جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش پيش‌رو، به بررسي تأليف پايان‌نامه‌هاي مرتبط با شخصيت، آراء و انديشه‌هاي استاد علامه مصباح يزدي، در رساله‌هاي دانشگاهي و حوزوي مي‌پردازد. در طول سال‌هاي 1376 تا نيمه 1397، تعداد 227 پايان‌نامه در مراکز دانشگاهي و حوزوي در اين زمينه دفاع شده است. از اين ميان، 116 عنوان حوزوي و 111 عنوان دانشگاهي هستند. بيشترين پايان‌نامه‌ها نيز در سال‌هاي 1391 و 1395 تأليف شده است. در ميان مقاطع تحصيلي نيز مقطع کارشناسي ارشد (سطح سه)، با 200 پايان‌نامه بيشترين تعداد را داشته‌اند. تحليل موضوعي پايان‌نامه‌هاي مرتبط نيز بيانگر اين است که آنها در 16 حوزه موضوعي نگارش يافته‌اند که از ميان آنها، حوزه‌هاي علوم سياسي با 50 عنوان و فلسفه، با 39 عنوان بيشترين تعداد را داشته‌اند. 167 استاد راهنما و 169 استاد مشاور، وظيفه راهنمايي و راهبري اين پايان‌نامه‌ها را برعهده داشته‌اند. از ميان آنها، اکبر ميرسپاه و حسن معلمي، با 9 عنوان راهنمايي و مشاوره بيشترين آمار را به خود اختصاص داده‌اند. از ميان 55 دانشگاه و مرکز آموزشي و پژوهشي، مجتمع آموزش عالي فقه و مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره بيشترين تعداد پايان‌نامه مرتبط را داشته‌اند.

اذهاني که به شکل‌هاي متفاوت قوام يافته‌اند، تفاسير متفاوتي از جهان پديد خواهند آورد. اشياء و پديده‌هاي جهان به شکل‌هاي گوناگون خودشان را به انسان‌ها مي‌نمايانند و آگاهي هر فرد تحت‌تاثير تجربه شخصي او از جهان پيرامونش است. پديدارشناسي روشي است که به کمک آن مي‌توان آگاهي و تجربه افراد متعدد از مفاهيم و پديده‌ها را بدون واسطه دريافت کرد. از ديدگاه پديدارشناختي، ادراک همواره ادراکِ يک پديده است و ادراک بدون وجود پديده‌ها بي‌محتواست. پس ما بايد توجهمان را به‌سوي خودِ اشياء معطوف کنيم. هدف اصلي پديدارشناسي، کشف تجارب مختلف افراد از پديده مورد بررسي، براي رسيدن به ماهيت و جوهره واقعي آن پديده يا مفهوم است. پيش‌فرض پديدارشناسي اين است که جهان و پديده‌هاي آن در بيرون انسان قرار گرفته‌اند. انسان مي‌تواند همچون آينه‌اي آشکارساز، تصويري از آن‌ دريافت کند. انجام پژوهش پديدارشناسي نيازمند آشنايي کامل با فلسفه و اسلوب اجرايي خاصّ خودش است. از‌اين‌رو، مقاله به دنبال واکاوي مباني فلسفي پديدارشناسي، شناسايي و تشريح رويکردهاي اصلي و روش اجراي گام‌به‌گام مطالعات پديدارشناسانه است.

اسلامي‌سازي علم به‌طور‌کلي، و جامعه‌شناسي به‌طور خاص، با رويکردهاي بومي‌سازي، تهذيب، استنباط، تأسيس و احياي ميراث، مورد توجه انديشمندان قرار گرفته است. در اين پژوهش، تدوين راهکارهاي اسلامي‌سازي جامعه‌شناسي، با تحليل رويکردهاي پنج‌گانه فوق صورت گرفته است. اين راهکارها، عبارتند از: فهم روش‌شناختي جامعه‌شناسي موجود، به معني فهم مسائل و نظريه‌هاي جامعه‌شناختي، با توجه به زمينه‌هاي تاريخي اجتماعي و مباني معرفتي آن، نقد و بررسي جامعه‌شناسي موجود، بومي‌سازي و تهذيب آن در سطوح مسائل، مفاهيم، نظريه‌ها، روش‌ و تجويزها، تدوين مباني معرفتي جامعه‌شناسي، مبتني بر فلسفة اسلامي يا متون ديني، در سه عرصة هستي‌شناختي، معرفت‌شناختي و انسان‌شناختي و تلاش براي نظريه‌پردازي مبتني بر مباني مذکور، يا با رويکرد احياي ميراث و سرانجام، به کارگيري نظريه‌هاي توليد شده در تفسير، تبيين و بررسي انتقادي کنش متقابل، پديده‌ها، مسائل و آسيب‌هاي اجتماعي و ارائه راهکارهايي، براي انجام اصلاحات اجتماعي و فرهنگي.

هدف، تحليل محتواي کتاب تفکر و پژوهش پايه ششم ابتدايي مي‌باشد. روش تحقيق از نظر اهداف، کاربردي و به لحاظ شيوة گردآوري اطلاعات، توصيفي پيمايشي و تحليل محتوا است. براي تحليل محتوا، از کل دروس کتاب تفکر و پژوهش پاية ششم ابتدايي، به اقتضاي فرمول‌هاي تحليل محتوا تعدادي از دروس به صورت تصادفي انتخاب و مورد تحليل قرارگرفت. براي گردآوري اطلاعات، از تکنيک‌هاي تحليل محتواي ادوارد فراي، فلش، ويليام رومي، گانينگ فوگ و کلوز، استفاده شده است. نتايج نشان داد: در تنظيم مطالب و محتواي کتاب اصل ساده به دشواري رعايت نشده است. سطح کلاسي مطالب براي کلاس پنجم و بيش‌تر مناسب است. سطح دشواري مطالب، کتاب قدري ساده است. براساس تکنيک کلوزسطح مطالب بين 100-40 مي‌باشد. بنابراين، متن مورد نظر در سطح مستقل بوده، فراگيران قادر به يادگيري بدون کمک معلم هستند. ميزان دعوت به پژوهش کتاب، 9/. مي‌باشد بيانگر اين است که محتوا توانايي واداشتن دانش‌آموزان به فکر کردن را ندارد.

يکي از موضوعات بنيادي در همة علوم، مطالعه و شناسايي شيوه‌ها و ابزارهاي شناخت است. شناسايي ابزارهاي معرفت و شناخت در دانش مديريت اسلامي، موضوع اصلي اين مقاله است. با تحليل حس، خيال، و عقل که منابع اصلي علم حصولي براي معرفت بشري است. مي‌توان شيوه‌ها و ابزارهاي شناخت را در علوم انساني، به ويژه دانش مديريت مورد شناسايي قرار داد. در اين تحقيق که با روش تحليلي توصيفي صورت گرفته است، شيوه‌ها‌ي عقلي، تجربي، وحياني، شهود، مرجعيت، و شيوع، براي دانش مديريت اسلامي مورد شناسايي قرار گرفته‌اند. رتبه‌بندي اين ابزارهاي شناخت و حل تعارض آنها با تأکيد بر دانش مديريت و سازمان نيز مد نظر بوده است. اين شش ابزار شناخت، در سازمان و مديريت کاربرد داشته و براي شناسايي پديده‌هاي سازمان و مديريت مورد نياز است. در بررسي اين ابزارها، اين نتيجه اساسي به دست مي‌آيد که ابزارهاي مورد استفاده در «دانش مديريت اسلامي» گسترده‌تر و جامع‌تر از ابزارهاي مورد توجه «دانش مديريت» است. از‌اين‌رو، ابزارهاي شناخت در دانش مديريت اسلامي، مي‌تواند گسترة بيشتري از پديده‌هاي مرتبط با سازمان و مديريت را در معرض شناخت قرار دهد.

هدف اين مقاله ارائۀ يک چهارچوب نظام مند از مشاهده، به‌عنوان يک ابزار اصلي جمع¬آوري اطلاعات در پژوهش-هاي کيفي و کمّي از طريق مطالعۀ تطبيقي و تحليل منابع علمي است. به همين منظور، پس از بيان اهداف و تعاريف مشاهدۀ علمي، مراحل مشاهده، انواع و تکنيک¬هاي مشاهده، ابزارهاي کمکي، روش هاي جمع آوري و ثبت داده¬هاي حاصل از مشاهده، و محدوديت ها و خطاهاي معمول در مشاهده و روش هاي کنترل خطا، از ديدگاه هاي مختلف مورد بررسي و مقايسه قرار گرفته است. همچنين پانزده مقالۀ پژوهشي ايراني و چهارده مقالۀ پژوهشي خارجي - که بر اساس اعلام پژوهشگران، داده هاي مورد نياز را از طريق مشاهده جمع آوري کرده بودند- مورد تحليل و مقايسه قرار گرفتند. نتايج اين مقايسه نشان داد پژوهش هاي داخلي در استفاده از ابزارهاي ديجيتالي و کمک اعضاي جامعۀ مورد مطالعه براي انجام مشاهده، محدوديت هاي بيشتري داشتند؛ ولي پژوهش هاي خارجي از مشارکت بيشتر شرکت کنندگان برخوردار بودند و برخلاف مقاله هاي ايراني، جزئيات و محدوديت هاي فرايند مشاهده را به‌تفصيل توضيح داده اند.

پژوهش ضمن عمل، نوعي تحقيق در ميدان واقعي محيط آموزشي بوده و براي بهبود وضع موجود و پيشرفت در كار انجام مي‌شود. در اين روش پژوهشي، تحقيق با فعاليت آموزشي درآميخته، ضمن حفظ اصول پژوهشي، اجراي آن ساده و امكان‌پذير مي‌گردد. پژوهش ضمن عمل، توسط کنشگر آموزشي در يك مسئله و براي حل آن انجام مي‌شود. محور اساسي پژوهش ضمن عمل، عبارتند از؛ ميزان مشاركت معلمان يادگيري حل مسائل آموزشي؛ بيان ايده‌ها در مورد برنامه درسي؛ توسعه عمل آموزشي؛ نقد فعاليت‌هاي ياددهي ـ يادگيري و کاهش مشکلات شناسايي شده در فرآيند تعليم و تربيت. در اين مقاله، ابتدا تعاريفي از اقدام پژوهي ارائه شده، سپس اهداف پژوهش ضمن عمل، از ديدگاه‌هاي مختلف ارائه مي‌شود. چرخة پژوهش ضمن عمل، كه شامل حلقه‌هاي برنامه‌ريزي، اقدام، مشاهده و بازتاب مي‌باشد، معرفي مي‌گردند. در ادامه، به وجوه اشتراك و افتراق پژوهش ضمن عمل، در آموزش پرداخته شده و در پايان، نقش پژوهش در عمل در فرآيند تحول و نوآوري آموزشي مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

آنچه نظريه علمي را از ساير روش‌هاي کسب دانش متمايز مي‌کند، به کاربردن روش علمي براي دستيابي به دانش است. چارچوب نظري، يکي از مهم‌ترين اجزاي يک تحقق علمي است. در اقتصاد اسلامي، چارچوب نظري پذيرفته‌شده عمومي، تقريباً وجود ندارد. فقدان چارچوب نظري براي اقتصاد اسلامي و استفاده از چارچوب‌هاي اقتصاد متعارف بازي، در زمين اقتصاد متعارف است. در اين مقاله، ضمن تبيين روش تحقيق در علوم متعارف و بيان جايگاه چارچوب نظري در آن، چالشي که اقتصاد اسلامي به دليل قرار گرفتن در آن،‌ توفيق اندکي براي تبديل شدن به يک رشته و پارادايم علمي داشته، بررسي شده است. براي آزمون تجربي نيز دو مجله «اقتصاد اسلامي» و «مطالعات اقتصاد اسلامي» انتخاب و مورد بررسي قرار گرفته‌اند. هرچند مطالعه موردي 62 مقاله اين دو نشريه به صراحت فرضيه تحقيق مبني بر فقدان چارچوب‌هاي نظري در تحقيق‌هاي اقتصاد اسلامي را نمي‌تواند تأييد نمايد. ولي‌ بيانگر کاستي‌هاي اساسي در نحوه کاربست چارچوب نظري، در تحقيق‌هاي مربوط به اقتصاد اسلامي است. کمتر از يک چهارم مقاله‌هايي که داراي چارچوب نظري تصريح شده بودند، مبتني بر چارچوب‌هاي نظري اسلامي بودند.

مطالعات روان شناسانه ديني شناخت، احساس و رفتار ديني را از منظر نظريه هاي روان شناختي بررسي مي کند و فهمي روان شناختي و نو از شناخت، احساس و رفتار ديني ارائه مي کند. در غرب هم زمان با شروع اين مطالعات، مناقشات نظري دربارة امکان، اعتبار و سودمندي فهم روان شناختي از دين، به ويژه در بين عالمان مسيحي نيز آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. در ايران، گرچه اين گونه مطالعات گسترش پيدا کرده است، ولي مباحث نظري توسعه چنداني پيدا نکرده است. اين پژوهش، با هدف گزارش ديدگاه موافقان و مخالفان اين دست پژوهش ها در غرب و ارائه راهکارهايي براي ارتقابخشي به کيفيت پژوهش ها و توسعه مباحث نظري و کمک به اسلامي سازي علم در ايران ارائه شده است. روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد که دلايل موافقان و مخالفان مطالعات روان شناسانه ديني، حول محورهاي جبرگرايي يا عدم جبرگرايي، تقليل گرايي يا عدم تقليل گرايي، تعارض يا عدم تعارض ذاتي تبيين هاي علمي و ديني، سودمندي يا عدم سودمندي عملي، نتايج روان شناسانه ديني و حجيت يا عدم حجيت فهم روان شناختي از مفاهيم و گزارة ديني سامان يافته است.

هدف اين تحقيق، شناسايي نقش مباني معرفت شناختي در دانش روان شناسي است. كه با روش توصيفي ـ تحليلي و با تکيه بر منابع اسلامي و استفاده از منابع روان شناسي، دو مبناي «امکان شناخت» و «تنوع راه هاي شناخت» تدوين يافته است. سپس نقش آنها در کشف واقعيت هاي روان شناختي مورد بررسي قرار گرفت. يافته هاي تحقيق نشان داد که با پذيرش مبناي «امکان شناخت»، امكان شناخت هاي مطلق، تغييرناپذير، فرازماني و فرامكاني با شرايط خاص درباره کنش هاي انساني وجود دارد. در نتيجه، روان شناسي از وضعيت متزلزل و بي ثبات نجات پيدا كرده، و به اصول يقيني و اطمينان آور دسترسي پيدا مي کند. همچنين، با پذيرش اين مبنا، نگاه نقادانه دربارة علوم انساني تقويت شده، و موجب تلاش بيشتر دانشمندان در براي کسب معرفت هاي يقين آور مي شود. اما بر اساس مبناي تنوع راه هاي شناخت، شناخت گسترده و جامع انسان و ويژگي هاي او، با استفاده از کليه روش هاي موجود ممكن است. با تکيه بر يک روش، نمي توان به شناختي درست و همه جانبه از انسان دست يافت. با تنوع روش هاي شناخت، توليد علم ديني و از جمله روان شناسي اسلامي، به ويژه دربارة موضوعات يا مفاهيمي كه در متون ديني به آن توجه شده، امكان پذير است.