها به ویژه البهجة المرضیة باشد. ثالثاً، تذکاری به مدیران و دانش پژوهان رشته تفسیر و علوم قرآن باشد که به «نحوی» که در حوزه فراگرفته اند، بسنده نکنند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، به این پرسش پاسخ می دهد: فراگیران در فرایند نحوآموزی در حوزه با فراگیری دو کتاب هدایه و صمدیه فقط توانایی تطبیق قواعد نحوی بیان شده در این دو کتاب را بر آیات، به دست می آورند. سپس آماده ورود به فراگیری البهجة المرضیة می شوند. اما با فراگیری کتاب البهجة المرضیة اولاً، با تحلیل اعرابی آشنا می شوند. ثانیاً، آمادگی لازم برای فراگیری کتاب مغنی الادیب و روش تحلیل نحوی آیات در فرایند تفسیر را به دست می آورند. بنابراین، تدریس البهجة المرضیة ضرورت دارد. اما باید در هدف و روش تدریس آن بازنگری اساسی انجام گیرد.

این پژوهش با رویکرد نظری و تحلیل اسنادی به بررسی جایگاه، ویژگی ها، قلمرو، تکنیک، روش، معایب و مزایای پژوهش های کیفی می پردازد. تنوع موضوعات و مسائل در تحقیقات اجتماعی، موجب شده است تا محققان روش های گوناگونی را با هدف کاهش ضریب خطای این پژوهش ها، تجربه کنند. ازاین رو، روش های پژوهش مختلفی بوجود آمده است و هر یک در نوعی از تحقیقات کاربرد دارند. یکی از این روش های پژوهش، پژوهش کیفی است. این مقاله، با بررسی پژوهش های کیفی، بر این باور است که در بسیاری از موضوعات و مسائل، چاره ای جز بهره گیری از روش های کیفی نیست. در برخی موارد، پژوهش های کمی کاربرد دارند، اما در موضوعات بسیاری چاره ای جز بهره گیری از روش های کیفی وجود ندارد. هر چند این پژوهش ها برخوردار مزایای بسیاری است، اما دارای معایبی نیز هست. این مقاله، به بررسی روش های پژوهش کیفی و ارزیابی آن می پردازد.

این مقاله به بررسی ارتباط بین بنیان‌های فلسفی سه پارادایم اصلی تحقیق، یعنی تفسیری، علمی و انتقادی می‌پردازد. هدف اصلی این است که رابطة متقابل معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و روش‌شناسی این سه پارادایم مورد بررسی قرار گیرد. همچنین برخی از فرضیات اساسی تحقیق بررسی شود. چیستی دانش و راه‌های کشف آن، امری ذهنی است. با توجه به مباحث مطرح‌شده، پارادایم علمی به دنبال تعمیم پارادایم تفسیری به دنبال درک، و پارادایم انتقادی به دنبال آزادی‌بخشی است. درک فرضیات فلسفی، که زیربنای هریک از این پارادایم‌هاست و نحوة ظهور این فرضیات در روش‌شناسی و روش‌های مورد استفاده در تحقیق، به فهم، واکاوی و کاربرد بهتر تحقیق موردنظر کمک می‌کند.

امروزه، برداشت های متقابلِ نافی یکدیگر بسیاری از آیات و روایات در میان مفسران، متکلمان و... دیده می شود. اندیشمندان پرشماری به شناسایی عوامل این موضوع پرداخته اند، ولی هیچ یک به توصیف شکلی مسئله نپرداخته، بلکه به تبیین اخباری این عوامل بسنده نموده اند. آیا می توان عوامل فهم های متقابل از متن دینی واحد را به صورت شکلی (جدول یا نمودار) نشان داد؟ اهمیت این مسئله، هنگامی آشکار می شود که با توصیف شکلی، می توان عوامل ایجاد دو یا چند فهم متقابل از متن واحد را، در یک شکل کوتاه جدول یا نموداری عرضه نمود. به کمک این روش، می توان اطلاعات بسیاری به تعداد زیادی از افراد در مدت زمان کوتاه ارائه نمود. این مقاله، با روش توصیف و تحلیل و به شیوه ساده ای عوامل ایجاد فهم های متقابل از متن واحد را تبیین شکلی جدولی یا نموداری نموده است.