آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از متمایزترین چهره های اسماعیلیه، در دوران نزاری به جهانیان معرفی گردید؛ دورانی که رهبران از درون دژهای دست نیافتنی و بر فراز کوه های ایران جوامع خود را هدایت می کردند؛ دورانی که دکترین (آموزه ی) جنجالی قیامت را عرضه کرد و دورانی که اطلاعات اندکی از آن باقی ماند. مغولان، دژهای آنان را ویران کردند، امام اسماعیلی و بسیاری از افراد خاندانش را کشتند، پیروان او را قتل عام نمودند؛ اما کتابخانه های شان به دست دشمنان داخلی در آتش سوزانده شد. در نبود منابع درونی، روایت های جسته گریخته، یک سویه و گاه دشمنانه ی بیرونیان باقی ماند، و بدین گونه، تاریخ این دوران بر اساس همین منابع نوشته شد. اینک متنی نویافته از دست نوشته های درون دژهای نزاری برای نخستین بار در این جا ارائه می شود، تا بر تاریخ و عقاید نزاریه ی ایران در واپسین دهه های حیات آن، و به ویژه بر روابط ایشان با ملوک نیمروز، روشنی افکند. این متن، پس از معرفی کامل، به شیوه ی تک نسخه، تصحیح و همراه یک مقدمه و روشنگری ها و افزودگی ها، در این جا ارائه می شود. در این جا کوشش شده است تا با استفاده از نقد درونی و بیرونی، آگاهی های به دست آمده از متن، با منابع دیگر سنجیده شود. نتیجه ی کار، علاوه بر به دست دادن اطلاعات جدیدی درباره ی اسماعیلیان ایران در این دوران، روشن کردن این نکته نیز هست که ظاهراً نویسنده ی این متن و کتاب روضۀ تسلیم، منسوب به خواجه نصیرالدین طوسی، یکی است و او هم گویا از اهالی قومس و دامغان، و یا شمیران، باشد.

زمینه‌ساز بودن فضیلت‌ها و رذیلت‌های اخلاقی برای ملکات نفسانی و نیز تأثیر متقابل ملکات نفسانی و معرفت از دیرباز در متون اخلاقی اسلامی مورد توجه بوده است. نصیر الدین طوسی در نظام اخلاقی‌ای که با رویکرد فلسفی ارائه می‌دهد، این تأثیر متقابل را از دو جهت بررسی کرده است. همچنین وی اقسام فضیلت و رذیلت و تأثیر آن دو بر فرایند شکل‌گیری معرفت و نیز نقش معرفت در کسب فضیلت‌ها و رذیلت‌ها اخلاقی را به‌تفصیل به تصویر کشیده است. تقسیم فضیلت‌ها و رذیلت‌ها به اخلاقی و عقلانی، نوعی گرته‌برداری صوری از مباحث معرفت‌شناسی اخلاقی معاصر است که در این نوشتار تلاش می‌شود پیشینۀ محتوایی آن در آثار نصیر الدین طوسی معرفی گردد.

خواجه نصیرالدین طوسی بخش قابل توجهی از عمر خود را در میان اسماعیلیه و در قلاع آنان گذرانید و به توصیه ایشان دست به تالیف آثار مهمی زد. سالهای حضور وی نزد ایشان موجب شد که برخی وی را از نظر مذهبی شیعه اسماعیلی بدانند و حتی برخی آثار را که صبغه اسماعیلی در آن پررنگ است بدو منتسب دارند، اما قرائن قانع کننده ای وجود دارد که نه این آثار از اوست و نه او بر مذهب اسماعیلیه بوده است. برخی اشارات وی در آثار نوشته شده در این دوران حاکی از فشار فراوانی است که بر وی وارد شده بود. او هر چند به اختیار خویش برای یافتن جایگاهی امن جهت پرداختن به امور علمی به آنان پیوست، اما اندک زمانی بعد متوجه شد که بایست از میان آنان خارج شود و هرگز موفق بدین خواسته نشد. اقدامات وی در تسلیم قلاع و نیز تغییر مقدمه کتابی چون اخلاق ناصری حاکی از آن بود که وی در مقام همراهی با این جماعت طریق تقیه و مماشات پیشه گرفته است و نمی توان رفتار و گفتار وی را در این دوران حاکی از ورود وی به مذهب آنان دانست. البته کثرت سالهای همنشینی با این جماعت و غور در آثار آنان موجب شده بود که به نحو ناخودآگاهی تحت تاثیر افکار و تعالیم آنان قرار گیرد. این امر حتی در برخی از آثاری که وی پس از خروج از قلاع به رشته تحریر درآورده قابل ملاحظه است.

چکیدهآثار ادبی، موضوعاتی چون: حکمت، فلسفه، اخلاق و عرفان و... را دربر دارد و اهمیّت و گستردگی آن-ها، بنا به موضوعیّتی که در جای‌جای زندگی انسان دارد، به وسعت هستی خواهد بود. بنابراین، ارتباط تنگاتنگ آثار ادبی و موضوعات یاد شده در قالب عبارت‌های مختلف به صورت «نثرساده»، «نثر مصنوع» و یا «نثر مسجّع» و یا گونه‌های مختلف شعری نمود پیدا می‌کند و هر آنچه از لطایف و دقایق مطلب و زیبایی و شیوایی کلمه و کلام اقتضا می‌کند و با توجه به دریافت‌های موردی از این نوع تفکّرات فلسفی و حکمی چون: عشق و عرفان، محبّت، نفس، وجود و ... از طریق علم و آگاهی و معرفت باطنی و احساسات و عواطف شاعران و نویسندگان نکته‌دان، رصد می‌شوند و در طی سالیان متمادی آثار جاودانه‌ای خلق می‌کنند و فرهنگ و آداب و سنن مردم را به شکل متفاوت یا متشابه، با سمبل‌ها و نمادهای شناخته شده، نشان می‌دهند.در پژوهش حاضر، سعی بر این است که از میان حکما و فلاسفه بزرگ اسلامی چون: فارابی، ابن‌سینا، لقمان، ملاصدرا و ... نیز از بین حکمای غیراسلامی چون: افلاطون و ارسطو، به بررسی تطبیقی مصنفات باباافضل‌الدین مرقی‌کاشانی با اخلاق ناصری خواجه‌نصیرالدین طوسی پرداخته شود و مضمون‌ها و مفاهیم حکمی و فلسفی و اخلاقی این دو اثر ارزشمند مورد بررسی قرار گیرد و شخصیت وجودی هر یک از نویسندگان یاد شده، بطور جداگانه برجسته گردد. همچنین علوم مختلفه در آثار آن‌ها، ضمن شناسایی و معرفی، زبان فلسفی و حکمی و اخلاقی و عرفانی هر یک از آن آثار براساس سبک و سیاقشان بیان گردد.واژگان کلیدیفلسفه، حکمت، اخلاق، عرفان، باباافضل‌الدین کاشانی، خواجه‌نصیر‌الدین طوسی، سبک و زبان.

در اولین فصل این پایان‌نامه، تاریخچه‌ای از عقلگرائی سیاسی در ایران مطرح گردیده است . فصل دوم، طرح شخصیت خواجه نصیر به همراه ارتباط او به اسماعیلیان است . اینکه خواجه قبل از تقابل یا تعارض با صاحبان قدرت بویژه در قهستان و سپس درالموت چگونه روزگار را می‌گذارنده، بخشی از موضوع این فصل را تشکیل می‌دهد. سپس کیفیت حضور و راه‌یابی خواجه نصیر به قلعه قهستان بررسی شده است . در این بخش به این سئوال که آیا خواجه نصیر داوطلبانه به خدمت اسماعیلیان شتافت یا نه؟ پاسخ داده خواهد شد. سپس به حضورش در الموت پرداخته شده است . جواب این سوال کماکان مورد اختلاف نظر مورخان معاصر است لذا سعی گردیده با نگرشی واقع‌بینانه، فراخنای اندیشه خواجه در حضور اجباری یا داوطلبانه‌اش در میان اسماعیلیان کاوش شود. فصل سوم، اختصاصا به حضور خواجه در دربار ایلخانان منحصر می‌شود. این دوره از حیات خواجه آنقدر اهمیت دارد که می‌تواند موضوع رساله‌ای جداگانه گردد. در این فصل همچنین به حساسترین و سوال برانگیزترین نقش خواجه در جهان اسلام، یعنی نقش عملی یا تقویتی او در حمله هلاکو به بغداد پرداخته شده است . فصل چهارم به اندیشه سیاسی خواجه نصیر و میزان تحقق عملی آن در اقدامات وی پرداخته شده است . خواجه نصیر به عنوان یکی از برجسته‌ترین متفکران قرون وسطای اسلام، جزو منحصر بفردترین شخصیتهائی است که توانست در طول حیات خود نقش دوگانه‌ای را ایفا کند. وی در حالی که نیمی از عمر سیاسی و علمی خود را در خدمت اسماعیلیه بود، به خدمت مغولان رسید. بررسی شیوهء عملکرد و تفکر خواجه در این فصل نشان می‌دهد که او بیش از هر چیز، علم‌گرا بود. به همین منظور برجستگی فعالیتهای علمی او در ریاضی و نجوم به مراتب از تالیفات سیاسی و اخلاقی او بیشتر است . در آخرین فصل این پایان‌نامه، آثار فرهنگی و علمی برجای مانده خواجه در ایران بررسی خواهد شد. بدون تردید وی دهها اثر مکتوب از خود بجای گذاشته و تحقیقات وسیعی را در ریاضیات ، هندسه، منطق کلام و ... داشته است .

رساله حاضر پژوهشی است پیرامون دو اندیشه متفاوت در مساله حسن و قبح که هر کدام از اندیشه‌ها، معرف یکی از مکاتب مشهود کلامی است . مکتب اشاعره که حسن و قبح را شرعی می‌داند و مکتب معتزله که قائل به حسن و قبح عقلی و ذاتی است . ضمنا تا حد امکان به مسائل و مشکلات فلسفه اخلاق در عصر حاضر نیز خواهیم پرداخت .

چکیده:یکی از اندیشمندان بزرگ اسلامی که در رشته های مختلف علوم متداول صاحب نظر بوده ،استاد البشر، خواجه نصیرالدین طوسی است . این اندیشمند والامقام درمنطق ، ریاضیات ، فلسفه وکلام وهیئت ونجوم واخلاق وعرفان نظری تالیفات ارزشمندی دارد که وی را در میان مولفان واندیشمندان اسلامی ممتاز ساخته است.خواجه نصیر به عنوان متفکری ازجهان اسلام به بررسی اخلاق وتربیت اخلاقی توجه ویژه ای نشان داده است. هدف اصلی این تحقیق بررسی ومطالعه ی روشها و رویکردهای اخلاقی و سیاسی ازدیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی می باشدتا به کمک آن بتوان طرز تلقی این متفکر و فیلسوف بزرگ مسلمان، درمورد ماهیت اموراخلاقی، سیاسی واهداف وروش های آن را کشف نمود و از رهگذر آن بتوان به رهنمودهای عملی دراین زمینه دست یافت. "فقه سیاسی" در لغت به معنای اسننباط احکام سیاسی از منابع کتاب خدا و سنت پیامبر اکرم(ص) می باشد. که نظریات این فقه اگر چه، نه به این نام،لیکن از اولین روزهای خلافت بعد از پیامبر اکرم(ص) شکل اجرایی و کاربردی را به خود گرفت،اما نکته مهم این است که قبل از اجرای این فقه ، مبانی تئوریک آن به عنوان یک پیش شرط در اذهان فقهای صدر اسلام وجود داشته است،. لیکن ائمه هدی در طول سالیان متمادی کوشیدند تا رابطه بین سیاست و فقه را رابطه بین خدا و انسان تعریف نمایند. البته در طول سده های مختلف تاریخی ، حکومتهای متفاوت چه اهل سنت و چه شیعی این تعریف اهل بیت(ع) را دچار تعابیر و تفسیر های مختلفی کرده اند، ایده ی اصلی این تحقیق به ارائه ی مفاهیم فقه سیاسی از منظر و دیدگاه این فقیه بزرگوار می پردازد .این تحقیق سعی بر معرفی رابطه ی دین و اخلاق از منظر این عالم پرداخته است .هدف اصلی این گردآوری مرور نقصان فقه سیاسی در ایران و تقابل آن با اخلاق و با رویکردی متفاوت است و بررسی همخوانی ها و همپوشانی های فقه سیاسی و اخلاق در آراء و افکار خواجه نصیر الدین طوسی می باشد، در عین حال به بررسی اجمالی در رابطه علم و دین و نسبت استنباط فقهی و اخلاقی از نظر دین خواهد پرداخت. فیلسوف شهیر شرق وافتخار فلاسفه وحکمای اسلام خواجه نصیرالدین طوسی در رساله فیلسوفانه ومحققانه ای که درامامت تألیف فرموده،فصلی کامل راجع به غیبت امام دوازدهم ، مرقوم داشته است.شمولیت این تحقیق در بر گرفتنشرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر اوضاع زندگی وی در زمانخویش را دارا می باشد.